Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. PLATON Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, PLATON, CZĘŚĆ II – lekcja 11

3. PLATON • Platon stworzył nowe pojęcie duszy. Zachowując biologiczne rozumienie duszy, przestał ją rozumieć materialnie. Dusza jako czynnik życia jest przeciwieństwem materii, bo materia jest z natury bezwładna, a dusza jest źródłem ruchu. Jest realna, ale nie materialna. • Funkcja poznawcza duszy. Ciało i jego zmysły są dla duszy narzędziem poznania. Poznaje sama bezpośrednio, bądź pośrednio, posługując się tymi narzędziami. • Ujęcie duszy jako niematerialnej doprowadziło do ostrego przeciwstawienia jej ciału. Platonizm był nie tylko dualizmem idei i rzeczy, ale również dualizmem duszy i ciała. Platon

4. PLATON • Dualizm duszy i ciała wyraża się w następujących tezach: • Dusza jest niematerialna. • Jest oddzielna od ciała, niezależna. Dusza i ciało, choć zespolone są w człowieku, istnieją wzajem niezależnie. Złączenie z ciałem nie jest dla duszy niezbędne. • W przeciwieństwie do ciała, które jest złożone z części, dusza jest niezłożona. • Dusza jest doskonalsza od ciała. Człowiek - to dusza władająca ciałem. • Z wyższości duszy nad ciałem wynika, że złączenie ich jest dla duszy niekorzystne. Byłaby lepsza i szczęśliwsza, gdyby była wolna od ciała; ciało jest dla niej więzieniem i  mogiłą. Ze śmiercią ciała zaczyna się dopiero prawdziwe życie duszy. • Dusza w przeciwieństwie do ciała jest nieśmiertelna.

5. PLATON • Platon pojmował przyrodę jako zespół organiczny, ułożony celowo i rozumnie. Jest materialna, ma jednak pierwiastki idealne i duchowe. Uważał, że własności przyrody są zrozumiałe tylko, gdy przyjmie się, iż jest zbudowana celowo. • "Demiurg", czyli boski budowniczy świata, zbudował go powodowany dobrocią, doskonałość świata była celem, dlatego uczynił go możliwie najlepszym. • Budując go wziął za wzór idee. Idee są więc kolejnym czynnikiem w powstaniu świata: Demiurg był jego przyczyną sprawczą, a idee celową, Demiurg był siłą twórczą, a one wzorem. Przyroda

6. PLATON • Świat musiał być stworzony z czegoś, musiała istnieć materia, z której został zbudowany. Była, obok Demiurga i idei, trzecią przyczyną świata: obok sprawczej i celowej była przyczyną materialną. Musiała poprzedzać powstanie świata - świat ma początek, ale materia jest wieczna, tak samo jak Bóg i idee. Materia jest z natury bezkształtna, nieograniczona i nieokreślona, może natomiast przyjmować wszelkie kształty. Garncarz

7. PLATON • Platon odwrócił porządek, w jakim na ogół pojmowano rozwój świata. Dla niego doskonałość nie była wynikiem rozwoju, lecz jego początkiem. • Świat nie postępuje, lecz cofa się. Najpierw stworzone zostały dusze, jako najdoskonalsze składniki świata, potem dopiero ciała. • Ciała, jako niedoskonałe, nie mogły być pierwotnym dziełem Bożym. Stworzone zostały po duszach i dostosowane do nich jako ich narządy. Są więc tylko wtórnym składnikiem świata, dusze zaś są jego składnikiem pierwotnym. Ciała

8. PLATON • Dusze znajdują się nie tylko w ciałach organicznych, wszechświat jako całość nosi w sobie źródło ruchu, więc – też posiada duszę. Dusza wszechświata daje mu ruch regularny i życie, kształt i ład. Wszechświat widziany przez teleskop Plancka Symulacja obrazu wszechświata Wycinek wszechświata

9. PLATON • Prawdziwe poznanie musi obejmować idee, postrzeganie zmysłowe nie nadaje się do poznawania idei. Można je poznać tylko myślą, a nie zmysłami. • Zmysły nie tylko nie sięgają idei, ale nie wystarczają do poznania rzeczy. Myśl jest od postrzegania niezależna i choć występuje po postrzeżeniu, nie opiera się na nim. • Od prawdziwego poznania wymagał, aby dotyczyło samego bytu i aby było niezawodne. • Nie ma dwóch rodzajów poznania, ale tylko jedno - racjonalne poznanie idei. • Wszystko inne jest domysłem. Wiedza rozumowa i zmysłowa stały się dla Platona stopniami poznania. Rozdzielił dwa rodzaje myśli, które nie były rozdzielone do tej pory: myśl dyskursywną (dochodziła do prawdy pośrednio) i myśl intuicyjną (poznanie bezpośrednie, rodzaj patrzenia intelektualnego). W. Siudmak, Anatomia zmysłów

10. PLATON • Platon zastanawiał się również nad tym, jak możemy znać cokolwiek od urodzenia, nie oglądając tego jeszcze? Odpowiadał, że umysł oglądał idee w poprzednim życiu i zachował ich pamięć, co to tłumaczy, że zna je od urodzenia. Wiedza wrodzona jest tylko przypomnieniem. Jak możemy znać cokolwiek od urodzenia?

11. PLATON • Rozwinął teorię nauki. Z dwóch metod, jakimi posługują się badacze, empiryczna może służyć, co najwyżej do badania rzeczy, do badania idei jedynie aprioryczna. • Matematyka najbardziej zbliżała się do platońskiego ideału nauki, ponieważ miała charakter pojęciowy i pomijając zmienne zjawiska badała niezmienne związki. • Czystą metodą naukową, nieposiadająca braków matematyki jest dialektyką (dała początek logice), operuje czystym, bezobrazowym myśleniem szuka prawdy na drodze samego tylko zestawiania pojęć i twierdzeń. Matematyka

12. PLATON • Platon przejęty intelektualizmem Sokratesa sprowadził cnotę do wiedzy. Z czasem jednak przekonał się, że cnota nie zależy tylko od rozumu. Rozróżnił trzy części duszy, z których każda musi mieć swą cnotę. Są więc trzy cnoty odpowiednio do trzech części duszy: mądrość jest cnotą części rozumnej, męstwo - impulsywnej, panowanie nad sobą – pożądliwej, ponadto potrzebna jest czwarta cnota - sprawiedliwość - łącząca wszystkie części duszy i utrzymująca wśród nich ład. Tak powstała klasyczna teoria czterech cnót. Sokrates Platon

13. PLATON • Nauka o dobru ma w filozofii Platona szczególne znaczenie. Idea dobra stoi na czele systemu i ma pierwszeństwo wobec wszystkich innych idei. Idea dobra podobna jest do słońca, które nie tylko oświeca rzeczy, ale również umożliwia im życie i rozwijanie się, tak też i idea dobra warunkuje istnienie wszystkich idei, choć sama jest już ponad czy poza istnieniem. • Dobro jest początkiem i końcem w systemie Platona: jest pierwszą zasadą, według której powstał świat, i ostatecznym celem, do którego dąży. Platon

14. PLATON • Jak byt, tak i dobro rozdzielał Platon na dwa światy: idealny i realny. Dobra idealne stawiał nieporównanie wyżej od realnych. Uznał jednak dobra realne za niezbędny szczebel do osiągnięcia dóbr idealnych. • Jego dojrzała teoria etyczna składała się z trzech tez: • dobra stanowią hierarchię; • szczytem hierarchii nie jest żadne z dóbr realnych, lecz dobro idealne: idea dobra; • dobra realne są początkiem i nieuniknionym etapem w drodze do szczytu.

15. PLATON • Zdaniem Platona, miłość to nic innego, jak właściwe duszy dążenie do osiągnięcia i wiecznego posiadania dobra. Stąd ścisły związek nauki o dobrach z nauką o miłości. • Pierwszym przedmiotem miłości są dobra realne, np. piękne ciała. Z czasem rodzi się w duszy świadomość, że piękno dusz jest większe od piękna ciał, i przedmiotem miłości stają się piękne myśli i czyny, piękne twory dusz, piękno duchowe. • Później przychodzi zrozumienie, że jeżeli przedmioty są piękne, to dlatego, że mają w sobie piękno, które jest wszystkim im wspólne, i wytwarza się miłość nie do tego czy innego pięknego przedmiotu, lecz do piękna wszystkich przedmiotów. • Takie stopniowe udoskonalanie się w rzeczach miłości jest tylko przygotowaniem do miłości piękna wiecznego, będącego pięknem zawsze i dla każdego - idei piękna. Piękne przedmioty

16. PLATON • Stąd termin platońskiej (lub "platonicznej") miłości, który język potoczny przejął w zubożonym, czysto negatywnym znaczeniu wyzbycia się pożądań zmysłowych wobec przedmiotów cielesnych. • Dla Platona miłość nadzmysłowa była celem, ale miłość zmysłowa była szczeblem do niej. • Poprzez cele realne, względne, skończone, doczesne można osiągnąć cele idealne, bezwzględne, wieczne: to sens Platońskiej teorii miłości. Miłość platoniczna

17. PLATON Konkretne zadania człowieka objawiają się w pełni nie w życiu jednostkowym, lecz w społecznym. Dlatego szczegóły swojej etyki rozważał na tle teorii państwa, ale nie jakie jest rzeczywiście, ale jakim być powinno. Platon wyłożył swoją teorię państwa w Państwie i Prawach. Była normatywną teorią państwa "najlepszego", opartą na idei dobra i sprawiedliwości. Defilada wojskowa

18. PLATON • Utopia Platońska była oparta na podporządkowaniu jednostek państwu, a państwa celom czysto moralnym, idealnym, powszechnym i stałym. • a) Państwo najlepsze winno dążyć do zalet najwyższych i właściwych ideom; za takie Platon uważał powszechność i stałość. Od obywateli wymagał stałości w sposobie myślenia i odczuwania. Uniwersalny charakter był pierwszą cechą tej teorii. • b) Państwo doskonałe ma jeden cel obowiązujący wszystkich; nie jest dopuszczalne, aby każdy obywatel dążył na swoją rękę do swojego dobra. Państwo ma być zbudowane jak organizm, a w nim każdy ma "robić swoje", to znaczy to, czego odeń wymaga wspólny cel wszystkich. Części państwa muszą zależeć od całości, a nie całość od części: wtedy tylko będzie w nim ład. • c) Państwo musi być oparte na wiedzy; bo, aby dobro czynić, trzeba dobro znać. Państwo będzie doskonałe dopiero, gdy na tronach znajdą się przedstawiciele największej wiedzy, filozofowie. Takie było intelektualistyczne hasło tej teorii państwa. Platon

19. PLATON • d) Do państwa mogą należeć tylko ci, którzy są dlań potrzebni; potrzebni zaś są, oprócz władców-filozofów, strażnicy państwa, to jest wojsko, oraz wykonawcy niezbędnych przedmiotów materialnych, to jest rzemieślnicy. Te trzy stany, odpowiadają trzem częściom duszy. Części państwa powinny mieć te same cnoty, co części duszy: cnotą władców jest mądrość, strażników - męstwo, rzemieślników - panowanie nad sobą. Gdy każdy stan czyni swoje, wtedy powstaje harmonijny ustrój państwa: ustrój sprawiedliwości. Części państwa, jak części duszy, nie są sobie równe: funkcja władców jest wyższa od funkcji strażników, a strażników od rzemieślników. Tworzą więc między sobą hierarchię i idealne państwo musi być hierarchiczne. • e) Idealne państwo jest ascetyczne, dąży bowiem do idealnego celu, którego osiągnięcie nie zapewnia obywatelom bezpośrednich korzyści ani rozkoszy, ani dóbr doczesnych. Przeciwnie, wymaga wyrzeczenia się dóbr doczesnych. Dla dwóch wyższych stanów zniesiona jest własność indywidualna; obowiązuje tam ustrój komunistyczny, w którym jednak wspólne jest nie posiadanie, lecz wyrzeczenie się. Stan najniższy nie podlega rygorom, ale dlatego, że - w duchu greckiego arystokratyzmu - nie bierze udziału w dążeniach do doskonałości.

20. BIBLIOGRAFIA • Reale G., Historia Filozofii Starożytnej , t. 1, Lublin 2000. • Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1, Warszawa 2002.    • Collinson D., Pięćdziesięciu wielkich filozofów, Poznań 1997. • Guthrie W.K.C., Filozofowie greccy od Talesa do Arystotelesa, Kraków 1996. • Krajewski W., Główne zagadnienia i  kierunki filozofii, T. 2, Ontologia, Warszawa 1963.