1 / 40

Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri

Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri. Ders Sorumlusu: Doç. Dr. Hakan TÜZÜN Hazırlayan: Safiye OLGUN Hacettepe Üniversitesi 2011-2012 Bahar Dönemi BTÖ 611 İnsan-Bilgisayar Etkileşimi. Giriş. İnsan-insan iletişim (tesirli) İşbirliği

gotzon
Download Presentation

Model ve Teoriler Bölüm 14 İletişim ve İşbirliği Modelleri

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Model ve TeorilerBölüm 14İletişim ve İşbirliği Modelleri Ders Sorumlusu: Doç. Dr. Hakan TÜZÜN Hazırlayan: Safiye OLGUN Hacettepe Üniversitesi 2011-2012 Bahar Dönemi BTÖ 611 İnsan-Bilgisayar Etkileşimi

  2. Giriş • İnsan-insan iletişim (tesirli) • İşbirliği • Uzaklığı destekleme (Bilgisayar temelli iletişim) • Bilgisayar sistemleri • Tek/çok kullanıcılı • Etkiletişim: çalışma grubu/organizasyon

  3. Bilgisayar temelli iletişim • Computer-mediated communication(CMC) • +2 bağlı bilgisayarın iletişim işlemi • Sohbet odaları, e-posta, anlık mesajlaşma

  4. Bilgisayar destekli işbirlikçi çalışma • Computer-supported cooperative work (CSCW) • Groupware sistemler • İşbirliği/ortak çalışmanın etkileri

  5. Groupware sistemler • İletişim ve İşbirliği sistemleridir. • Aynı amacı gerçekleştirme • Eşgüdüm, eşeylem, işbirliği • 1< kullanıcı katılımı sağlama • İletişim ve işbirliği çözümleri geliştirme (yazılım geliştirme) • E-posta, konferans sistemleri, Internet protokolleri

  6. İletişim/işbirliği çatısı Kaynak: http://www.quepublishing.com/articles/article.aspx?p=1684319

  7. Anahatlar • Yüz yüze iletişim (Face-to-face communication) • Sohbet (Conversation) • Metin tabanlı iletişim (Text-based communication) • Grup çalışması (Group working) • Kaynaklar

  8. Yüz yüze iletişim • Teknoloji yönünden basit • Ama çoklu iletişim -> etkileşim • Yüz yüze iletişim (insan-insan iletişimi) • Konuşma, Duyma • Yüz, göz, bakış (mimik) • Vücut dili (jest) • İletişim • Haberleşme: duygu, düşünce, bilgi vb. • Etkileşim • Karşılıklı • Çok yönlü • Verimlilik

  9. Hareket etkileri ve kişisel alan • Varolan formları uygunluk • Kuralları kesin değil • Kurallara uyulmaması her zaman sorun değil • Tedirginlik ve kabalık algısı • Kültürel etki • Ortamdan ortama, durumdan duruma değişme <Yüz yüze iletişim

  10. Göz teması ve bakış • Görsel temas • Yüz ifadesi • Konuşma esnasında göz teması • Geniş • Amaçsız • Dinleyen hakkında bilgi verir • Dağınık/sürekli direkt göz teması • Sadece ses yerine Video kullanımı <Yüz yüze iletişim

  11. Jestler ve vücut dili • Bilinçsiz olarak anlatımda hareketlenen el ve vücut dili • Deictic reference • Videolardan tüm vücut dili okunamaz <Yüz yüze iletişim

  12. Yan kanallar, doğrulama ve kesme • Konuşma = bir dizi ifade • Sıra alma(turn-taking) • Karmaşık görüşme • Etkiletişim • Yan kanallar (back channel) • Kafa sallama, yüz buruşturma, omuz silkme, burun hareketi, göz kapağı hareketi <Yüz yüze iletişim

  13. Sırayı alma (turn-taking) • Konuşma aktarımının kesilmesi ve konuşma sırası değişimi • Bazı doldurucu sözler • Öksürme vb. • Vücut, göz hareketi (yan kanallar) • Konuşmacının teklifi • Konuşmaya kısa ara vermesi <Yüz yüze iletişim

  14. Sohbet • CSCW sohbet teorileri; • Transkript analizi (analyze transcripts) • Model kullanma (guide for design decisions) • Tasarımı kullanma (drive design)

  15. Temel konuşma yapısı • Transkriptde () arasında yan kanallar ifade edilebilir • Bitişik gruplar (Adjacency pairs) aynı konuda takip eden turn-taking ile elde edilen söz grupları <Sohbet

  16. Örnek konuşma transkripti (Mehmet ve Fatma akşam bir lokantada) • Mehmet: Bi buçuk iskender söyledim? Sende ister misin? • Fatma: Yavvv… o biraz ağır olmaz mı? • Mehmet: Haklısın yaaa…(güler) • Fatma: Yanına ayran alsak acaba yenir mi ki? • Mehmet: Ne yapacaksın ayranı? Zaten yanında yoğurt var. • Fatma: Ayy doğru yaaavv. Unuttum ben. • Mehmet: Neyse karar ver alıcak mı almayacak mısın? • Fatma: Light kola var mıdır?(menüyü karıştırır) • Mehmet: Vardır vardır. • Fatma: Tamam. Bende bi iskender alıyım. <Sohbet

  17. Bitişik gruplar (Mehmet ve Fatma akşam bir lokantada) • Mehmet: Bi buçuk iskender söyledim ? Sende ister misin? [iskender] • Fatma: Yavvv… o biraz ağır olmaz mı? [ağır] • Mehmet: Haklısın yaaa…(güler) [ağır] • Fatma: Yanına ayran alsak acaba yenir mi ki? [ayran] • Mehmet: Ne yapacaksın ayranı? [ayran] Zaten yanında yoğurt var. [yoğurt] • Fatma: Ayy doğru yaaavv. Unuttum ben. [yoğurt] • Mehmet: Neyse karar ver alıcak mı almayacak mısın? [iskender] • Fatma: Light kola var mıdır?(menüyü karıştırır) [kola] • Mehmet: Vardır vardır. [kola] • Fatma: Tamam. Bende bi iskender alıyım. [iskender] M-i F-a1 M-a1 F-a2 M-a2y F-y M-i F-k M-k F-i <Sohbet

  18. Bağlam (context) • Konuşmalar bağlam içinde anlamlı • Kırpılan konuşma yanlış anlaşılabilir • Fatma: Yavvv… o biraz ağır olmaz mı? • Konuşmadaki bağlam • İçsel bağlam(internal context) • Yazılı konuşma kopyaları • Dışsal bağlam(external context) • Yan kanallar <Sohbet

  19. İçsel bağlam • Konuşmadan önceki ifadelere dayanma • Yorumlama bağlamda olma • Fatma: Yavvv… o biraz ağır olmaz mı? • Sadece kelimeler (indexical) <Sohbet

  20. Dışsal bağlam • Çevresel etki, hareket • Jest • Bakış • Yan kanallar • Çevrenin betimlenmesi • Sözel ifade ile birlikte yer alabilir • Fatma: Light kola var mıdır?(menüyü karıştırır) <Sohbet

  21. Başlık, odak ve konuşma şekli • Konuşmanın başlaması • Konunun değişmesi • Değişimi kaçırma (breakdown) • Konuya ilişkin düzeltme yapılması (dialog focus) • Görev merkezli sohbette söz çeşitleri • Substantive: ilişkili konu gelişmesi • Annotative: açıklama, detay verilmesi • Procedural: işbirliği işleminden bahsetme <Sohbet

  22. Örnek transkript (Mehmet ve Fatma bir mağazada, Fatma elbise deneyecek) • Fatma: Hangi pantolonu giyiyim? (elinde kot pantolon ve şalvar var) • Mehmet: Hangisini istersen? • Fatma: Aslında kotun modeli güzel. • Mehmet: Tamam giy o halde. • Fatma: Ama bu da son moda. (şalvarı gösterir) • Mehmet: Kot mu? Yıllardır giyiyorum nasıl yeni? • Fatma: Hayır. Şalvar son moda. • Mehmet: Hımm. <Sohbet

  23. Değişimi kaçırma ve düzeltme • Değişimi kaçırma (breakdown) • Yanlış anlaşılanın düzeltilmesi (repair) • Indexial yapıda yanlış anlaşılma • Yan kanallar, jest mimikler <Sohbet

  24. Ortak bir anlayış oluşturma • Konuşma dilinde yoğun yanlış anlama • Konuşmacıların geçmişi/ön bilgileri • Aynı olmaz • Ama ortak zeminde birleşilebilir (grounding) • Kısmen • Kelime anlamlarında uzlaşma • Kelimelerin temel ilkesi • İlgili olma (relevant) • Yardımcı olma(helpful) <Sohbet

  25. Söylev sanatı teorisi • Hem kabul görülüyor hem de itilaflı • Bir ifade altındaki ima, derin anlama • Analitik teknik • Konuşma hareketi (conversation for action, CfA) deyişleri • Açıklama • İhtimal • Yönlendirme <Sohbet

  26. Konuşma hareketi şeması (CfA) <Sohbet

  27. Coordinator tool • Groupware tool olarak eleştirileri • CfA’ya dayanır • Kullanımı sevilmemiş • Niyetinin ne olacağı ortada <Sohbet

  28. Metin tabanlı iletişim • Senkron/asenkron tüm groupware sistemler temelde metin tabanlı • Groupware sistemlerde metinsel iletişim türleri • Ayrık (discrete) • Doğrusal (linear) • Doğrusal olmayan (non-linear) • Uzaysal (spatial)

  29. Yan kanal ve etkileyici durum • Metin tabanlı iletişimde • Ayrıntılar eksik • Yan kanallar yok • Dilbilgisi daha kurallı • Belli hız • Kesintisiz • Etkileyici durumlar smiley dili deyişi <Metin tabanlı iletişim

  30. Ortak zemin • Ortak zeminin özellikleri • Geçicilik (cotemporality) • Senkron (simultaneity) • Sıralı (sequence) • Metin tabanlı iletişimin ortak zeminde buluşması zor <Metin tabanlı iletişim

  31. Sırayı alma (turn-taking) • Yazışması sırasının dönmesi • <2 iletişim daha da karışık • Sırayı kim alır? • Konuya odaklanan • Konuşmacının teklif ettiği • İlk konuşan • Kesmeyi sağlayan yan kanal yok • Round-robin protokol <Metin tabanlı iletişim

  32. Bağlam ve deixis • İçsel bağlam var • Dışsal bağlam yok • Sıralamada karmaşa • Düz sıralı, karşılıklı • Indexial • Deixis kullanılması problemli <Metin tabanlı iletişim

  33. Hız ve pürüzler • Konuşma esnasında hız anındalıkta • Metin tabanlı iletişimde daha yavaş • Ağ hızı • Yazarın klavye kullanma hızı • İletişim ortamının kullanılma süresi • Hız azalması • Pürüzlerin artışı • Etkileşimin düşüşü <Metin tabanlı iletişim

  34. Baş etme yolları • Hipermetin tabanlı sistemlerde iletişim ağacı çok/doğrusal metin tabanlı iletişimde tek dallı • Baş etme yolları (Coping strategies) • İşbirliğin azalmasıyla iletişim azalması • Etkiletişim sayısını azaltma mesaj kümesini genişlemesi • Multiplexing: paralel çoklu konuşma • Eagerness: muhtemal etkiletişimli iletişimler fark edilir, geriye dönüş zor, breakdown az • Reviewability sağlıyor <Metin tabanlı iletişim

  35. Doğrusal metine karşı hipermetin • Daha hızlı • Multiplexed mesaj nedeniyle breakdown ve lost topicleri azaltır • Yönlendirme düşük • Müellif oluşturur (-) • Statik (-) <Metin tabanlı iletişim

  36. Grup çalışması • 2 taraftan fazla • Davranışı karmaşık • Dinamik sosyal ilişkiler hesaba katılmalı

  37. Grup dinamikleri • Değişiklik gösterir • Yapısal • Niceliksel • Groupware sistemler açık rollere sahip <Grup çalışması

  38. Fiziksel düzen • Yüz yüze görüşme çevresel şartlar etkilenir • Aracı yönlendiren ve sakin olan grup çalışmasını etkiler • Görüşme odasında • Güç farklı • İç içe göz teması • Görsellik etkisi azalması <Grup çalışması

  39. Dağıtılık biliş (distributed cognitive) • Geleneksel biliş psikolojisi insan aklına bakar • Dağıtık biliş ise dışsal (dünya ve diğer insanlar) ilişkilere bakar • Etkileşim gerçekleşir • Diğer insanlar • Fiziksel çevreyle • Grup bilgisi önemli <Grup çalışması

  40. Kaynaklar • Dix, A. ve Findlay, J. (2004). Interaction design basics. Human-computer interaction (s. 475-508). Pearson: England.

More Related