25.04.2014, 08:30-09:15 Zekeriya Aktürk Prof. Dr., Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi

1. BİYOPSİKOSOSYOSPİRİTÜEL YAKLAŞIM 25.04.2014, 08:30-09:15 Zekeriya Aktürk Prof. Dr., Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, zekeriya.akturk@gmail.com, aile.atauni.edu.tr

2. http://haberciniz.biz/aile-hekimligi-ile-tum-koyluler-doktora-kavustu-yozgat-899979h.htmhttp://haberciniz.biz/aile-hekimligi-ile-tum-koyluler-doktora-kavustu-yozgat-899979h.htm http://karacabeytakip.com/120-doktor-koylunun-ayagina-gitti/ http://haberciniz.biz/saglik-meslek-lisesi-ogrencileri-koylulerin-nabzini-tuttu-erzurum-828381h.htm http://www.aliagaekspres.com.tr/?p=3139#axzz2zj0ve1ig http://www.haberler.com/koyluler-aile-hekimi-ve-mobil-eczane-4070167-haberi/ http://www.sislietfal.gov.tr/galeri.php?gid=152 http://www.zaman.com.tr/gundem_hasta-memnun-kalirsa-hekim-daha-fazla-maas-alacak_476621.html http://www.zaman.com.tr/gundem_ozel-hastanelere-kota-bir-doktor-saatte-en-fazla-6-hastaya-bakabilecek_1267318.html / 32

3. Klinik Yaklaşım Modelleri / 32 Ramesh Mehay. The Essential Handbook for GP Training & Education

4. Modeller Neden Önemli? Ramesh Mehay (Ed.) The Essential Handbook of GP Training and Education, Radcliffe 2012 / 32 Her gün bilinç altından yaptığınız işi nasıl yaptığınızı açıklar Modeleri inceleyerek kendi uygulamamızı geliştirebiliriz Başvuran bireyi daha iyi anlamamızı sağlar Hasta ve hekim memnuniyetinin artmasını sağlar Öğrencilerimize eğitim vermek için kaynak oluşturur …

5. Spirütüel de Nereden Çıktı?? • Spiritüel: Tinsel, Maddeyle ilgisi olmayan, manevi olan • Kopernik 1543: din, bilime karşı çıkıyordu • Aydınlanma çağı 18.yy: din, tıptan soyutlandı • 1970’lere kadar tıpta biyomedikal yaklaşım hakim • Daha sonra biyopsikososyal model ağırlık kazandı • Daha kapsamlı • Daha müşfik, merhametli • İnsanı çeşitli yönleriyle ele alan bir model • Biyopsikososyal model daha nasıl geliştirilebilir? • Varoluşçu yaklaşım (existential approach) gündeme geldi Jeffrey P. Bishop Biopsychosociospiritual Medicine and Other Political Schemes. Christian Bioethics: Non-ecumenical Studies in Medical Morality 2009;15(3):254 http://cb.oxfordjournals.org/content/15/3/254.abstract

6. varoluşçu http://www.woncaeurope.org/ http://aile.atauni.edu.tr

7. Bir hasta senaryosu McWhinney, 1997 http://www.medikalakademi.com.tr/aile-hekimligi-kitap-textbook-of-familiy-medicine/ / 32 Yaşlı bir bayan sabah erken saatte nefes alamama yakınmasıyla geliyor. Pencereyi açıp oturunca rahatladığını söylüyor. Yoğun bir mesaidesiniz. Randevu almamış. İlk aklınıza gelen hastalık nedir? FM: bulgu yok. Şimdi ne düşünürsünüz? PA akciğer grafisi: normal Ön tanılarınızın sırası değişti mi?

8. Bir gün sonra randevulu çağırdınız / 32 • Derinlemesine öykü aldınız • Esas yakınma: bağırsak hareketlerinde artma • Gece uyanmış ve boğuluyor gibi hissetmiş • Pencerenin önüne geçince biraz rahatlamış • Batın semptomları 20 yıldır var • İnsomni yeni • Yıllar önce kolesistektomi olmuş. Şikayetleri geçmemiş • Meme CA nedeniyle mastektomi olmuş • Birinci sıradaki ön tanınız ?

9. / 32 • Daha ayrıntılı anamnez aldığınızda: • Kanserden korkuyor. • Birkaç yıldır dul; yalnız yaşıyor • Ev sahibi haber vermeden kirayı artırmış • Ev sahibine öfke duyuyor • İki çocuğu evli ve uzakta • Klinik yaklaşımınız ne olur?

10. Tanı Süreci İpuçları Beklenmeyen ipuçları Hipotez/ler Gözden geçirme Araştırma Ortak zemin arama Yönetim kararı Takip / 32

11. Kos ve Knidos (Datça) Ekolleri / 32

12. Knidos = Biyomedikal yaklaşım (Odegaard, 1986; White, 1988). Engel (1977) Mehmet Turgut. Ancient medical schools in Knidos and Kos. Childs Nerv Syst (2011) 27:197–200 / 32 Günümüz tıbbının yaygın uygulamalarıdır Hastalığı çok basite indirgemekle suçlanır Hastalığı biyolojik değişikliklerle ölçülebilecek bir durum olarak algılar

13. Biyomedikal model Karşılama: “Hoşgeldiniz. Nasılyardımcıolabilirim? Tanı: Migren İşlem: Reçete + Tomografi / 32 Geleneksel yaklaşım hastalığın sosyal, psikolojik ve davranışsal boyutlarına yeterince yer ayırmaz. Hastalıkları sosyal davranıştan bağımsız olarak ele almakla kalmayıp davranıştaki sapmaları da somatik bozukluklarla açıklamaya çalışır. Biyolojik bir tanı ve bununla ilişkili tedavi önceliklidir

14. Biyopsikososyal model / 32 Engel 1980 Hasta, sistemlerden oluşur Hastalığın kişisel ve sosyal boyutlarının yanında biyolojik sapmalarla da ilgilenir. Bir hastanın hastalığının türünden ziyade bir hastalığın, ne tür bir hastada olduğunu bilmek daha önemlidir. Sir William Osler (1904) Hastalık yoktur, hasta vardır.

15. Sistemler hiyerarşisi / 32 Biyomedikal yaklaşım olaylara hiyerarşik bir sistemde yaklaşır Temel birime kadar bütün sistemler daha küçük sistemlerden oluşur Geleneksel uzmanlıklar moleküler biyosistemlerden organlara, en çok insana kadar uzanır Aile hekimliği ise insan ve organ sistemlerinden başlar ve toplum sağlığı sistemlerine uzanır Dolayısıyla disiplinler tamamen ayrı değildir; örtüştükleri noktalar vardır.

16. Soğuk, • Sıcak, • Rüzgar, • Nem, • Toksinler, • Radyasyon • … • Tanrı, • Kötü Ruhlar, • Moral değerler, • Cinler, • Kader • … • Beslenme, • Genetik Yapı • Riskli Davranışlar.. • Çatışma, • Sürtüşme, • Stres… / 32 Osman Hayran, 2000

17. Hasta Merkezli Klinik Yöntem Levenstein (1984) / 32 Hem hastalığı hem de rahatsızlığı araştırmak İnsanı bir bütün olarak anlamak Hastalığın tedavisi hakkında ortak bir zemin bulmak Sağlığın korunması ve iyileştirilmesinin kapsanması Hasta-hekim ilişkisini artırmak Gerçekçi olmak

18. Biyo Psiko Sosyo Spiritüel Yaklaşım / 32 • Hem hastalığı hem de rahatsızlığı araştırmak • Ayırıcı tanı • Rahatsızlığın boyutları (hastanın duyguları beklentileri, fikirleri ve işlevine etkisi)

19. Hastalık Rahatsızlık • “Ayrıştırılmış” • Bulgu ve belirtiler • Anormal testler • Bir “sınıflandırma” • “Tamamen özgün bir kişisel deneyim” • F: Duygular • I: Rahatsızlık bireysel bir algıdır • F: İşlevler… • E: Beklentiler Hekim sürekli ikisi arasında gidip gelir / 32

20. Yunus Bey, 26 y. migren hastası / 32 • Hastalık • Klasik migren (ICD: G43.1) • Rahatsızlık • Fikirler: çevreme ve kendime rahatsızlık veriyor • Duygular/endişeler: “ölecek miyim?”“acaba tümör mü var?” • Beklentiler: ağrılarının geçmesi • İşlev: “o gün tamamen bitiyor”

21. Fonksiyonel durum: “Hastalık Hayatınızı ne kadaretkiliyor?” Meslek, AileYapısı… / 32 • İnsanı bir bütün olarak anlamak • “birey olarak” (yaşam öyküsü, kişisel ve gelişimsel durumlar) • Ortam (context) (hastanın rahatsızlığından etkilenen aile veya herhangi birisi, fizik çevre)

22. Hastalık Kişi Rahatsızlık Ortam / 32

23. / 32 Hastanın sosyoekonomik düzeyi Verilen diyeti uygulayabilecek mi? Egzersiz yapacak ortamı var mı? Aile desteği var mı? Hastalığından başka kimler etkileniyor? ...

24. Hastalığıtanımakveonunlayaşayabilmek.. Sorumluluküstlenmenizgerekecek.. Hastayıtedaviyeortaketmek: Başağrısıgünlüğütutmanızıistiyorum.. / 32 • Hastalığın tedavisi hakkında ortak bir zemin bulmak • Problemler ve öncelikler • Tedavinin hedefleri • Doktorun ve hastanın tedavideki rolleri

25. Koruyucuhekimlik: “Sigarayıbırakma konusundadüşüncenizdeğişti mi?” / 32 • Sağlığın korunması ve iyileştirilmesinin kapsanması • Sağlığı iyileştirme • Risk azaltma • Erken tanı • Komplikasyonları azaltma

26. Görüşmeilişkiyigeliştirmekiçinbirfırsattır (hastasınaçayikramediyor) Hastalıkdışındailişkiyigeliştirecekkonuşmalar “Hobibahçenizvardı; işlernasılgidiyor…” / 32 • Hasta-hekim ilişkisini artırmak • Tedavi edici ilişkinin özellikleri • Gücün paylaşılması • Bakım ve tedavi ilişkisi • Öz farkındalık • Transferans ve counter transferans

27. Aras M. Aile Hekimliği Hastasını Sevmekle Başlar. Sağlıkta Nabız Dergisi 2010;7(26):40-41 / 32 Muhibbî Nigâr kim bize derdi devâ yerine geçer Cefâ ne denli kılarsa vefâ yerine geçer (Şeyhi) Doktor önce bir sevgili gibi görünmeli, hastayı bağrına basmalı ki, derdi dermanı olsun. Sonrasında ne eza ve cefa yaparsa yapsın hepsi vefa yerine geçer

28. “Sigaradanışmanlığıiçinşu an zamanımızyok; randevualıpgelirsenizgörüşelim” / 32 • Gerçekçi olmak • Zaman • Kaynaklar • Ekip

29. / 32

30. “İbadetlerinizinaksamasıkonusunda sizimüftülüğeyönlendireceğim..” / 32 • Spiritüel durumu dikkate al • İç huzur • Varlık sebebi • ... David A. Katerndahl. Impact of Spiritual Symptoms and Their Interactions on Health Services and Life Satisfaction. Anals of Family Medicine 2008;6(5):412-420

31. / 32

32. Son Söz / 32 • Aile hekimleri biyomedikal yaklaşımda usta olmalı, ipuçlarını kullanarak en iyi biyomedikal tanı-tedaviyi yapabilmelidir • Aynı zamanda iyi bir psikososyal yaklaşım sağlayabilmeli • Hastalık/rahatsızlık, duygular, beklentiler, işlevler, bütüncül yaklaşım, aile, çevre.. • Kaynaklar, doktor-hasta ilişkisi, koruyucu hekimlik... • Aynı zamanda kişinin manevi dünyasıyla ve bunun sağlığına etkisiyle ilgili olmalıdır • Asistan eğitiminde biyopsikososyospirüel yaklaşıma önem verilmeli ve pratik yapılmalıdır.