Hoe de technologie het leven van mensen met een visuele beperking kan k l e u r e n

1. Hoe de technologie het leven van mensen met een visuele beperking kan kleuren Jeroen Baldewijns Blindenzorg Licht en Liefde vzw Prof. Jan Engelen K.U.Leuven

2. Inhoud van deze presentatie • Welke hulpmiddelen zijn beschikbaar? Hoe kleuren deze hulpmiddelen het dagelijkse leven van personen met een visuele beperking?door Jeroen Baldewijns • Hoe kleurrijk verwachten we de nabije en verre toekomst op het vlak van deze ‘ondersteunende technologie’?door Prof. Jan Engelen

3. Weinig of geen zicht hebben,wat betekent dat in de praktijk? • Wat is blindheid? Nuances in blindheid • ‘Helemaal niets zien’ of ‘Licht en donker zien’ • ‘Blind geboren zijn’ of ‘Blind geworden zijn’ • Wat is slechtziendheid? • Veel soorten oogaandoeningen  vele vormen van slechtziendheid

4. Demo 1

5. Demo 2

6. Demo 3

7. Demo 4

8. Demo 5

9. Demo 6

10. Demo 7

11. Demo 8

12. Demo 9

13. Aan de rand van een groot bos woonde een arme houthakker met zijn vrouw en twee kinderen. Het jongetje heette Hans en het meisje Grietje. Ze hadden maar heel weinig te eten en op een dag, toen alles in het land heel duur was geworden, kon de houthakker ook niet meer voor het dagelijkse brood zorgen. Toen hij ’s avonds in bed lag te piekeren en te woelen van de zorgen, zuchtte hij eens diep en zei tegen zijn vrouw: ‘Wat moet er van ons terechtkomen? Hoe kunnen we onze kinderen te eten geven als we zelf niks meer hebben?’

14. Weinig of geen zicht hebben,wat betekent dat in de praktijk? • Er treden diverse functionele beperkingen op bij: • zich informeren, • lezen, • schrijven, • tv ‘kijken’, • Winkelen of bankieren, • zich oriënteren en verplaatsen, • …

15. Enorm hulpmiddelenaanbod…het verhaal van het bos en de bomen

16. Leeshulpmiddelen Voorleestoestel Beeldschermloep Daisy-speler

17. Schrijfhulpmiddelen Beeldschermloep Notitietoestel Brailleprinter

18. Hulpmiddelen dagelijks leven • Witte stok • Kleurendetector • Aangepast uurwerk, wekker • Sprekende thermometer, weegschaal,… • Merktekens, merkpasta • Aangepaste gezelschapsspelen • …

19. Computeraanpassingen Vergrotingsprogramma Monitorarm Groot breedbeeldcomputerscherm Toetsenbord-aanpassing

20. Computeraanpassingen Brailleleesregel Schermuitlees-programma Spraaksynthesizer

21. Altijd denken aan toegankelijkheid!!! “Aangenaam, mijn naam is Ellen. Misschien ben ik wel de werknemer met de langste staat van dienst bij het ter ziele gegane Lernout en Hauspie. Dagelijks lees ik de informatie op computerschermen voor aan duizenden blinden en slechtzienden in Vlaanderen. Kunstmatige stemmen bestaan in vele soorten en maten. Mag ik je voorstellen aan mijn collega Sofie?” “Bedankt Ellen. Sommige mensen houden meer van mijn zwoele stem; andere verkiezen het wat koelere stemgeluid van Ellen. Maar verder zijn Ellen en ik de beste vriendinnen. Geoefende gebruikers vinden mijn standaard leestempo te langzaam. Geen probleem, het kan ook een stukje sneller. Het kan zelfs heel erg snel. Zo snel dat je er vast niets meer van begrijpt. Maar geloof me, ervaren computeraars hoeven hier geen enkele moeite voor te doen. Terug over naar jou Jeroen.”

22. Wat doet een niet- of slechtziende met zijn computer? • Al wat u en ik ook doen: • info zoeken op het internet, • brieven of verslagen typen, • mails schrijven en lezen, • een adressenbestand beheren, • een achtergrondmuziekje beluisteren,… • En nog veel meer !?!? ...

23. Wat doet een niet- of slechtziende met zijn computer? Activiteiten waarbij veel zienden hun computer vaak niet gebruiken Naslagwerken consulteren Gedrukte teksten lezen Financiesbeheren Loketdienstengebruiken Winkelen De krantlezen Notitiesnemen Communiceren zonder barrières Schrijven

24. Toepassing 1: gedrukte tekst lezen Lezen via scanner Aangepaste publicaties

25. Toepassing 2: notities nemen Met een notitietoestel Met de laptop

26. Toepassing 3: On-line mogelijkheden Internet-bankieren Internet-winkelen

27. Terug naar het bos en de bomen…Het hulpmiddelenadvies • dat het volledige marktaanbod omvat, • dat vergezeld wordt van demo’s, • dat vergelijkend van aard is, • dat steunt op een ruime expertise, • en… dat OBJECTIEF is!!! • Niet- en slechtziende mensen hebben, inzake hoogtechnologische hulpmiddelen, nood aan advies:

28. Terug naar het bos en de bomen…Het hulpmiddelenadvies • Voor leeshulpmiddelen voor slechtzienden (optische hulpmiddelen, beeldschermloepen, leesverlichting,…): • Low Vision centra: Gent, Leuven, Antwperpen, Brussel • KMBS

29. Terug naar het bos en de bomen…Het hulpmiddelenadvies • Voor alle andere hoogtechnologische hulpmiddelen: • Blind D Mobiel van Blindenzorg Licht en Liefdewww.blindenzorglichtenliefde.be/bdm/index.htmlStand 22.04

30. Wat brengt de toekomst (misschien)? • Meer en meer spraaktoepassingen • Grootschaliger productie • Draadloze verbindingen alomtegenwoordig • AAL: ambient assisted living • Wettelijke verplichtingen; standaardisatie • Medische spitstechnologie

31. Toekomst: spraaktoepassingen • Automatische generatie van Daisy boeken die zowel geluid, tekst als multimedia info bevatten • Er kan een probleem ontstaan voor het Braillegebruik omdat dit veel duurder is om aan te maken; in Nederland is hiervoor een speciale actiegroep opgericht • Verdwijnen van Braille doet de kennis van de spelling achteruitgaan omdat men meer fonetisch begint te denken

32. Toekomst: grootschaliger productie • Audiotoepassingen ook voor andere doelgroepen interessant: bejaarden, mensen met dyslexie, automobilisten in de file • Probleem: er bestaat geen “algemene” standaard voor gestructureerde boeken en Daisy wordt buiten de sector leesgehandicapten (nog) niet aanvaard • Evoluties in Nederland: • één mega-productiecentrum: Dedicon (met ernstige subsidiëring) • één aanspreekpunt voor uitleningvan materiaal: “Loket aangepast Lezen”

33. Toekomst: Draadloze verbindingen alomtegenwoordig • Permanente internetverbindingen zijn mogelijk (en worden snel betaalbaar) • Draadloos (WiFi / Clearwire) • ADSL/Telenet • Nieuwe distributiemethoden voor elektronische/Daisy boeken en kranten: downloads, e-mails, Podcasts etc. • Speciale apparatuur die aan het internet verbonden wordt zonder PC • Webbox (o.m. voor Daisy boeken) Sinds 1 maart onderzoeksproject bij Dedicon • Daisyspelers met WiFi mogelijkheden

34. Webbox

35. Toekomst: AAL: ambient assisted living • Computers worden kleiner en alomtegenwoordig; massa’s kleine computers (“dust”) staan via netwerken met elkaar in verbinding • Voorbeelden: • RFID’s: voor producten, dieren en mensen… • Gebruik van de GSM voor allerlei verrichtingen: betalingen, reservaties, toegangscontrole • AAL: computeromgevingen waardoor bv. bejaarden langer autonoom kunnen blijven wonen • Globaal: positief • Maar: bijna niet aanpasbaar; design moet vanaf de eerste keer goed zijn!

36. Implanteerbare RFID tag

37. Toekomst: Wettelijke verplichtingen en standaardisatie • Verenigde Staten en verschillende Europese landen hebben al stricte wetten over “e-toegankelijkheid” • Wetten moeten naar standaarden kunnen verwijzen • Formele, informele, open standaardisatie • vb. ISO rond computergebruik, WAI rond internettoegankelijkheid • WAI problemen: eindeloos wachten op WCAG 2.0, geen controle op het gebruik van A, AA, AAA niveaus, interpretatie verschilt, hoe zit het met certificering van webpagina’s of personen of firma’s ??? • WAI is geen formele standaard, vandaar zeer veel varianten in de national wetgevingen • Europese standaardisatieinstellingen: • ETSI, CEN & CENELEC • Geen wetten op Europees niveau, maar overheden kunnen “Design for All” opleggen via hun lastenboeken: firma’s moeten volgen om hun producten aan te overheid te kunnen verkopen • Zeer effectief in de Verenigde Staten sinds 1990 • Dit spoor wordt nu ook in Europa gevolgd: Mandaat 376

38. Toekomst: Medische spitstechnologie • Er wordt nog steeds gezocht naar technieken om het zicht (gedeeltelijk) terug te geven • Via het netvlies • Er zijn erg veel beeldpunten nodig om een substantiële verbetering te garanderen • Voornaamste medisch probleem: de zenuwen tussen oog en hersenen voeren ook beeldbewerkingen uit • Andere ontwikkelingen: • Vele experimenten met rug-electroden, hand-electroden, akoestische omzettingen enz. • Op dit ogenblik: “Tong-zicht”: met speciale sensor die onder de tong gelegd wordt. • Opgelet: dit soort systemen wordt door de gebruikers zelden aanvaard

39. Tong-zicht (ongeveer 100 electrodes)

40. Dank U Jeroen Baldewijns Jan Engelen