OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE

1. OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE Wojciech Mazur

2. PREKURSORZY OK • Wielka Brytania • Stany Zjednoczone Ocenianie kształtujące wprowadza się w następujących krajach: - Australii - Nowej Zelandii - Kanadzie - Stanach Zjednoczonych - Danii - Szkocji - Finlandii - Polsce - Włoszech

3. Co to jest „ocenianie kształtujące”? Ocenianie jest integralną częścią procesu edukacyjnego. Najczęściej mamy do czynienia z ocenianiem podsumowującym, które dzięki testom i egzaminom, ma potwierdzić to, czego uczniowie się nauczyli. Przy tak rozumianym ocenianiu szkoła ponosi odpowiedzialność za poziom wiedzy przyswojonej przez ucznia. Ocenianie może mieć także charakter kształtujący, który ma pomóc uczniowi w procesie uczenia się.

4. Co mówią badania i raporty? Ocenianie kształtujące skutecznie przygotowuje młodych ludzi do uczenia się przez całe życie oraz przynosi efekty w pracy z uczniami mającymi trudności w uczeniu się.

5. Elementy oceniania kształtującego Co robi nauczyciel, który stosuje nauczanie kształtujęce? • Określa cele i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia. • Ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to co będzie brał pod uwagę przy ocenianie pracy ucznia. • Rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej. • Buduje atmosferę uczenia się. • Potrafi formułować pytania kluczowe. • Potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję. • Stosuje efektywną informację zwrotną. • Wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską.

6. Określanie celów lekcji i formułowanie ich w języku zrozumiałym dla ucznia. Praca nad celami ma trzy etapy: • Przed lekcją nauczyciel zastanawia się, jakie cele chce osiągnąć. • Nauczyciel podaje cele lekcji uczniom lub ustala je wspólnie z nimi. Uczniowie wiedzą, czego i po co będą się uczyć. • Po lekcji uczniowie zastanawiają się, czego się nauczyli.

7. Ustalanie wraz z uczniami kryteriów oceniania, czyli tego, co nauczyciel będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia. Uczeń musi wiedzieć co dokładnie będzie podlegało ocenie. Ustaliliśmy już wraz z uczniami cele lekcji. Wiemy więc, dokąd zdążamy i co chcielibyśmy wspólnie osiągnąć. Teraz musimy ustalić, na co będziemy zwracać uwagę przy ocenianiu. Chodzi o to, by określić dowody, fakty, które pokażą zarówno nauczycielowi, jak i uczniowi, w jakim stopniu cel lekcji został osiągnięty. Kryteria także pomagają uczniom przygotować się do sprawdzianu oraz wykonać pracę tak, aby postawiony przez nauczyciela cel został zrealizowany. Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co zapowiedział wcześniej.

8. Rozróżnianie funkcji oceny sumującej i kształtującej. Ocena sumująca ma znaczenie przy podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia i zwykle ogranicza się do stopnia. Ocena kształtująca natomiast służy uczniowi do tego, aby uświadomił sobie, co zrobił dobrze, co źle i jak może poprawić swoją pracę. W ocenianiu kształtującym uczeń otrzymuje mniej ocen-stopni, a częściej informację zwrotną od nauczyciela czy kolegi.

9. Budowanie atmosfery uczenia się. Wprowadzając ocenianie kształtujące, nauczyciel może sobie pomóc od samego początku współpracując ściśle z uczniami. Warto poświęcić czas na dyskusję z uczniami o tym, jak się uczą i co pomaga im się uczyć. Atmosfera sprzyjająca uczeniu się przejawia się większym poczuciem własnej wartości uczniów, zaangażowaniem w proces uczenia się, samodzielnością, umiejętnością współpracy oraz świadomym uczeniem się. Praktyka pokazuje, że na wstępnym etapie wprowadzania OK zarówno uczniowie, jak i ich rodzice są zaniepokojeni mniejszą liczbą stopni. Dlatego trzeba rozmawiać o tym zarówno z uczniami, jak i z rodzicami. Rodzice, którzy zrozumieją, w jaki sposób ocenianie kształtujące może pomóc ich dzieciom, stają się sojusznikami swoich dzieci i nauczyciela.

10. Umiejętność formułowania pytań kluczowych. Pytania kluczowe to pytania, które skłaniają uczniów do myślenia. Takie pytania ukazują uczniom szerszy kontekst omawianego zagadnienia, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi i silniej angażują w naukę.

11. Znajomość technik zadawania pytań. Zadawanie pytań w ocenianiu kształtującym polega na włączaniu wszystkich uczniów w myślenie nad rozwiązywaniem problemu postawionego przez nauczyciela. Ma temu służyć m. in.:wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź ucznia, kierowanie przez nauczyciela pytania do wszystkich uczniów, a nie tylko zgłaszających się, poszukiwanie w parach odpowiedzi na pytanie nauczyciela, nie karanie za błędne odpowiedzi.

12. Stosowanie efektywnej informacji zwrotnej. Informacja zwrotna to kluczowy składnik oceniania kształtującego. Nauczyciel zamiast stawiać ocenę sumującą przekazuje uczniowi komentarz do jego pracy. Dobra informacja zwrotna jest sztuką, ale zawsze powinna zawierać cztery elementy: wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia; odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia; wskazówki, w jaki sposób uczeń powinien poprawić tę konkretną pracę; wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej. Informacja zwrotna musi być ściśle związana z kryteriami oceniania określonymi przed wykonaniem zadania.

13. Wprowadzenie oceny koleżeńskiej i samooceny uczniowskiej. Uczniowie - na podstawie podanych kryteriów oceniania - wzajemnie recenzują swoje prace, dają sobie wskazówki, jak je poprawić. Ma to dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej - uczą się od swego kolegi ustalania kryteriów oceniania umiejętności dawania informacji zwrotnej. Jeśli uczeń sam potrafi ocenić, ile się nauczył i co jeszcze musi zrobić, aby osiągnąć wyznaczony cel, to pomaga mu to w procesie uczenia się i czyni z niego aktywnego uczestnika tego procesu. Także samoocena pozwala uczniom znaleźć odpowiedź na pytania: Już umiem?Nad czym muszę jeszcze popracować? O co powinienem zmienić w swoim sposobie uczenia się?Jakie powinienem przyjąć postanowienie na przyszłość?