Overheidsfinanciën

1. Overheidsfinanciën College 3, 20 mei 2008 Robert Inklaar R.C.Inklaar@rug.nl www.rug.nl/staff/r.c.inklaar/teaching

2. Onderzoeksvragen tot nu toe: • Astrid: Lokale groei of krimp in Emmen • Bert: Betaalbaarheid van de AOW • Danjel: Rekeningrijden • Femmie: Economische effecten van aardgasbaten • Jeroen: Overheid & inflatie • Leonie: Regulier vs privaat onderwijs: verschillen in opzet en resultaten • Natascha: Kinderopvang, ontwikkeling en arbeidsmarkt effecten • Ruben: Hypotheekrenteaftrek • Sietse: Staatsschuld en groei

3. College van vandaag • Hoofdstuk 9 • Belastingen => structuur & invloed op gedrag • Overheidsschuld

4. Belastingopbrengsten • Inkomsten=Tarief*Grondslag • Voorbeelden grondslag: • Inkomen => Inkomstenbelasting • Verkopen => BTW • Winst => Vennootschapsbelasting • Aftrekposten • Vermindering grondslag • Voorbeeld: belastbaar inkomen • Impliciete subsidie: belastinguitgaven • Sociale premies: heffing zonder directe tegenprestatie => belasting

5. Tarieven • Belastingtarieven: • Constant • Progressief/regressief (inkomstenbelasting vs sociale premies) • Afhankelijk van product (BTW, accijnzen)

6. Economische effecten • Afwenteling (door gedragsverandering) • Hogere prijs via BTW => lagere vraag => last gedragen door kopers én verkopers • Winstbelasting => internationaal mobiel kapitaal => ook last voor werknemers • Kosten van belastingen • Administratief (door de overheid) • Inachtneming (compliance), administratief door belaste personen • Efficiëntiekosten/excess-burden => belasting beïnvloedt gedrag

7. Hoeveel en welke belastingen? • Efficiëntie vs. rechtvaardigheid • Profijt- en draagkrachtbeginsel • Veranderend gedrag erg belangrijk! • Verschuiving tussen goederen • Verschuiving tussen werk & vrije tijd • Verschuiving tussen arbeid en kapitaal • Dubbel dividend van milieubelastingen • Belastingontduiking, informele economie • Belastingconcurrentie • Ontwijken van belastingen • ‘Mobiel’ inkomen minder belasten

8. Ontwikkeling overheidstekort en -schuld

9. Staatsschuld • Financieringstekort => toename schuld • Schuld nu 218mld, +/- 45% BBP • Groei economie ook van belang (noemereffect) • Tekorten sterk verlaagd door EMU criteria • Maximaal 3% tekort • Maximaal 60% staatsschuld • Domar-formule • d=a/g • Relatie tussen tekort, schuld en economische groei

10. Effecten van tekorten/staatsschuld • Extra bestedingen/lagere belastingen => extra schuld • Hoe reageren de consumenten? • Extra bestedingen • Extra besparingen • Extra bestedingen want meer inkomen => Keynesiaans • Extra besparingen want hogere toekomstige belastingen => Klassiek/Ricardiaans • Amerikaanse belastingverlaging van 2001 => +/- 2/3 van de teruggave is uitgegeven

11. Hoeveel tekort? • Overheidsinvesteringen => rendement >= rente • Wat zijn investeringen? • Infrastructuur? • Onderwijs?? • Sociale cohesie??? • Extra uitgaven electoraal nuttig • Verdeling van baten en kosten over generaties • Klassiek/Ricardiaans perspectief