1 / 45

Inteligjenca artificiale

Inteligjenca artificiale. Cka eshte inteligjenca artificiale. Dege e shkencave kompjuterike qe merret me sjelljet inteligjente , te mesuarit dhe pershtatjen ne makina . Inteligjenca Artificiale (AI).

gamma
Download Presentation

Inteligjenca artificiale

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Inteligjencaartificiale

  2. Ckaeshteinteligjencaartificiale • Dege e shkencavekompjuterikeqemerret me sjelljetinteligjente, temesuaritdhepershtatjen ne makina.

  3. InteligjencaArtificiale (AI) • InteligjencaArtificialeose e thënëshkurt AI, ështëaftësia e kompjuteritpërtëvepruarsiqënienjerëzore. • Përfshinnjënumërtëmadhaplikacioneshsisimulatorë software-ikdherobotike.

  4. Gjithsesiinteligjencaartificialepërdoretmësëshumtinë video games kukompjuterivepronsitëishtenjëlojtar. • Pothuajsetëgjitha video lojëratpërmbajnënjëniveltëcaktuartëinteligjencësartificiale. • Llojetkryesoretë AI prodhojnëkaraktereqëlëvizinnëplatformastandartedhekryejnëveprimetëparacaktuara. • AI mëtëzhvilluaraprogramohenqëtëkryejnëlëvizjetëpaparashikuara duke u bazuarnëlëvizjet e lojtarit.

  5. Përshembullnërastin e personitgjuajtës, kundërshtari AI fshihet pas njëmurindërsapersoniqëluanaipërballetdrejtpërdrejt me gjuajtësin. Kurlojtarikthehetmbrapshtatëherëkundërshtari AI mundtësulmojë. • Nëvideotmoderne , përfshihendisakomponentëtëinteligjencësartificialetëcilatveprojnësëbashku duke e bërëlojënmësfiduese.

  6. InteligjencaArtificialepërdoretnënjëgamëtëgjerëtë video lojërave duke përfshirëedheato 3D. • AI luajnënjëroltërëndësishëmedhenëlojërat sportive sifutbolli, soccer dhebasketboll. Përsakohëqësfidaështëpoaq e madhesainteligjenca e kompjuteraveatëherëedhe AI do vijë duke u përmirësuarnëmënyrëqëlojërattëvazhdojnëtëjenëtërheqëse. • Ekzistenca e sfidës e bënlojënatraktivedhesfiduesedhepërkëtëarsyekrijuesit e tyrekrijojnëdisanivelevështirësishqëilejonlojtarëttëzgjedhinvetënivelin e inteligjencësartificiale me tëcilën do tëpërballen.

  7. Definicionet • Bellman 1978 –“Automatizimi I aktivitetevetëcilat I ndërthurim me mendimetnjerëzore, aktivitetetëtillasi: marrjetëvendimeve, zgjedhjetëproblemeve, studim …” • Charniak McDermott 1985 –“Studimi I aftësivementale duke përdorurmodeletllogaritëse.” • Rich Knight 1991–“Studimi I mënyrës se sitibëjmëkompjuterëttëbëjnëaktivitete, nëtëcilatnjerëzitjanëmëtëpërsosurpërkryerjen e këtyreaktivitetevepërmomentin.” • Nilsson 1998–“IA

  8. Histori e përmbledhur e IA • 1943 McCulloch & Pitts: model qarkorbooleantëtrurit • 1950 Turing’s “Computing Machinery and Intelligence” • 1952–69 Look, Ma, no hands! • 1950s Early AI programs, i.e. Samuel’s checkers program, Newell & Simon’s Logic Theorist,Gelernter’s Geometry Engine…. • 1991– Robotics and Vision • 1993– AAAI Robotics Context • 1995– Agents and Multi Agents • 1997– Deep Blue wins against Kasparov • 1997– RoboCup • 2004– DARPA Grand Challenge

  9. Pyetjefilozofike • A mundtëmendojënjë robot? • A mundnjë robot tëketësjellje • inteligjente? • A mundnjë robot tëketëndërgjegje? • A mundnjë robot tëketëemocione?

  10. Inteligjencaartificiale (IA) ështëinteligjenca e makinavedhedega e shkencëskompjuterikeqë ka përqëllimpërtëkrijuaratë. Tekstet e librave e definojnëkëtëfushësi "studimidhedizajnimiiagjentëveinteligjent " [1]kunjëagjentinteligjentështënjësistemqë e perceptonmjedisin e tijdhemerrëmasapërtëmaksimizuarshanset e tijpërsukses[2]. John McCarthy, icilisolliterminmë 1956,[3]definonatësi "shkencadheinxhinieria e bërjessëmakinaveinteligjente "[4] . • Fusha u themeluambikërkesën se njëpronëqendrore e njerëzve, inteligjencës - urtësia e njeriut - mundtëjetëaqsaktësishtpërshkruarqëtëmundtësimuloj me njëmakinë[5]. Kjongreçështjefilozofikepërnatyrën e mendjesdheetikën e krijimittëqenieveartificiale, çështjetëcilatjanëtrajtuarngamiti, trillimidhefilozofiaqëngaantikiteti.

  11. Historia • Nëkohërat e lashtatëmenduarittëmakinavedheqenieveartificialejanëparaqiturnëmitetgreke, tëtillasiTalosdheKretës, robotëtëartë Hephaestus dhe Galatea tëPygmalionit. • Mekanikaështëzhvilluarngafilozofëtdhematematikanëtqënëantikitetit. Studimiilogjikësçoidirektnëshpikjen e kompjuteridigjitalelrktronikiprogramueshëmbazuarnëpunënematematikanitAlan Turingdhetëtjerët. Teoria e llogaritjes e Turing sugjeroi se njëmakinë, duke ndërrimin e simbolevetëthjeshtësi "0" dhe "1", mundtësimulojnëçdoakttëmundshëmpërzbritjematematikore. Kjo, sëbashku me zbulimet e kohëvetëfunditnëneurologji, Teoriainformacionitdhecybernetic, frymëzoinjëgruptëvogëltëstudiuesvetëfillojnëtëkonsiderojnëseriozishtmundësinë e ndërtimittënjëtrurielektronik.

  12. Fusha e kërkimitpërInteligjencëArtificialeështëthemeluarnënjëkonferencënëkampusin e Dartmouth Collegenëverën e vitit 1956 . Tëpranishmit, përfshirëedheJohn McCarthy, Marvin Minsky, Allen NewelldheHerbert Simon, u bënëkrerët e kërkimit ë InteligjencëArtificialepërdisadekada. Ata dhestudentët e tyreshkruanprogrametqëishin, përshumicën e njerëzve, thjeshttëhabitshme:kompjuterëtizgjidhninproblemetnëalgjebër, duke provuarteoremalogjikedhetë duke foluranglisht. Ngamesiiviteve 1960, hulumtiminë SHBA u financuarkryesishtngaDepartamentiiMbrojtjesdhelaboratorëtishinvendosurrrethbotës. Themeluesit e Inteligjencësartificialeishinthellësisht optimist përtëardhmen e fushëssë re: Herbert Simonparashikoi se "makina do tëjetënëgjendje, brendanjëzetvjet, përtëbërëndonjëpunëqënjënjerimundtëbëjë"  dheMarvin Minskyranëdakord, duke shkruar se "brendanjëgjenerate ... problemiikrijimittë 'inteligjencësartificiale" nëthelb do tëzgjidhet " .

  13. Veprim njerëzor: Testimi I Turingut • Alan Turing 1950 “Computing machinery and intelligence”: • A mundetnjë robot qëtëmendojë? A mundetqëmakinattëmendojnë me inteligjencë?

  14. Mendimsikurnjerëzit –Cognitive Science –1960 “revolucionikognitiv”: psikologjia e procesimittëinformatavezëvendësoizbatimin e bindjevetëpranuararrethsjelljes.Mendimracional–Ligjet e mendimeve–Normative (urdhërues) mëtepërsesapërshkrues,dmth. Linjadirektengamatematikadhefilozofiatek IA moderne. • Veprimracional–Sjelljeracionale–bënpunën e duhur. • Puna e duhur: ajo e cilapritetqëtëmaksimizojëarritjet e qëllimit • Nuke përfshindetyrimishttëmenduarin –psh: refleksin e mbylljessësyve, mirëpomendimiduhetqëtëjetënëshërbimtëveprimeveracionale.

  15. AgjentëtRacional • Agjenti–ështënjëentitet (qenie), I ciliperceptondhevepron. • Abstrakisht, njëagjentështënjëfunksionngaperceptimethistorikederitekveprimet.

  16. Cilangaveprimet e mëposhtmemundtëbëhetditët e sotme: • Tëluhetlojëmodestenë ping pong • Vozitjepërrethrrugëssëlakuarmalore • VozitjenëqendërtëTiranës • Blerjetëushqimevenë Vero • Blerjetëushqimevenë web • Zbulimdhevërtetimtënjëteoremetë re matematikore • Shkrimtënjëtregimisarkastik • Performim të një operacioni kompleks • Përkthimtëanglishtessëfolurnësuedishtnënjëkohëreale (Real Time). • Festim

  17. Qenjemakinetequhetinteligjenteduhettekalojtestin e Turing propozuarnga Alan Turing ne 1950. Shumeprejjushduhetta dine kuqendronideja e testitporpo e them per ataqe se dine.Merrnje "makine" dhedynjerez. Njenjeribenpyetjetecilatishkojneedhemakinesedhenjeriuttedyte. Me pas njeriuqebenpyetjetmerrpergjigjet pa e ditur se ksuhpojajepatopergjigje. Pas shqyrtimittepergjigjevenesenjeriui pare nukdallon dot kusheshtemakinadhekusheshtenjeriuateheremakinamundtequhetinteligjente. Sigurishtqekjonukrealizohetvetem me njepyetjeosedypormeshumetetillaqeperfshijnetegjithasituatatmbitemen per tecilenpyetetAsnjemakine e ndertuarderitaninukmundtethuhet se e ka kaluar me suksese testing e Alan Turing. Mendoj se Kasparovi pas njenumritecaktuarndeshjesh do arrintetamundte Deep Blue sepseai do tearrintetegjentenjemenyreqe Deep Blue nuk do e parashikonte dot.Njeinteligjenceartificialeqe do te mundi krijuesin e vet. Kjoeshtethjeshtnjeteme per libratfantastikoshkencor.

  18. Sipastestite Turing Deep Blue del inteligjenteporinteligjenca e Deep Blue kufizohetbrendafushes se shahutqeeshtenjelojeqe ka tebeje me kombinacionetmatematike. • Kasparovi e mundi Deep Blue ne 1996. Pas kesaj Deep Blue u riprogramuadhe ne ndeshjentjeter ne 1997 krijimtaria e Kasparovitnukarrititekrijontekombinimetqetearrintetamundteperserimakinentecilesiishinshtuarnjenumershumeimadhkombinimeshtereja, tebazuaraedhetekloja e pare.Pra Deep Blue nuk ka aftesinetemesojdhetekrijojdhekjo e bentevecanteinteligjencennjerezoredheqe e dallonngainte;ligjencaartificiale.

  19. Ekzistojnedisa forma teinteligjencesartificiale. Njenga me tesuksesshmetjanerrjetatneurale. Ketobazohen ne llogaritjetparaleledhejane sot njefushe e ethshmekerkimi.Mundesite e perdorimitjaneteshumta. Vetem per tepermendurdyrastejaneparashikimiibursavedhekampionatetrobotiketefutbollit (Robocup). Ne rastin e pare tedhenat e bursave per njekohetegjate (pshnjevit) injektohen ne hyrjedherrjeta meson teparashikojegjithmone e me saktendryshimet e cdondermarrjeje. Pas kesajprogramimundteparashikojesi do shkoje bursa per disa ore osedite. Ekzistontepaktennje program commercial qebenparashikimin e burses.

  20. Ne rastin e dytebehetfjale per lojtarefutbolliqengjajne me robotetevegjel, rrethgjysemmetri, teciletluajne ne njefushedisametrash. Ekzistojnekampionateboteroreteketyrerobotevetecilenjaneteresishtautonome.Edhenjohja e germavenganjefaqe e skanuarbehetshpesh me OCR, Optical Character Recognition.

  21. Po cfarejanesaktesishtrrjetatneurale? • Rrjetatneraleimitojne ne menyretethjeshtuarprincipetfiziologjiketetrurittenjeriut. • Praka disaneuroneqelidhen me njeratjetren me anetesinapseve. • Cdosinapsdergonimpulsetnganje neuron tektjetri. • Ngaanatjetercdoimpulsqedergohetnganje neuron tektjetripeshohetngakyifundit ne bazeterendesiseqe ka kjosinapse. • Praderidikuvleresohetforca e lidhjesmesdyneuroneve me anete "peshimit" telidhjes. • Duhetpaturparasysh se eshte e domosdoshmenjohjaminimale e funskionimittetruritdheneuronevereale per tekuptuarneuronetvirtuale.

  22. Idejainovative ne ketedrejtimeshteperllogaritjaparalele. Ne konceptintradicionalteanalitikesdhekompjuteritekzistonnjefluksinformacioniqekalon ne disastade. Nesemungonnjestad (pshmemoria RAM ne kompjuter) atehereelaborimi ka falimentuar. • Ndryshengakjoideserialerrjetatneuraleimitojnenjeparalelizemteperllogaritjeskupikatfituesejane dy. Se parimundteprishetnje neuron osegrupneuronesh pa kompromentuartegjithefunskionimin. • Kjongjanefektivisht me trurin tone. Se dyti, mundtegjehensolucione per problemejolineare. Pra se dytimundtegjehenrregullatebrendshme ne njebotekaotike ne dukje.

  23. Rrjetatneuraleperdorensi ne inxhinieri, per terealizuar software tefuqishem (njohjen e zerittedikujt, diktimin e njeteksti ne kompjuter, njohjen e germavenganjefotografietj) ashtuedhe ne psikologji, per teimituarfunksioniminnatyraltetrurit (rruga e dyfishte e shikimit, riprodhimiineuronevetelobitocipital, riproshimielaborimit audio qebentruri ne zonatecaktuara, etj). • Ka paturtentativa per tekrijuar software qemundtejapindiagnozen e njepacienti ne bazetesimptomave (pratezevendesojnemjekunderidiku).

  24. Inteligjencaartificialenga ADN e njeriut • Njëekipstudiuesishnëinstitutin e teknologjisënëKaliforniarrititëkrijojënjërrjetneuroneshnga ADN e njeriut.  • Studiuesitpërdorënmolekulatë ADN-sëpërtëndërtuarrrjetin artificial tëneuroneve, iciliështëhapiiparëpërndërtimin e trurit artificial. • Atomundtëveprojnësinjëqarkelektrik, icilimundtëllogarisëtëdhëna, tëtransmetojëinformacionindhetaprocesojëatë. Pa e bërëtepërtëkomplikuar, ekipiistudiuesvearrititëkrijojëneuronetartificialenëdisa tuba tëpërbërënga 112 fije ADN-je, cdofije e programuar me njësekuencëspecifikebazashqëduhejtëvepronin me fijet e tjera.

  25. Ndërveprimetdhanërezultattënjëjtë me atëtëtransmetimitneural John McCarthy • Më24 tetor 2011 nëmoshën 84-vjeçare vdiq John McCarthy, programeridhematematikaniicilinëvitin 1955 shpikushprehjen “inteligjencaartificiale”, ndërsa 16 vjetmëvonëmoriçmimin e Turingutpërkontributnëhulumtimet e IA-së.  • Ai poashtuështëautorigjuhësprogramuese Lisp, ndërsakonsideronteqëinteligjencaartificialeduhettëketëaftësinë e mësimitpërmesinteraksionit me rrethinën. • I interesuarpërmatematikën, qyshnëvitet e adoleshencës u arsimuavetëderinëatëmasësakjoindihmoiqëtëkapërcentedyvitet e paranëInstitutin e TeknologjisënëKaliforni, kustudionte.  Gjuha e tijprogramuese Lisp ështënjëprejgjuhëveprogramuesemëtëvjetranëpërdorim.

More Related