Ilse Flink Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC

1. Burgers in bewegingEen onderzoek naar succesfactoren en belemmerende factoren bij het ontstaan, voortduren en uitbouwen van burgerinitiatieven op het gebied van sporten en bewegen in lage SES wijken Ilse Flink Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC

2. Achtergrond • Overgewicht en obesitas groeiend probleem • Lage SES • Gesubsidieerde beweegprogrammas weinig duurzaam • Burgerinitiatieven (mogelijk) duurzamer • Zorg op Zuid in Feyenoord  Klein maar Fijn onderzoek CEPHIR

3. Onderzoeksvragen (1) • Wat voor voorbeelden zijn er in Nederland te vinden van sport- en beweeginitiatieven in de wijk voor Nederlanders met lage SES die zijn ontstaan vanuit de bewoners zelf, die door deze bewoners worden gedragen, en die vanuit zichzelf voortduren?

4. Onderzoeksvragen (2) • Wat zijn voorwaarden, succesfactoren en belemmerende factoren bij het ontstaan van de beweeginitiatieven? • Wat zijn kenmerken en succesfactoren van het individu (trekker) die het initiatief neemt tot een succesvolle beweegactiviteit? • Wat zijn de kenmerken en succesfactoren van de organisatie die het initiatief neemt tot een succesvolle beweegactiviteit? • Wat zijn factoren die het ontstaan van het initiatief kunnen belemmeren?

5. Onderzoeksvragen (3) • Wat zijn voorwaarden, succesfactoren en belemmerende factoren voor het voortduren en uitbouwen van de beweeginitiatieven? • Wat zijn kenmerken en succesfactoren van het individu (trekker) die ervoor zorgen dat het initiatief duurzaam is (voortduurt) en kan uitbouwen? • Wat zijn de kenmerken en succesfactoren van de organisatie die zorgen dat het initiatief duurzaam is (voortduurt) en kan uitbouwen? • Wat zijn factoren die het voortduren en uitbouwen van het initiatief kunnen belemmeren?

6. Methode • 10 burgerinitiatieven op het gebied van sporten en bewegen in Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Den Haag en Den Bosch • Selectie met hulp van gemeente • Langlopende initiatieven in lage SES wijken • Burgerinitiatief “Een initiatief van één of meer burgers, dat onverplicht wordt opgestart ten behoeve van anderen in de samenleving” • Vanuit verschillende netwerken opgestart • 13 diepte interviews met trekkers en vrijwilligers • Slechts enkele voorbeelden dus niet representatief

7. Resultaten (1) Algemene eigenschappen van de initiatieven • Richten zich op verschillende beweegactiviteiten (bijv. buurtfitness, aerobics, zwemmen, hardlopen, wandelen) • Netwerken: moskeeën, migrantenorganisaties, buurthuizen en scholen • Looptijd 1-24 jaar • Initiatiefnemers van allochtone afkomst en meestal vrouw • Deelnemers met diverse etnische achtergronden en meestal vrouw • Grootte is wisselend en hangt af van activiteit: 7-60 deelnemers

8. Resultaten (2) Voorwaarden, succesfactoren en belemmerende factoren bij het ontstaan • Kenmerken initiatiefnemer: • Sterke intrinsieke motivatie • Zijn al langer en op verschillende terreinen actief in wijk • Sleutelfiguur in de wijk Voorbeeld citaat “Iedereen kent me als de dochter van. Mijn vader is hier al 25 jaar actief in het buurthuis.” (initiatiefneemster aerobics en fietslessen, Amsterdam)

9. Resultaten (3) Voorwaarden, succesfactoren en belemmerende factoren bij het ontstaan • Bestaande netwerken zijn belangrijke broed- en vindplaatsen voor initiatiefnemers • Moskee • Migrantenorganisatie • Buurthuis • School Voorbeeld citaat “Het is een beetje vanuit de moskee ontstaan. Daar zag ik dus dat de mannen weinig bewogen en toen heb ik het initiatief genomen om iets te organiseren.” (initiatiefnemer hardlopen en gymmen voor mannen, Utrecht)

10. Resultaten (4) Voorwaarden, succesfactoren en belemmerende factoren bij het ontstaan • Goede contacten met externe partijen voordat er gestart wordt Voorbeeld citaat “Opbouwwerkers hebben toen geholpen om via het buurthuis de activiteiten op te starten.” (initiatiefneemster bewegen voor vrouwen, Den Haag)

11. Resultaten (5) Succesfactoren bij het voortduren en uitbouwen • Taal en culturele achtergrond initiatiefnemer  dezelfde taal spreken en/of openstaan voor andere culturen neemt drempels weg • Sociale functie van het initiatief als primair doel  vrouwen/mannen uit hun isolatie halen en met elkaar in contact komen • Initiatiefnemer als vertrouwenspersoon  delen ook andere problemen met initiatiefnemer • Werving via verschillende kanalen maar vooral mond-tot-mond

12. Resultaten (6) Succesfactoren bij het voortduren en uitbouwen • Veel informeel contact met deelnemers en vrijwilligers  wonen bij elkaar in de wijk dus komen elkaar met regelmaat tegen • Alle initiatieven werken samen of worden ondersteund door een externe partij  financiering, faciliteren van ruimte en materiaal, verzorgen van cursussen • Nauw contact met één persoon • Initiatief leidt tot nieuwe initiatieven bijv. taallessen en heeft “spin-off” effecten bijv. verbeteren Nederlandse taal, contact in wijk

13. Resultaten (7) Belemmerende factoren bij het voortduren en uitbouwen • Het vinden van vervanging  Eén persoon trekt de kar en anderen willen/kunnen het niet overnemen • Redenen waarom dit moeilijk blijkt: • Ontbreken intrinsieke motivatie “ze doen het alleen voor het geld” • Weinig vertrouwen in eigen kunnen • Te grote verantwoordelijkheid • Te tijdrovend

14. Resultaten (8) Belemmerende factoren bij het voortduren en uitbouwen • Initiatieven zijn beperkt in hun bereik  richten zich alleen op etnische minderheden (vaak Turken en Marokkanen) en bereiken vooral vrouwen tussen de 30 en 60 jaar • Weinig tijd en financiële middelen  beperkte uitbouwmogelijkheden, kunnen vrijwilligers niet belonen • Overvragen door gemeente  Initiatiefnemers overbelast; schept verwachtingen die niet waar worden gemaakt

15. Aanbevelingen voor de praktijk (1) Bij het ontstaan of opstarten van het initiatief • Professionals als facilitatoren  bijv. verstrekken opstartsubsidie voor huur ruimte; aanschaf sportmaterialen; financiering opleiding; tijdelijk inhuren van professionele ondersteuning • Waar mogelijk één duidelijk en laagdrempelig contactpersoon en duidelijkheid over rol en verwachtingen

16. Aanbevelingen voor de praktijk (2) Bij het voortduren en uitbouwen van het initiatief • Vrijwilligers en initiatiefnemers belonen en “in het zonnetje zetten”  kan iets kleins zijn dat aansluit bij waar gemeente mee bezig is • Cursussen aanbieden die het initiatief verder helpen • Ondersteuning bij uitbreiding of overname bijv. beschikbaar stellen van professionele netwerk, verbinden met andere programma's • Aansluiten bij energie die er is maar niet blijven trekken aan een dood paard

17. Aanbevelingen voor het beleid • Buurthuizen, moskeeën, migrantenorganisaties en scholen blijven ondersteunen in wat voor vorm dan ook • Samenwerking tussen zorg, gemeente en welzijn versterken  succesvolle initiatieven kunnen sneller geïdentificeerd worden en knelpunten kunnen sneller aangekaart worden

18. Hartelijk dank voor uw aandacht!