Płazińce (robaki płaskie)

1. Płazińce (robaki płaskie)

2. SYSTEMATYKA Typ: Płazińce Gromada: Wirki np. Wypławek biały Gromada: Przywry np. Motylica wątrobowa, przywra krwi Gromada: Tasiemce np. Tasiemiec uzbrojony, tasiemiec nieuzbrojony, bruzdogłowiec szeroki, tasiemiec bąblowcowy, mózgowiec

3. Ogólna charakterystyka płazińców: - ciało silnie spłaszczone grzbieto-brzusznie - dwuboczna symetria ciała - słabo zaznaczona część głowowa - narządy zgrupowane w układy - narządy tworzą się w trakcie rozwoju ze wszystkich trzech listków zarodkowych (trójwarstwowce) - do płazińców należą zarówno zwierzęta wolno żyjące w wodach słodkich i słonych (wypławek) jak i organizmy wyłącznie pasożytnicze (przywry , tasiemce) - typ płazińce obejmuje 20 000 gatunków

4. Budowa i funkcje życiowe płazińców: - ciało płazińców pokrywa jednowarstwowy, wielojądrowy nabłonek, pod którym znajdują się pasma mięśni ułożonych podłużnie, skośnie i okrężnie w stosunku do długiej osi ciała - mięśnie wraz z nabłonkiem tworzą wór powłokowo- mięśniowy - nabłonek ma rąbek migawkowy (rzęskowy) - pierwotna jama ciała -pseudocel - przestrzeń wora powłokowo- mięśniowego wypełnia galaretowata substancja zawierająca komórki (parenchyma)- pierwotna forma tkanki łącznej pośrednicząca w wymianie substancji we wnętrzu ciała

6. Gromada: Wirki Szkielet: Brak twardych elementów szkieletowych. Funkcje wzmacniającą spełnia wór powłokowo- mięśniowy oraz elementy włókniste w parenchymie Układ oddechowy i krążenia Płazińce nie wykształciły tych układów. Funkcję układu krążenia spełnia parenchyma i jelito. Wymiana gazowa zachodzi całą powierzchnią ciała.

7. Układ pokarmowy Układ pokarmowy wirków zbudowany jest z: - jelita przedniego, rozpoczynającego się ektodermalną gardzielą. U wypławków gardziel jest ona umięśniona i wysuwana na zewnątrz. Otwór gębowy położony po brzusznej stronie ciała. - jelita środkowego pochodzenia endodermalnego. Jelito zawsze zakończone jest ślepo, dlatego niestrawieone resztki pokarmu usuwane są na zewnątrz przez gardziel.

8. Układ wydalniczy • - u płazińców po raz pierwszy pojawiają się wyspecjalizowane narządy wydalnicze. Chociaż część produktów p. m.. opuszcza ciało na drodze dyfuzji to występują również aparaty nefrydialne typu protonefrydium. Każdy z przewodów wydalniczych otwierających się na zewnątrz ciała zakończony jest buławkowatymi rozszerzeniami nazywanymi komórkami płomykowymi (pęczek falujących rzęsek takiej komórki przypomina płomień świecy). Komórki płomykowe zatopione są w płynie, który obmywa wszystkie komórki ciała. Część tego płynu przenika do komórek płomykowych a kanaliki wyprowadzające prowadzą go na zewnątrz ciała

10. Układ nerwowy • skupienie komórek nerwowych w okolicy głowowej wypławka określane jest mianem zwoju nerwowego i jest odpowiednikiem prymitywnego mózgu. Od zwoju mózgowego odchodzą 3 pary podłużnych pni nerwowych (brzuszne, grzbietowe, boczne) Poprzeczne spoidła nerwowe łączą pnie nerwowe w pary • Oraz plamki oczne ze zwojem nerwowym (drabinkowy układ nerwowy) Wirki posiadają narządy zmysłów w postaci chemoreceptorów, fotoreceptorów, wirki morskie posiadają również narządy równowagi w postaci statocysty

11. Rozmnażanie wirków Wirki są obupłciowe (obojnaki , hermafrodyty), rozwój większości jest prosty. Mogą rozmnażać się bezpłciowo poprzez podziały poprzeczne. Wirki mają ogromne zdolności do regeneracji, potrafią odtworzyć całe ciało nawet z niewielkiego jego fragmentu (posiadają komórki totipotencjalne- neoblasty)

12. W Polsce żyje kilkanaście gatunków wirków, do najbardziej znanych zaliczamy wypławka białego (26 mm długości, 6 mm szerokości), wypławki czarne, wielooczkę czarną - wszystkie zamieszkują czyste zbiorniki wodne. Morskie formy są zwykle większe od słodkowodnych (dochodzą do 10 cm długości) a ich ciała są ciekawiej ubarwione.

14. Przywry -małe, nieczłonowane płazińce o listkowatym kształcie - wyłącznie pasożytnicze (żyją na zewnątrz lub wewnątrz organizmów kręgowców lądowych i wodnych) - niektóre przywry z wyglądu przypominają wirki - mają aparat czepny w postaci dwóch przyssawek- przedniej i brzusznej

15. Powłokę ciała stanowi syncytialny nabłonek pozbawiony rzęsek Układ nerwowy, mniej skomplikowany niż u wirków Narządy zmysłów ograniczają się do komórek receptorowych zmysłu chemicznego i dotyku, natomiast niektóre postacie larwalne są wyposażone w dobrze rozwinięte narządy zmysłów (np. fotoreceptory) Układ pokarmowy, dwugałęziste jelito, w pobieraniu pokarmu z układem pokarmowym współdziałają powłoki ciała Wymiana gazowa zachodzi przez powłoki ciała Układ wydalniczy zbudowany podobnie jak u wirków ale na zewnątrz prowadzi jeden otwór wydalniczy zlokalizowany w tylnym końcu ciała

16. Rozwój przywr - z nielicznymi wyjątkami (przywra krwi) przywry są obojnakami - przechodzą złożony cykl rozwojowy, w którym dochodzi do zmiany żywiciela, z kilkoma stadiami larwalnymi - żywicielami pośrednimi są najczęściej ślimaki - przykład: cykl rozwojowy motylicy wątrobowej (Fasciola hepatica)

18. - w przewodach żółciowych żywiciela dochodzi do zapłodnienia krzyżowego, a zapłodnione jaja wraz z żółcią dostają się do przewodu pokarmowego i z kałem usuwane są na zewnątrz - jajo musi dostać się do wody (żywicielem pośrednim jest ślimak wodny) - z jaj wylęgają się pierwsze postacie larwalne, które zarażają ślimaka (błotniarka stawowa) - larwy przechodzą w ślimaku wiele przeobrażeń a także rozmnażają się partenogenetycznie - ostatnia z szeregu larw opuszcza ciało ślimaka i osiada na roślinie, otacza się cystą i w tej postaci czeka, aż zje ją żywiciel ostateczny - w przewodzie pokarmowym roślinożercy cysta ulega strawieniu a larwa przebija ścianę jelita i wraz z krwią wędruje do wątroby gdzie dorasta i dojrzewa (choroba wywołana przez motylicę to fascioloza)

19. Przegląd przywr: - motyliczka- dorosła postać ma 1,5 cm, pasożytuje w drogach żółciowych ssaków roślinożernych, jednym z żywicieli pośrednich są mrówki

20. Przywra kocia-jest pasożytem dróg żółciowych ssaków drapieżnych, cykl rozwojowy związany z wodą, żywiciele pośredni to ślimaki i ryby. Zarażenie ludzi (częste w Azji) zachodzi poprzez spożycie niedogotowanego mięsa ryb

21. Przywra krwi- postać dorosła bytuje w naczyniach krwionośnych pęcherza moczowego i jamy brzusznej człowieka. Cerkarie atakują człowieka zanurzonego w wodzie

22. Tasiemce- są największymi płazińcami (osiągają długość do kilku metrów) o ciele najczęściej w kształcie członowanej wstęgi - są wyłącznie pasożytnicze - postacie dorosłe poza nielicznymi wyjątkami żyją w jelitach kręgowców - larwy mogą zamieszkiwać różne narządy wewnętrzne

23. W ciele tasiemca wyodrębnia się: - główkę (skoleks)- z aparatem czepnym (przyssawki,haki) zawierającą zwoje mózgowe -szyjkę będącą miejscem powstawania nowych członów tasiemca - strobilę- ciało zbudowane z członów, z których ostatnie mogą się odrywać bez szkody dla kondycji zwierzęcia. Człony wypełnione są narządami wewnętrznymi. Im dalej od szyjki tym człony są większe, dojrzewa wypełniający je układ rozrodczy

25. - brak przewodu pokarmowego, pobieranie pokarmu zachodzi całą powierzchnią ciała - układ wydalniczy podobny jak u wirków - występują komórki receptorowe zmysłu chemicznego i dotyku - oddychanie beztlenowe

26. Rozmnażanie - tasiemce są obupłciowe - gdy w przewodzie pokarmowym danego osobnika pasożytuje tylko jeden tasiemiec może dojść do samozapłodnienia (zawsze pomiędzy różnymi członami!) - człony opuszczające ciało żywiciela wypełnione są zapłodnionymi jajami - przechodzą złożony cykl rozwojowy z dwoma lub trzema pokoleniami larw wymagających żywicieli pośrednich odpowiednich dla poszczególnych gatunków tasiemców

27. Typy larw tasiemców

28. Cykl rozwojowy tasiemca uzbrojonego

29. Tasiemiec uzbrojony- osiąga długość do 4 metrów. Jego główka zaopatrzona jest w przyssawki i haki. Wągier tasiemca uzbrojonego może przetrwać w mięśniach około roku zachowując zdolność do zakażenia. Żywiciel ostateczny zaraża się na skutek zjedzenia narządów żywiciela pośredniego zawierającego wągry. Tasiemiec nieuzbrojony- w ciele żywiciela może dożyć 30 lat. Osiąga długość do 12 metrów. Na główce ma tylko przyssawki. Jego cykl rozwojowy jest taki sam jak tasiemca uzbrojonego z tym że żywicielem pośrednim jest bydło.

30. Cykl rozwojowy tasiemca nieuzbrojonego

31. Tasiemiec bąblowcowy jest maleńki (kilka milimetrów długości) najczęściej składa się z trzech członów. Pasożytuje w jelicie psa i innych mięsożernych. Żywicielem pośrednim jest bydło, kozy, jelenie,owce,ale także człowiek. Larwa tasiemca (bąblowiec- echinococus) umieszcza się w wątrobie lub innych narządach i osiąga duże rozmiary, ze względu na które mogą spowodować uszkodzenia narządów, w których rosną , a nawet śmierć żywiciela.

32. Bruzdogłowiec szeroki- pasożytuje w jelitach człowieka, dorasta do kilkunastu metrów długości. Mniejsze rozmiary osiąga w przewodzie pokarmowym kotai innych ssaków żywiących się rybami Jego główka zaopatrzona jest w bruzdy przyssawkowe. Pierwszym żywicielem pośrednim jest skorupiak (np. oczlik), drugim zywicielem jest ryba. Larwa osiada w mięśniach lub narządach rozrodczych ryby dlatego zarazić się można zarówno zjadając mięso ryby jak i kawior.

33. Cykl rozwojowy bruzdogłowca szerokiego

34. Mózgowiec (Tasiemiec kręćkowy) - Pasożytuje w jelicie psów. Żywicielami pośrednimi są owce , kozy, bydło, sarny, jelenie, świnie. Onkosfera rozwija się u żywiciela pośredniego, w cenurus, który lokalizuje się w mózgu lub rdzeniu kręgowym.Na przykład w mózgu owcy, cenurus osiąga wielkość porównywalną z wielkością jaja kury, zawiera do 500 główek.