شركت ملي پالايش و پخش فراورده هاي نفتي ايران خرداد 1393

1. كاتاليستهاي پالايشگاهي و اقدامات انجام يافته در جهت ساخت و توليد آنها در داخل كشور شركت ملي پالايش و پخش فراورده هاي نفتي ايران خرداد 1393

2. فهرست مطالب • معرفي كاتاليست هاي پالايشگاهي و ميزان مصرف آنها . • اندازه گيريعملكرد و كارايي كاتاليستهاي پالايشگاهي. • ليست كاتاليستهاي توليد شده و تاييد شده . • ليست كاتاليستهاي در حال توليد . • لزوم توجه توليدكنندگان داخلي كاتاليست به چند نكته اساسي . • وظايف كميته كارشناسي كاتاليست پالايش و پخش . • نمودار نحوه تاييد شدن كاتاليستهاي پالايشگاهي توليد داخل .

3. مقدمه كاتاليستهاي پالايشگاهي از جمله اقلام مهم و حياتي در استمرار فرايند پالايش نفت خام در پالايشگاهها بوده كه ساخت و توليد آن نياز به تكنولوژي و دانش فني بالايي داشته بطوريكه كشورهاي محدودي به اين تكنولوژي دسترسي دارند. خوشبختانه در سالهاي اخير با حمايت شركت ملي پالايش و پخش اقدامات خوبي در جهت توليد داخل كاتاليستهاي پالايشگاهي صورت گرفته كه در ادامه توضيح داده خواهد شد. در ابتدا به مهمترين كاتاليستهايي كه در پالايشگاهها مورد استفاده قرار ميگيرند و نيز ميزان مصرف آنها، اشاره ميشود :

4. كاتاليستهاي مورد استفاده در پالايشگاههاي نفت و ميزان مصرف آنها • كاتاليست هيدروكراكينگ ( جهت تبديل برشهاي سنگين به برشهاي سبك با هدف توليد حداكثر ديزل و كروسين) ، ميزان مصرف در حدود 130 تن در سال • كاتاليست نفتا ريفورمينگ ( جهت تبديل نفتاي سنگين به محصول ريفورميت در واحد بنزين سازي) ، ميزان مصرف در حدود 93 تن در سال • كاتاليست ايزومريزاسيون ( جهت تبديل نفتاي سبك به محصول ايزومريت در واحد بنزين سازي) ، ميزان مصرف در حدود 184 تن در سال • كاتاليستهاي HDS ( جهت تصفيه برشهاي نفتا ، كروسين و ديزل و رساندن مشخصات آنها مطابق با استانداردهاي زيست محيطي يورو 5 ) ، ميزان مصرف در حدود 296 تن در سال • كاتاليست RCD( جهت تصفيه برشهاي سنگين و ته مانده) ، ميزان مصرف در حدود 1600 تن در سال • كاتاليست RFCCوFCC(جهت تبديل برشهاي سنگين به برشهاي سبك با هدف توليد حداكثر توليد بنزين) ، ميزان مصرف در حدود 1500 تن در سال براي FCC و در حدود 12600 تن در سال براي RFCC • كاتاليست Steam Reformingجهت واحد توليد هيدروژن ، ميزان مصرف در حدود 41 تن در سال • كاتاليستهاي LTSC & HTSCجهت واحد توليد هيدروژن ، ميزان مصرف در حدود 98 تن در سال • كاتاليستActivated Alumina& TiO2جهت واحد هاي گوگردسازي (Claus Process) ، ميزان مصرف در حدود 22 تن در سال • كاتاليستمراكس جهت اكسيداسيون مركاپتانها از برشهاي سبك ، ميزان مصرف در حدود 4 تن در سال

5. كاتاليست هيدروكراكينگ ( جهت تبديل برشهاي سنگين به برشهاي سبك با هدف توليد حداكثر ديزل و كروسين) ميزان مصرف : در حدود 130 تن در سال

6. كاتاليست Naphta Reforming( جهت تبديل نفتاي سنگين به محصول ريفورميت در واحد بنزين سازي) ميزان مصرف : در حدود 93 تن در سال

7. كاتاليست isomerization( جهت تبديل نفتاي سبك به محصول ايزومريت در واحد بنزين سازي) ميزان مصرف : در حدود 184 تن در سال

8. كاتاليستهاي HDS( جهت تصفيه برشهاي نفتا ، كروسين و ديزل و رساندن مشخصات آنها مطابق با استانداردهاي زيست محيطي يورو 5 ) ميزان مصرف : در حدود 296 تن در سال

9. كاتاليست RCD( جهت تصفيه برشهاي سنگين و ته مانده) ميزان مصرف : در حدود 1600 تن در سال

10. كاتاليست RFCC و FCC (جهت تبديل برشهاي سنگين به برشهاي سبك با هدف توليد حداكثر توليد بنزين) ميزان مصرف : در حدود 1500 تن در سال براي FCC در حدود 12600 تن در سال براي RFCC

11. كاتاليست Steam Reformingجهت واحد توليد هيدروژن ميزان مصرف : در حدود 41 تن در سال

12. كاتاليستهاي LTSC & HTSCجهت واحد توليد هيدروژن ميزان مصرف : در حدود 98 تن در سال

13. كاتاليستActivated Alumina& TiO2جهت واحد هاي گوگردسازي(Claus Process) ميزان مصرف : در حدود 22 تن در سال

14. كاتاليستمراكسجهت اكسيداسيون مركاپتانها از برشهاي سبك ميزان مصرف : در حدود 4 تن در سال

15. كارايي كاتاليستهاي پالايشگاهي( Catalyst Performance ) كارايي كاتاليستهاي پالايشگاهي بر اساس 4 پارامتر زير سنجيده ميشود : • فعاليت كاتاليست Activity: ميزان فعاليت كاتاليست در يك دما و فشار مشخص جهت انجام واكنشهاي مورد نظر . • انتخاب پذيري كاتاليست Selectivity : ميزان توانايي كاتاليست در انجام واكنشهاي مطلوب در مقايسه با واكنشهاي ناخواسته . • پايداري كاتاليست Stability: پايدار بودن فعاليت كاتاليست در طول مدت زمان كاركرد كاتاليست . • مشخصات فيزيكي / شيميايي كاتاليست : نوع مواد بكار رفته در ساخت كاتاليست مانند پايه كاتاليست و فلزات بكار رفته در كاتاليست.

16. كارايي كاتاليستهاي پالايشگاهي( Catalyst Performance ) در طي سي سال گذشته و بطور روتين ميزان كارايي تمامي كاتاليستهايي كه در پالايشگاهها مورد استفاده قرار ميگيرند قبل از استفاده و بارگيري در راكتورها ارزيابي و سنجيده ميشوند. در همين راستا بر اساس نوع كاتاليست ( نوع پايه آلومينا يا زئوليتي ، نوع فلز بكار رفته ) ، نمونه مورد نظر از كاتاليست به پژوهشگاه صنعت نفت ( بعنوان مركز انجام تست و ارزيابي مورد قبول وزارت نفت ) ارسال و تستهاي لازمه بر اساس نوع كاتاليست ، تستهاي فيزيكي / شيميايي / كارايي ) انجام و نتايج تست ها با مقادير گارانتي شده ( توسط توليدكننده كاتاليست) مقايسه ميشود.

17. كاتاليستهايي كه با حمايت و نظارت كميته كارشناسي كاتاليست شركت ملي پالايش و پخش درداخل توليد و يا در حال توليد هستند عبارتند از :

18. الف ) كاتاليستهايي كه با حمايت شركت ملي پالايش و پخش درداخل كشور توليد • و مورد تاييد كميته كاتاليست پالايش و پخش قرار گرفته اند عبارتند از : • كاتاليست ريفورمينگ بخار آب Steam Reforming • كاتاليست مراكسMerox • كاتاليست واحدهاي گوگرد سازي (Claus SRP) • كاتاليست اكسيد روي جهت گوگرد زدايي از گاز طبيعي

19. ب) كاتاليستهايي كه با حمايت و نظارت كميته كاتاليست پالايش و پخش در حال توليد و يا در حال تدوين دانش فني ساخت هستند عبارتند از : • كاتاليست نفتا ريفورمينگNaphta Reforming • كاتاليست ايزومريزاسيونisomerization • كاتاليست تصفيه برشهاي نفتا ،كروسين و ديزل تا حد استاندارد يورو 5( HDS ) • كاتاليستFCC و RFCC • كاتاليست واحدهاي هيدروكراكينگ • كاتاليست تصفيه برشهاي سنگين و ته مانده

20. لزوم توجه بيش از بيش توليدكنندگان داخلي كاتاليست به : 1- بازار محدود داخل و لزوم داشتن نگاه به بازارهاي خارج از ايران 2- لزوم توجه به ميزان تقاضاي كاتاليست قبل از ورود به عرصه توليد 3- توجه به اين نكته كه براي يك كاتاليست مشخص ممكن است قبلا يك شركت داخلي اقدام به توليد آن كاتاليست نموده باشد 4- تقسيم مراحل توليد كاتاليست بين شركتهاي داخلي ( هم افزايي توانمنديها )، مثلا توليد و تامين پايه كاتاليست مورد نياز شركتها ميتواند مشخصا وظيفه يك شركت داخلي قرار بگيرد .

21. معرفي كميته كارشناسي كاتاليست پالايش و پخش بعنوان كميته كارشناسي پالايش و پخش محل تصميم گيري كليه موارد مربوط به كاتاليستهاي پالايشگاهي

22. كميته كارشناسي كاتاليست پالايش و پخش اين كميته تخصصي از حدود 18 سال قبل متشكل از مهندسين واحدهاي كاتاليستي پالايشگاههاي نه گانه كشور و با رياست مدير امور پالايش وقت (مدير هماهنگي و نظارت بر توليد فعلي) در شركت ملي پالايش و پخش تاسيس و از آن زمان تاكنون طي جلسات منظم ماهانه به انجام مباحث فني و كارشناسي در حوزه كاتاليستهاي پالايشگاهي ميپردازد. در اين كميته كارشناسي تصميمات يكساني در خصوص كاتاليستهاي پالايشگاهي اتخاذ و همچنين تصميم گيري نهايي در خصوص موارد فني كاتاليستها در اين كميته اتخاذ ميشود. در طي سالهاي اخير با توجه به بحث توليد كاتاليست توسط شركتهاي داخلي ، كميته كاتاليست ضمن ورود به اين مقوله با ارايه پشتيباني هاي كارشناسي و فني و نيز هدايت شركتهاي داخلي ، توانسته است نقش مهم و اساسي در توسعه و توليد كاتاليستهاي پالايشگاهي بردارد.

23. اهم فعاليتهاي كميته كارشناسي كاتاليست پالايش و پخشدر خصوص توليد داخل كاتاليستهاي پالايشگاهي با حمايتها و پشتيباني مستقيم كميته كاتاليست پالايش و پخش ، تاكنون كاتاليستهاي : مراكس، ريفورمينگ بخار آب ، اكسيد روي ، آلوميناي فعال و LTSC توسط شركتهاي داخلي توليد و به پالايشگاهها ارسال و در حال كار ميباشند. همچنين كميته كاتاليست پالايش و پخش مرحله نهايي توليد و ساخت كاتاليستهاي: نفتا ريفورمينگ ، ايزومريزاسيون و HDS ( جهت برشهاي نفتا ، كروسين و ديزل ) را در دست داشته بطوريكه اين كاتاليستها در مرحله نهايي تاييد شدن ميباشند.

24. اهم فعاليتهاي كميته كارشناسي كاتاليست پالايش و پخشدر خصوص توليد داخل كاتاليستهاي پالايشگاهي همچنين كميته كاتاليست پالايش و پخش ، تدوين دانش فني ساخت كاتاليستهاي : • هيدروكراكينگ • FCC و RFCC • تصفيه برشهاي سنگين و ته مانده را با كمك مراكز علمي مانند پژوهشگاه صنعت نفت شروع نموده است.

25. نحوه تاييد شدن كاتاليستهاي توليد داخل توسط كميته كارشناسي كاتاليست پالايش و پخش جهت تاييد شدن و قابل استفاده بودن كاتاليستهاي توليد داخل در پالايشگاهها ، مراحل مشخصي توسط كميته كاتاليست پالايش و پخش مدون شده بطوريكه بوسيله اجراي آن كاتاليستهاي توليد شده توسط شركتهاي داخلي تاييد و در پالايشگاهها مورد استفاده قرار خواهند گرفت. مراحل تاييد شدن كاتاليست در نمودار صفحه بعد آمده است :

26. نحوه تاييد شدن كاتاليستهاي توليد داخل توسط كميته كارشناسي كاتاليست پالايش و پخش

27. با تشكر فراوان از توجه شما