KUŞ GRİBİ VE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER

1. KUŞ GRİBİ VE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER Hazırlayan: Yrd.Doç.Dr.Tuğrul ERBAYDAR YYÜ Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD

2. Kuş Gribi (=Tavuk vebası) Nedir? • Tavuk vebası olarak da bilinen hastalık, kuş gribi virüslerinin sebep olduğu kanatlı hayvanların çok bulaşıcı ve öldürücü seyreden bir hastalığıdır. • Hayvandan hayvana bulaşıcılık yüksektir • Hayvandan insana bulaşıcılık orta düzeydedir • İnsandan insana bulaşma sıfır düzeyindedir • Etkeni önceden beri var olan ancak son dönemde etkisi artan ve insana geçebilen bir virüstür

3. Hastalık Hangi Hayvanlarda Görülür? Kuş gribi, evcil kanatlı hayvanları daha çok etkilemekle beraber, bütün kanatlı hayvanlarda ve domuzlarda da görülebilir. Bunların yanı sıra, hastalık insanlara, atlara, balina ve fok balığı gibi deniz memelilerine de bulaşabilir.

4. Hayvan Belirtileri Nelerdir?

5. Hastalık Nasıl Yayılıyor? KAYNAK Doğadaki Enfekte Kuşlar ARA HALKA Kümes hayvanları hızlı ve toplu ölümler İNSAN ARA HALKA Kümes Hayvanları İNSAN • Salya • Gözyaşı • Burun akıntısı • Dışkı • Bunlarla temas eden malzeme • Bunların karıştığı tozlar • ------------------------------------- • Doğrudan temas, solunum ve • sindirim yoluyla giriş • Salya • Gözyaşı • Burun akıntısı • Dışkı • Bunlarla temas eden malzeme • Bunların karıştığı tozlar • ------------------------------------- • Doğrudan temas,solunum ve • sindirim yoluyla giriş

6. AVRUPA BÖLGESİNDE KUŞ GRİBİ (A/H5N1) OLGULARI Kuş gribi olguları Hayvan vakası görülen ülkeler Hayvan vakası görülen yerler İnsan vakası görülen yerler Rusya Fed. Tula 14.10.05 Ukrayna Kırım 25.11.05 Romanya Tulcea, Vaslui, Constanta, Braila, Buzau, Ialomita, Calarasi 04.10.05 Hırvatistan Virovidicko, Podravska, Osjenko-Baranjska 19.10.05 Türkiye Doğubeyazıt ve çevresi Aralık ’05 – Ocak ‘06 Türkiye Balıkesir 01.10.05

7. Son Salgınla İlgili Durum • İlk bildirimler Doğubeyazıt’tan • Urfa, Erzurum, Yozgat ve Van’dan şüpheli bildirimler • 6 ocak 2006 itibariyle 3 insan ölümü (aynı aileden), kesin tanılı bir kişi, olası tanısı olan 20 kişi • İtlaf çalışmaları giderek hız kazanıyor (geç başlanmış durumda) • Referans hastane Van YYÜ Tıp Fakültesi Hastanesi • Van’daki Sağlık Ocakları için sevk birimi Van Devlet Hastanesi (Bir infeksiyon uzmanı vardı, üçe çıkarıldı); olası vakalar Devlet Hastanesinden YYÜ hastanesine gönderiliyor; diğer iller doğrudan YYÜ hastanesine gönderiyor • Gerekli ilaç ve malzeme, her türlü olasılık için sağlandı, sağlanıyor • Özetle; kaynağa yönelik çalışmalar çok yavaş ilerliyor; ancak tüm kamuoyu dikkati sağlık kuruluşlarına yönelmiş durumda

8. Neler yapılmalı - 1 􀀹 Kanatlı hayvan ölümleri ile ilgili yapılan ihbarların tamamı İl ve İlçe Tarım Müdürlüklerine yönlendirecek 􀀹 Kanatlı hayvan yetiştirilen kümeslerde çalışanlar eldiven, maske, gözlük takarak ve koruyucu elbise giyerek çalışmalıdır. 􀀹 Başta kanatlı yetiştiriciliğinde çalışanlar olmak üzere, herkes kişisel hijyen kurallarına uymalı, eller sık sık bol su ve sabunla iyice yıkanmalıdır. 􀀹 Kanatlı hayvan etleri ve yumurtaları, iyice pişirildikten sonra tüketilmelidir. 􀀹 Kuş gribinden ölen veya kuş gribi şüphesiyle itlaf edilen hayvanların gerek itlafı sırasında gerekse bunların bertaraf edilmeleri esnasında gerekli koruyucu önlemler (maske, eldiven, elbise, gözlük) alınmalıdır. 􀀹 İtlaf ekipleri beklenirken, hayvanlar mutlaka kapalı yerlerde toplanmalı, hayvanları toplarken bulaşık eldiveni benzeri kalın eldiven giyilmeli; ağız ve burun kalınca bir atkı ile gözler ince tülbent ile örtülmeli.

9. Neler yapılmalı - 2 􀀹 Kanatlı hayvanların salya, burun akıntısı, boğaz akıntısı, dışkısı gibi materyallerine, hayvan leşlerine veya bu materyallerle kirlenen yüzeylere çıplak elle asla temas edilmemelidir. 􀀹 Ölen kanatlı hayvanlar yakılmalı veya derince açılan çukurlara gömülmeli, üzerlerine sönmemiş kireç dökülmelidir. 􀀹 Endüstriyel olarak üretilmemiş olan kanatlı hayvan satışı, nakli yasaklanmalı, bu tür satış yapılan ortamlardan, çiftliklerden ve pazarlardan uzak durulmalıdır 􀀹 Hasta olduğundan şüphelenilen hayvanlar itlaf edildikten sonra, bunların eşelediği, dışkıladığı yerler ıslatılarak kişisel korunma koşullarında yüzey temizliği yapılmalı, buralara yeniden kanatlı hayvan girmemeli, çocuklar buralardan uzak tutulmalı 􀀹 Kuş gribi olduğu veya kuş gribinden öldüğü doğrulanmış hayvanlarla, koruyucu önlem almadan temas eden kişiler, hekim önerisiyle, önleyici tedavi almalıdırlar.

10. ÖNLEYİCİ TEDAVİ 􀀹 Tarım ve Köyişleri Bakanlığının belirlediği karantina bölgesinde “hasta veya ölmüş hayvanlarla” temaslı olanlardan “bu hayvanları yemleyen, sulayan, atıklarını ve barınaklarını temizleyenlerle, gerekli korunma tedbirlerini almadan hayvanların itlafında veya ölü hayvanların bertaraf edilmesinde görev yapanlara” profilâktik olarak oseltamivir adlı ilâç günde bir defa 75 mg dozunda 7 gün süreyle verilecektir. 􀀹 Bunun dışında hiç kimse profilaksiye alınmayacaktır. 􀀹 Profilaksiye alınan kişiler hastaneye yatırılmayacak ve izolâsyona tâbi tutulmayacaktır. 􀀹 Bu kişiler ile ilgili bilgiler İl Sağlık Müdürlüğüne gönderilecektir.

11. İnsanda Kuş Gribi Olası Vaka tanımı • 􀀹 Tarım ve Köyişleri Bakanlığının karantina bölgesinde “hasta veya ölmüş hayvanlarla” temaslı olanlardan bu hayvanları yemleyen, sulayan, atıklarını ve barınaklarını temizleyenlerle, gerekli korunma tedbirlerini almadan hayvanların itlafında veya ölü hayvanların bertaraf edilmesinde görev alanlarda ve belirtilen tanım dışında bu hayvanlarla yakın temasta bulunanlarda başka hiçbir sebeple açıklanamayan • • 38,5 °C’nin üzerinde ateş, • • Boğaz ağrısı, • • Kuru öksürük, • • Yaygın myalji veya • • Akut solunum sıkıntısı olması durumunda, kişi, Olası Kuş Gribi Vak’ası olarak değerlendirilmelidir.

12. Sağlık Kuruluşunda Yapılacak İşlemler 􀀹 Olası vak’alardan, avian influenza A tanısı için öncelikle nasofaringeal aspirat ile akut ve konvelasan dönemde alınan serum Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Ulusal İnfluenza Lâboratuvarına gönderilmelidir. Örnek gönderilmeden önce söz konusu Lâboratuvarla görüşülmeli ve gerekli bilgiler alınmalıdır (Telefon: 0 312 433 14 13; 435 56 80/1404). 􀀹 Hastalığın bugün için insandan insana bulaşması söz konusu olmadığından, hastahanelerde standart enfeksiyon kontrol önlemleri dışında, olası vaka tanısı alan hastalar için özel önlem almak gerekmemektedir.

13. Diğer Önlemler 􀀹 Hayvan karantinası uygulanan bölgelerde, sağlık personeli tarafından her gün aktif sürveyans yapılacakve olası vaka tanımına uyan olgular varsa, yukarıda belirtilen işlemler uygulanacaktır. 􀀹 Mevcut influenza (grip) aşısı, insan kuş gribi için koruyucu değildir. Ancak, kanatlı hayvan tesislerinde ve kümeslerde çalışanların grip hastalığından korunması ve bu sayede virüsün tehlikeli bir mutasyon geçirmesinin önlenmesi sağlanmalıdır. 􀀹 Olası vakaların kabul edildiği servislerde sağlık personelinin damlacık yoluyla bulaşma olasılığına karşı maske ve gözlük kullanması ve doğrudan teması önleyecek eldiven kullanımı önerilmektedir. Özel riskli durumlar dışında, rutin profilaksi önerilmez. 􀀹 Bunun dışındaki sağlık birimlerinde çalışanların normal infeksiyon kontrol önlemleri (sık el yıkama, eldiven kullanma vb.) dışında özel önlemlere ihtiyacı yoktur.

14. Beslenme ile ilgili önlemler 􀀹 Kaynağı belirsiz kanatlı hayvan etleri ile çıplak elle temastan kaçınılmalı / hiç tüketilmemelidir 􀀹 Endüstriyel olarak üretilmiş (kaynağına güvenilir) ürünlerin tüketilmesinde sakınca yoktur 􀀹 Güvenli beslenme ile ilgili olağan önlemlere dikkat etmek gerekir 􀀹 Tavuk tüketimi azaldığı durumda, raflarda beklemiş ürünler besin zehirlenmesi tehlikesi yaratabilir, dikkat edilmeli

15. Kümes hayvanı sahipleri ne yapmalı? 􀀹 Bugün bütün kümes hayvanlarının itlaf edilmesi gerekli 􀀹 Kümes hayvancılığı toplum beslenmesi için önemli bir kaynaktır. Terk edilmesi yerine, sağlığa uygun biçimde ıslah edilmesi daha uygundur 􀀹 Salgının durmasından sonra (Tarım Bakanlığının kararı esas alınarak) yeniden kümes hayvanı yetiştiriciliği yapıldığında; * hayvanların açıkta yemlemeleri ve dolaşmaları yerine, tamamen kapalı ortamlarda beslenmeleri * kümeslerin temizliği, hayvanlarla temas, yumurtaların alınması, kesme ve yolma gibi işlerin eldiven, maske ve gözlükle yapılması * çocukların hayvanlarla ve atıkları ile oynamalarının engellenmesi * ruhsatlı işletmeler dışında kanatlı hayvan satışının yasaklanması (küçük üretimin sadece aile içi tüketime yönelik olması) * şüpheli hayvan ölümleri olması durumunda önlemlerin gecikmeden alınması gereklidir

16. SONUÇ • ÖNLEM ALMAK GEREKLİDİR • TELAŞLANMANIN VE GEREKSİZ ÖNLEMLERE BAŞVURMANIN YARARI YOKTUR / ZARARI VARDIR • BÖLGENİN BESLENME, AŞIRI DOĞURGANLIK, İSHAL, BRUSELLA, SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI GİBİ SORUNLARI HALEN ÇOK ÇOK DAHA ÖNEMLİ BOYUTLARDADIR • BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİNİ GÜÇLENDİRMEK GEREKİR; SAĞLIK OCAKLARI DESTEKLENMELİDİR • TARIM BAKANLIĞININ SAĞLIKLA İLGİLİ GÖREVLERİ KONUSUNDA (HAYVANLARDAN GEÇEN HASTALIKLARIN KONTROLÜ, GIDA DENETİMİ VB) GÜÇLENDİRİLMESİ GEREKİR • BİR TOPLUMUN OLAĞAN DURUMDAKİ SAĞLIK DÜZEYİ, OLAĞAN DIŞI SAĞLIK SORUNLARI İLE BAŞETME GÜCÜNÜ DE BELİRLEYİCİDİR