Definicja budżetu

1. 1. Pojęcie budżetu2. Charakter prawny budżetu3. Pojęcie budżetu państwa4. Zasady budżetowe5. Geneza budżetu

2. Definicja budżetu • zestawienie ogółu dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów podmiotu publicznego • w ujęciu szczegółowym • na rok budżetowy • projektowane, uchwalane i wykonywane w sposób przewidziany prawem • stanowiące podstawę prowadzenia gospodarki finansowej podmiotu publicznego

3. Definicja budżetu (2) • Budżet = publiczny plan finansowy Plan: • nie tylko przewidywanie, ale również kreowanie przyszłości • dyrektywny charakter (zawiera normę prawną, wiążącą jego adresata)

4. Definicja budżetu (3) Budżet jako plan publiczny: • to plan podmiotu publicznego • to plan podstawowy podmiotu publicznego, tj. obejmuje zestawienie dochodów i wydatków tego podmiotu, obejmujące wpływy ze wszystkich przysługujących temu podmiotowi źródeł oraz wszystkie planowane wydatki • to plan tworzony w celu realizacji interesu publicznego • to plan publicznie dostępny i znany (jawny)

5. Definicja budżetu (4) Budżet jako plan finansowy: • nakaz powinnego zachowania się został wyrażony w pieniądzu • dotyczy gromadzenia dochodów oraz ich wydatkowania • obowiązuje w określonym przedziale czasowym (rok budżetowy) Budżet ma charakter planu finansowo-rzeczowego: • zawiera program działania rzeczowego (klasyfikacja przedmiotowa) • kwoty dochodów i wydatków stanowią kryterium wykonania planu, tj. wykonanie planu to zrealizowanie zadań rzeczowych w granicach kwot planowanych dochodów i wydatków

6. Charakter prawny budżetu (1) Zbiór norm o charakterze indywidualnym i konkretnym, tj. skierowanych do konkretnego adresata Adresatem są władze, organy i jednostki organizacyjne reprezentujące podmiot publiczny (budżet to akt zarządzania wewnętrznego)

7. Charakter prawny budżetu (2) Określenie w budżecie kwot dochodów i wydatków nie rodzi ani praw, ani obowiązków po stronie osób trzecich • art. 51 ufp: „1. Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich, ani roszczeń tych osób wobec państwa. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do: 1) jednostek samorządu terytorialnego; 2) pozostałych jednostek sektora finansów publicznych”.

8. Charakter prawny budżetu (3) Ustawa budżetowa nie kreuje źródeł przychodów, ale przesądza o wysokości wpływów z istniejących tytułów prawnych, w oparciu o obowiązujący stan prawny (rebus sic stantibus) Ustawa budżetowa nie znosi ani nie modyfikuje zobowiązań państwa – ustawa budżetowa musi uwzględniać skutki finansowe wynikające z ustaw, które nakładają na państwo zobowiązania.

9. Pojęcie budżetu państwa w Konstytucji RP • Art. 219 Konstytucji RP: „ 1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej. 2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa. 3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym. 4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy”.

10. Pojęcie budżetu państwa w ufp • Art. 109 ufp „1. Ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym. 2. Ustawa budżetowa składa się z: 1) budżetu państwa; 2) załączników; 3) postanowień, których obowiązek zamieszczenia i w ustawie budżetowej wynika z niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw. 3. Ustawa budżetowa jest uchwalana na okres roku budżetowego. 4. Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy. 5. Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy”.

11. Pojęcie budżetu państwa w ufp (2) • Art. 110 ufp „Budżet państwa określa: 1) łączną kwotę prognozowanych podatkowych i niepodatkowych dochodów budżetu państwa; 2) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu państwa; 3) kwotę planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia; 4) łączną kwotę prognozowanych dochodów budżetu środków europejskich; 5) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich; 6) wynik budżetu środków europejskich; 7) łączną kwotę planowanych przychodów budżetu państwa; 8) łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa; 9) planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa; 10) limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych”.

12. Zasady budżetowe (1) Zasady budżetowe: – postulaty kierowane pod adresem władz celem prawidłowego sporządzania, uchwalania i wykonywania budżetu – określają niezbędne cechy budżetu – niekiedy znajdują odbicie w przepisach prawa powszechnie obowiązującego – wiele propozycji katalogu zasad budżetowych

13. Zasady budżetowe (2) Zasady budżetowe: – powszechności – jedności formalnej – jedności materialnej – szczegółowości – roczności – uprzedniości – jawności – równowagi budżetowej

14. Zasady budżetowe (3) • Zasada powszechności (inaczej nazywana zasadą zupełności) – budżet powinien obejmować wszystkie dochody i wydatki oraz przychody i rozchody podmiotu publicznego (zasadą jest metoda brutto; dwustronność planu) • Zasada jedności formalnej – wszystkie dochody i wydatki oraz przychody i rozchody są uchwalane w formie jednego aktu • Zasada jedności materialnej (inaczej nazywana zasadą niefunduszowania lub zakazem wewnętrznego finansowania celowego) – całość dochodów i przychodów jest przeznaczana na całość wydatków podmiotu publicznego

15. Zasady budżetowe (4) • Zasada jawności – budżet, a także proces jego opracowywania, uchwalania, wykonywania oraz kontroli wykonania, są jawne • Zasada szczegółowości – budżet powinien być tak ułożony, aby był czytelny i jasny - instytucją, która realizuje tę zasadę, jest klasyfikacja budżetowa

16. Zasada roczności • Zasada roczności – budżet ma być określony czasowo – budżet obowiązuje w określonym przedziale czasowym, tj. stanowi podstawę prowadzenia gospodarki budżetowej wyłącznie w okresie, na który został uchwalony Art. 219 ust. 1 Konstytucji RP: „Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej”.

17. Zasada roczności (2) • Art. 219 ust. 4 Konstytucji RP: „Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy”. • Podmiot publiczny nie może zawiesić prowadzenia gospodarki finansowej; musi być zachowana ciągłość prowadzenia tej gospodarki. • Budżet zawsze obowiązuje od początku roku budżetowego.

18. Zasada roczności (3) Art. 181 ufp: „Niezrealizowane kwoty wydatków budżetu państwa wygasają, z zastrzeżeniem ust. 2 i 9, z upływem roku budżetowego”. Z upływem roku budżetowego budżet przestaje być podstawą dokonania wydatku.

19. Prowizorium budżetowe • Art. 219 ust. 3 Konstytucji RP „W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym”.

20. Prowizorium budżetowe (2) • Ustawa o prowizorium budżetowym: • uchwalana na okres krótszy niż rok (nie może być uchwalona na cały rok budżetowy) • „w wyjątkowych przypadkach” – gdy w momencie, w którym należy przedstawić projekt ustawy budżetowej, nie da się określić dochodów i wydatków na cały rok budżetowy • mniejsze wymagania co do stopnia szczegółowości niż w przypadku ustawy budżetowej • nie podlega kontroli wykonania

21. Zasada roczności – planowanie wieloletnie • Art. 103 ufp: „Wieloletni Plan Finansowy Państwa to plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzany na cztery lata budżetowe”. Wieloletni plan finansowy: - wydłużenie perspektywy planowania ponad okres roku budżetowego - dokument, który ma służyć ukierunkowaniu polityki finansowej państwa, a przez to ma służyć racjonalizacji gospodarowania środkami publicznymi, a także przewidywalności polityki finansowej

22. Zasada roczności – planowanie wieloletnie (2) Treść Wieloletniego Planu Finansowego: • Art. 103aufp„Wieloletni Plan Finansowy Państwa zawiera wstępną prognozę podstawowych wielkości makroekonomicznych”. • Art. 104 ust.1 ufp„Wieloletni Plan Finansowy Państwa, określa: 1) prognozy dochodów oraz wydatków budżetu państwa; 2) kwoty wyniku i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz źródła ich sfinansowania; 3) prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich; 4) wynik budżetu środków europejskich; 5) prognozę wyniku sektora finansów publicznych; 6) prognozę kwoty państwowego długu publicznego”.

23. Zasada roczności – planowanie wieloletnie (3) • Uchwalanie WPF: Art. 106 ufp „1. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt Wieloletniego Planu Finansowego Państwa. 2. Rada Ministrów uchwala Wieloletni Plan Finansowy Państwa i ogłasza go w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" oraz w Biuletynie Informacji Publicznej”. Art. 107 ufp „1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa jest aktualizowany przez Radę Ministrów, w drodze uchwały, raz w roku, w terminie do dnia 30 kwietnia, i uwzględnia prognozę na kolejne trzy obejmującą dany rok budżetowy i trzy kolejne lata. 2. Aktualizacja polega na doprowadzeniu danych zawartych w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa do zgodności z ustawą budżetową na dany rok budżetowy lub, w uzasadnionych przypadkach, do zgodności z danymi dotyczącymi przewidywanego wykonania ustawy budżetowej za poprzedni rok budżetowy. 3. Aktualizacja polega również na skorygowaniu Wieloletniego Planu Finansowego Państwa w dalszych latach jego realizacji, w celu zapewnienia zgodności z kierunkami polityki społeczno-gospodarczej i średniookresową strategią rozwoju kraju”.

24. Zasada roczności – planowanie wieloletnie (4) • Znaczenie prawne WPF: Art. 105 ufp: „1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa stanowi podstawę przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy. 2. W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy, przedstawianym przez Radę Ministrów Sejmowi, poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa. 3. W szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwe jest uwzględnienie wyższego poziomu deficytu. W tym przypadku Rada Ministrów jest obowiązana przedstawić Sejmowi szczegółowe wyjaśnienie”.

25. Zasada uprzedniości • Zasada uprzedniości – budżet powinien zostać uchwalony przed początkiem okresu, na który ma obowiązywać jako podstawa prowadzenia gospodarki finansowej tego podmiotu • Art. 222 Konstytucji RP „Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu”.

26. Zasada równowagi budżetowej • Zasada równowagi budżetowej – postulat zachowania odpowiedniej relacji pomiędzy ogólną kwotą dochodów podmiotu publicznego a ogólną kwotą jego wydatków

27. Geneza budżetu (1) • Zapisy – w starożytności - raczej dotyczyły przeszłości, a nie przyszłości • Współczesna instytucja budżetu wykształciła się w wynika walki parlamentu o: • stanowienie dochodów, • kontrolę wydatków, • stanowienie wydatków

28. Geneza budżetu (2) • Anglia 1215 – Wielka Karta Wolności • podatki bezpośrednie mają być zatwierdzane przez parlament 1688 – bill of rights - również prawo do decydowaniu o przeznaczeniu wydatków na okres jednego roku

29. Geneza budżetu (3) • Polska 1374 – pakt koszycki • Ludwik Węgierski zrzekł się prawa do nakładania podatków bez zgody szlachty XVII wiek - Rozdział skarbu panującego od skarbu publicznego oraz kontrola sejmu nad wydatkami 1768 – pierwszy budżet • Uchwalony przez sejm, obejmujący całość dochodów i wydatków państwa • początek klasyfikacji budżetowej