Bologna Süreci ve Yükseköğretimde Kalite Güvencesi

1. Bologna Süreci ve Yükseköğretimde Kalite Güvencesi Prof. Dr. Miraç AKÇAY Bologna Uzmanı Karadeniz Teknik Üniversitesi

2. BOLOGNA SÜRECİ: ÖZET Kalite 19 Haziran 1999 : Bologna Deklerasyonu AMAÇ: Avrupa ülkelerindeki yükseköğretim sistemlerinin yeniden yapılandırılması 1) Avrupa Yüksek Öğretim (EHEA-AYA) 2) Avrupa Araştırma Alanlarını (ERA) • Bilgi tabanlı toplumu • Bilgi tabanlı ekonomi alanlarını oluşturmak 2020 (revize) NİHÂİ HEDEF (2010) • Yüksek hareketlilik (öğrenci, akademik ve idari personel), • Birbiri ile karşılaştırılabilir ulusal eğitim sistemleri, • Birbiri ile çok iyi ilişkilendirilmiş öğretim ve araştırma etkinlikleri • İç ve dış paydaş katılımı ile sürekli denetlenen ve izlenen süreç

3. BOLOGNA SÜRECİ:NEDEN? • Öğrenci Merkezli Eğitim son yıllarda Bologna Sürecinde ortaya çıkan en önemli gelişme • İstihdama yönelik giderek artan ihtiyaçlar • Sanayi kollarının kalifiye eleman ihtiyacı • Giderek değişen ve gelişen teknoloji • Müfredatta ihtiyaç duyulan değişiklikler • Yeni programların açılmasına olan talepler

4. Ortak Bir Yeterlilikler Çerçevesinin Oluşturulması Ortak iki seviyeli eğitim sisteminin yerleştirilmesi (Lisans ve yüksek lisans Öğrenci ve eğitmenlerin hareketliliğinin sağlanması 1998 SorbonneDeklerasyonu Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir dereceler Kredi sistemi (AKTS) Araştırmacıların hareketliliği Kalite güvencesi Yükseköğrenimde Avrupalılık boyutu O r t a k ç a l ı ş m a r u h u 1999 Bologna Deklerasyonu Yaşam Boyu eğitim (LLP) Sosyal Boyut Yükseköğrenim kurumları ve öğrencilerin katılımı Avrupa Yüksek Öğrenim Alanının Özendirilmesi 2001 Prag Bildirisi Kurumsal, Ulusal ve Avrupa seviyelerinde Kalite Güvencesi Doktora eğitiminin 3. seviye olarak kabul edilmesi Derecelerin ve kredilerin tanınması (Diploma Eki) Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Eğitim ve araştırma arasında yakın bağlantı 2003 Berlin Bildirisi B O L O G N A S Ü R E C İ Sosyal Boyut’un güçlendirilmesi Kalite Güvencesi’nin standartları ve rehberleri Ulusal Yeterlilikler Çerçeveleri Ortak Dereceler’in takdimi ve tanınması Yükseköğrenimde esnek öğrenme yolları 2005 Bergen Bildirisi Avrupa Kalite Güvencesi Kaydı’nın oluşturulması Bologna Sürecinin Global Boyutunu geliştirme stratejileri Sosyal Boyutu izleme amaçlı etkin ulusal planların üretilmesi 2007 Londra Konferansı 2020 yılına kadar mezunların en az %20’sinin hareketliliğinin sağlanması Yükseköğretimden faydalanan grupların artırılmasının sağlanması Yükseköğretime ayrılan kaynakların artırılması ve çeşitlendirilmesi 2009 Leuven Konferansı 2010 Youth on themove !!! Gençlik Hamlesi!

5. 1998 SorbonneDeklerasyonu 1999 Bologna Deklerasyonu ABD ve Asya ile Mücadele 2001 Prag Bildirisi 2003 Berlin Bildirisi 2005 Bergen Bildirisi 2007 Londra Konferansı 2009 Leuven Konferansı B O L O G N A S Ü R E C İ Karar verme süreçlerine öğrenci ve öğretim üyelerinin katılımının sağlanması Öğrenci merkezli öğrenme 2011 Viyana-Budapeşte Bil. Gelecek için (krizden kurtulmak için) yükseköğretime yatırım Yükseköğretime erişimin genişletilmesi Öğrenci merkezli öğrenme Kaliteli eğitim istihdam edebilirliği güçlendirmek (mezunların inovasyon, girişimcilik ve araştırma potansiyellerini artırmalarına yardımcı olacak programların geliştirilmesi) Daha iyi öğrenme için hareketliliği güçlendirmek Siyasi hedeflere destek olmak üzere veri toplanma ve şeffaflık konularında iyileştirme 2012 Bükreş Bildirgesi 2015 Erivan

6. BOLOGNA SÜRECİ:NEDEN? Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler ÇerçevesiUlusal Yeterlilikler ÇerçevesiAlana Özgü YeterliliklerProgram ÇıktılarıÖğrenme Çıktıları Tamamlandı İşlem sırası Yapılması gerekenler

7. YETERLİLİKLER VE YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ • Yeterlilikbir yükseköğretim kademesini başarı ile tamamlayan bir kişinin neleri bileceğinin, neleri yapabileceğinin ve nelere yetkin olacağının tanımıdır. • Yeterlilikler çerçevesibunları organize eden ve sınıflandıran yapıdır. • Yeterliliklerin kazanılma derecesi, her ders esnasında ve sonunda uygun ve nesnel yöntemlerle “öğrenme çıktıları” olarak ölçülür. Yükseköğretim Kademeleri: Ön lisans, lisans, yüksek lisans, doktora

8. Bologna Süreci: Çok yüzlü bir Mücevher DERECE SİSTEMİ İkili Sistemin Uygulama Düzeyi Lisanstan Yüksek Lisansa Geçiş Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi KALİTE GÜVENCESİ Dış Kalite Güvence Sistemi Öğrencilerin Katılım Düzeyi Uluslararası Katılım Düzeyi DİPLOMA VE ÖĞRENİM SÜRELERİNİN DENKLİĞİ Diploma Eki Uygulama Düzeyi Lizbon Tanınma Konvansiyonu ECTS Uygulama Düzeyi YAŞAM BOYU ÖĞRENİM Önceki Öğrenimin Tanınması ORTAK DERECELER Ortak Derecelerin Oluşturulması ve Tanınması Mücevher “parlar” Ancak eğer tüm yüzeyler parlatılmışsa

9. YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ –PROGRAM İLİŞKİSİ Ulusaldüzeydeyükseköğretimyeterlilikleriarasındakiilişkiyiaçıklayan, ulusalveuluslararasıpaydaşlarca tanınanveilişkilendirilebilen, yeterliliklerinbelirlibirdüzeniçerisinde yapılandırıldığıbirsistemdir. Ulusal Yeterlilikler Çerçevelerinin ilgi tutulabileceği ve bu sayede farklı ülkelerin yeterliliklerini birbirleriyle ilişkilendirilebileceği şemsiye (üst) çerçevelerdir. Ulusaldüzeydeyükseköğretimyeterliliklerigözönünde bulundurularak herhangi bir meslek alanındaki yeterliliklerinilgili paydaşların görüşleri alınarak belirlibirdüzeniçerisinde yapılandırıldığıbirsistemdir. Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Bölüm Misyonu Temel Alan Yeterlilikleri Paydaş Görüşleri Eğitim Amaçları Program Çıktıları Ders Öğrenme Çıktıları

10. TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYYÇ)

11. TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYÇ)

12. TÜRKİYE Y.Ö.YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ

13. TÜRKİYE Y.Ö.YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ

14. TYYÇ GELİNEN AŞAMA Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Tamamlandı Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Bitti Bölüm Misyonu Temel Alan Yeterlilikleri Paydaş Görüşleri Eğitim Amaçları Program Çıktıları Ders Öğrenme Çıktıları

15. 3 – TEMEL ALAN YETERLİLİKLERİ

16. 3 – TEMEL ALAN YETERLİLİKLERİ

17. 3 – TEMEL ALAN YETERLİLİKLERİ • SÜRE: • 15 Haziran 2010 – Bu tarihte alana özgü yeterlilikler tamamlanmış olmalı • (5 aylık bir gecikme oldu – Kasım 2010’da tamamlandı) • 2010 yılı sonunda pilot uygulamanın başlatılması (Ekim 2011’de Tamamlandı)

18. TYYÇ VE ALAN YETERLİLİKLERİ

19. TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYÇ)

20. PROGRAM (BÖLÜMLER) NE YAPMALI? Müfredat Örnek Program:A Üniversitesi BMühendisliği Bölümü Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Temel Alan Yeterlilikleri Program Öğrenme Çıktıları Ders A Ders B Ders C Ders D Öğrenme Çıktıları Öğrenme çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları (Öğretenin ne anlattığına değil, öğrenenin ne kazandığına dayanan öğrenme) – aktif öğrenme

21. ÖĞRETİM PROGRAMININ HAZIRLANMASI • Dış paydaş görüşleri • mezunlar, • işverenler, • meslek odası temsilcileri, • danışma kurulu • İç paydaş görüşleri • öğretim elemanları, • öğrenciler • İş piyasasının istediği mezunu yetiştirmek • İstihdama katkı sağlamak • Sadece öğrenci sayısını artırmak DEĞİL (Vakıf Üniversitesi !!!)

22. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? • Örnek Program:A Üniversitesi BMühendisliği Bölümü • İŞ PAKETİ 1:Program Amaçlarının Belirlenmesi • Amaç:Bu bölümden mezun olanların sahip olması beklenen yeterliliklerin Yükseköğretim ve Temel Alan yeterlilikleri doğrultusunda belirlenmesi • Dış Paydaş Görüşleri • Mezunlar, işverenler, Meslek Odası Temsilcileri, Danışma Kurulu • İç Paydaş Görüşleri • Öğretim Üye/Elemanları, Bölüm Personeli, Öğrenciler • Bölüm öngörü ve özgörevi(ORTAK AKIL ÜRÜNÜ OLMALI) • (Üniversite öngörü ve özgörevi dikkate alınarak)

23. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? • Örnek Program:A Üniversitesi BMühendisliği Bölümü • İŞ PAKETİ 2:Program (Bölüm) Çıktılarının Belirlenmesi(Kurum misyonuna ve akreditasyon ölçütlerine uygun, sürekli iyileştirme için ölçülüp değerlendirilebilecek / geliştirilebilecek olan) • Nasıl bir mezun? Hangi Yetkinlikler ve Beceriler (CompetencesandSkills)’in kazandırılmış olması bekleniyor? • Girdiler • Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi • Temel Alan yeterlilikleri • Eğitim amaçları

24. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program:A Üniversitesi BMühendisliği Bölümü İŞ PAKETİ 2:Program (Bölüm) Çıktılarının Belirlenmesi Örnek Program Öğrenme Çıktısı PÇ1. Matematik, fen ve mühendislik bilgilerini B mühendisliği problemlerine uygulayabilme PÇ2. Bmühendisliği ile ilgili alanlardaki mühendislik problemlerini tanıyabilme ve bunlara çözüm üretebilme PÇ3. Mühendislik uygulamaları için gerekli çağdaş teknikleri ve hesaplama araçlarını kullanabilme becerisi PÇ4. Elde edilen verileri çözümleyebilme ve sonuçları yorumlayabilme PÇ5. Disiplin içi ve disiplinler arası takım çalışması yapabilme PÇ6. Bağımsız davranma, inisiyatif kullanma ve yaratıcılık becerisi geliştirebilme PÇ7. Mesleki ve etik sorumluluk anlayışını kavrayabilme PÇ8. İlgili paydaşlarla sözlü ve yazılı iletişim kurabilme PÇ9. Hayat boyu öğrenmenin gerekliliğini ve yollarını kavrayabilme

25. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Matematik I, II Fizik I, II Kimya I, II Grup Ödevleri içeren dersler Seminer Mesleki Etik Bitirme Projesi Meslekî İngilizce

26. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? • Örnek Program:A Üniversitesi BMühendisliği Bölümü • İŞ PAKETİ 3:Ders Planı’nın Oluşturulması • Program çıktılarını sağlayacak ders planı (CurriculumDesign) • Derslerin 4 yıla (8 yarıyıla) yerleştirilmesi Amaç: Modern araç-gereçleri kullanarak temel mühendislik problemlerine çözüm üretebilen, analiz, sentez ve yorum yeteneğine sahip, takım çalışmasına uygun, teknolojik gelişmelere ayak uydurabilen ve bilgilerini yenilemesini bilen mezunlar üretecek bir eğitim vermek. Hedef: Jeoloji mühendisliğinin gerektirdiği bilgi, beceri, araç ve gereçleri kullanarak etik kurallar çerçevesinde jeolojik problemlere çözüm üretebilen, bilişim alt yapısı güçlü, yeniliğe açık mezunlar yetiştirmektir. Sebep İŞ PAKETİ 4:Ders Amaç ve Hedeflerinin belirlenmesi Sonuç

27. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI?

28. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI?

29. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI?

30. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program:A Üniversitesi BMühendisliği Bölümü • İŞ PAKETİ 5:DerslerinÖğrenme Çıktılarının yazılması • Öğrenenin ne öğrenmesi gerektiğinin beklentisidir • Çıktı Temelli Öğrenme (OutcomeBasedLearning) • Öğrenme çıktıları somut ve ölçülebilir olmalı • Sıralayabilme, gösterebilme, çizebilme, çözebilme, … gibi • Ölçme işlemi herkes için benzer sonuçlar üretmeli

31. Öğrenme Çıktılarının yazılması (1) Öğrenme çıktıları yazılırken 5 ayrı aşama dikkate alınmalıdır: Öğrencinin neyi yapabilir olmasını istiyorsunuz ? (çıktılar = kazanımlar) - Bu kazanımları sağlamak için öğrenci neyi bilmek zorundadır ? (ders müfredatı = Dersin içeriği) Öğrenmeyi sağlamak için hangi aktiviteler kullanılacak ? (pedagojik yöntemler) Öğrenci, kazanımları sağladığını (öğrendiğini) nasıl gösterecek ? (Ölçme) Öğrencinin öğrenmeyi başardığı nasıl bilinecek? (değerlendirme)

32. Öğrenme Çıktılarının yazılması: ÖZET KULLANILAN FİİLLER Kötü Örnek:Öğrenci X ile ilgili problemleri anlayabilir İyi Örnek: Öğrenci X ile ilgili problemleri tanımlayabilir

33. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program:A Üniversitesi BMühendisliği Bölümü İŞ PAKETİ 6:AKTS Kredilerinin Belirlenmesi • Öğrenci İş Yükü (Student Work Load) Bir dersin başarı ile tamamlanması için gerekli olan tüm eğitim faaliyetlerini (derse katılım, uygulamalara katılım, seminer, proje hazırlama, sınav, tüm bireysel çalışmalar, staj) için gerekli zamanı kapsar. • AKTS Kredisi Derste hedeflenen öğrenim çıktılarını edinebilmek için öğrenenin harcadığı zamanı (iş yükünü) temel alarak belirlenen kredi • Kısıtlayıcalar (18 hafta x 5 gün x 8 saat = 720 saat / 30 = 24 saat / 1 AKTS Akademik Takvim Uzunluğu ( ? ) 30 AKTS/yarıyıl 60 AKTS/yıl Beklenen: 1 AKTS = 25-30 saat Türkiye’de çok daha az !!!!

34. PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program:A Üniversitesi BMühendisliği Bölümü İŞ PAKETİ 7:İş Yükü Tahmini Anket: Öğretim Üyeleri, öğrenciler, Dersinizde hangi yetkinlikleri kazandırmayı düşünüyorsunuz? Dersinizin öğrenim çıktıları nelerdir? Dersinizde hangi eğitim aktiviteleri mevcut? Öğrenim çıktılarını nasıl ölçüp değerlendiriyorsunuz? Bu öğrenim çıktılarını kazandırabilmek için tahmin edilen çalışma süresi nedir?

35. AKTS KREDİLERİNİN BELİRLENMESİ: İŞ YÜKÜ

36. AKTS KREDİLERİNİN BELİRLENMESİ: İŞ YÜKÜ Akademik Yıl: 34-40 hafta (sınavlar dahil) Haftalık Saat: 40 saat Yıllık Çalışma Saati:1360-1600 saat/yıl Ortalama Yıllık Çalışma Saati: (1360+1600)/2= 1480 saat/yıl AKTS kredisi başına düşen iş yükü: 24,6 saat / 1 AKTS Beklenen durum Örnek 2.Yıl, 2.Yarıyıl

37. PROGRAM ÇIKTILARINI DERS ÇIKTILARI İLE İLİŞKİLENDİRME …. …. X Çok üst düzeyde katkı X Üst düzeyde katkı X Orta düzeyde katkı X Düşük düzeyde katkı X Katkı yok

38. KALİTE GÜVENCESİ: PROGRAM ÇIKTILARININ DEĞELENDİRİLMESİ YENİ ÖĞRENCİLERİN NİTELİKLERİNİ BELİRLE ÖĞRENİM AMAÇLARINI BELİRLE HEDEFLERİ BAŞARMAK İÇİN GEREKLİ ÖĞRENİM ÇIKTILARINI BELİRLE PAYDAŞLARI BİLGİLENDİR, ÖNLEM AL, İYİLEŞTİR ÇIKTILARIN NASIL SAĞLANACAĞINI BELİRLE ÖLÇ / DEĞERLENDİR ÇIKTILARIN NASIL ÖLÇÜLECEĞİNİ BELİRLE • ULUSAL YETERLİLİKLER • PAYDAŞ İSTEMLERİ • BOLOGNA SÜRECİ HEDEFLERE ULAŞILDIĞINI KANITLAYACAK GÖSTERGELER BELİRLE

39. KALİTE GÜVENCESİ: YETERLİLİKLERİ ÖĞRENME ÇIKTILARI ODAKLI TASARLAMAK VE DEĞERLENDİRMEK (BÖLÜM) PROGRAM Dış paydaşlar Öğrenci YÖNLEN DİRME Ç I K T I L A R Yeni Öğrenci Mezun İç paydaşlar Öğretim elemanı Öğrencilerin Değerlendirmesi Çalışan Mezun Öğrenci anketi Öğrenme Programı/Ortamı İyileştirme araçları Mezunların Değerlendirmesi İşverenlerin Değerlendirmesi

40. KTÜ DENEYİMİ

41. PEKİ; AMA NEDEN ? ARTIK YALNIZ DEĞİLİZ Üniversiteler, çevreleriyle (iç ve dış paydaşlarıyla) sürekli iletişim halinde olmak zorundadır… Gelen-giden öğrenciler ile personel bizleri ve sistemi tartışmaya başladı … Bologna gerekli mi ? !!!

42. Neden Bologna Süreci ? • Farklı öğrenme süreçlerinin ve ortamlarının denenmesi için olanaklar sunar, bilgi ve deneyimin paylaşılması ve transferini kolaylaştırır • Öğrencilerin/personelin kişisel ve mesleki gelişimini teşvik eder, • Akademik işbirliklerinin gelişmesine ve kalitenin yükseltilmesine etki eder • Öğrencilerin/personelin kendi ülkesi dışında da iş sahibi olabilmesine katkı yapar, • Küresel anlamda iş çevrelerinin ihtiyaçlarına katkı sağlar, • Küresel vatandaşlığın gelişimine katkı sağlar, • Yeni arkadaşlıklar ve kültürler arası etkileşimin gelişimine yardımcı olur ve karşılıklı anlayışın gelişimini sağlar, • Öğrencilerin/personelin sahip oldukları ya da olmadıkları imkanları kavramasına yardımcı olur, • Öğreten ve öğrenen için dinamizm sağlar, • Düşünen, sorgulayan ve çözüm üretmeye çalışan bir toplum oluşumuna katkı sağlar

43. TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYÇ) Süreç; uzun ve zahmetli bir yolculuk Ancak imkansız değil

44. Süreç uzun ve zahmetli bir yolculuk

45. EKİP ÇALIŞMASI!!! Sabrınız için teşekkürler…

46. Yaşa bağlı olmadığını… Değişime açık olmak gerekir…. Hiç bir zaman geç değildir….

47. Başarısıklıklar asla bir son olarak değerlendirilmemeli Örnek bir insan profili Yaş 21: İşinde başarısız oldu, Yaş 22: Bir yasama seçiminde aday oldu ve kaybetti, Yaş 24: İşinde tekrar başarısız oldu , Yaş 26: Eşi vefat etti ve yalnız kaldı, Yaş 27: Ruhsal bunalıma girdi, Yaş 34: Kongre seçimlerinde aday oldu ve kaybetti, Yaş 36: Kongre seçimlerinde tekrar aday oldu ve yine kaybetti, Yaş 45: Senato seçimlerinde aday oldu ve kaybetti, Yaş 45: Başkan yardımcısı seçimlerine aday oldu ve kaybetti, Yaş 49: Senato seçimlerinde tekrar aday oldu ve yine kaybetti, Yaş 52: A.B.D Başkanı seçildi !!! Eğer olayları başarısızlık olarak nitelendirseydi, Acaba başkan olabilir miydi? Abraham Lincoln