1 / 98

Weetjes en verhalen over paddenstoelen

Weetjes en verhalen over paddenstoelen. Hans Vermeulen & Wim Veraghtert Natuurpunt Educatie Graatakker 11 2300 Turnhout. Over deze cursus…. Mengeling van disciplines: antropologie, etnomycologie, mythologie, … Wetenschappelijk onderbouwd?. Inhoud. Algemene inleiding

harmon
Download Presentation

Weetjes en verhalen over paddenstoelen

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Weetjes en verhalen over paddenstoelen Hans Vermeulen & Wim Veraghtert Natuurpunt Educatie Graatakker 11 2300 Turnhout

  2. Over deze cursus… • Mengeling van disciplines: antropologie, etnomycologie, mythologie, … • Wetenschappelijk onderbouwd?

  3. Inhoud • Algemene inleiding • Van hekserij tot wetenschap • Historisch overzicht • Wijdverbreide misvattingen • Weetjes en verhalen per soort

  4. Inleiding • Mycologie • Uitgebreide soortgroep • Zwam als organisme

  5. Voortplanting

  6. Ecologie: ecologische groepen • 1 Parasieten • 2 Saprofyten • 3 Symbionten

  7. Parasieten • Op bomen of planten • Op dieren of mensen • Op paddestoelen

  8. Saprofyten • Op dood organisch materiaal • Bruinrotters: verteren cellulose • Witrotters: verteren cellulose en lignine

  9. Symbionten • Uitwisseling van voedingsstoffen tussen plant (boom) en zwam • Ectomycorrhiza en endomycorrhiza

  10. Classificatie

  11. Paddenstoelen kijken

  12. Tussen angst & nieuwsgierigheid • Natuurlijke angst voor zwammen? • Giftigheid • Vernietigende werking (rottingsproces, parasieten)

  13. Tussen angst & nieuwsgierigheid • Nieuwsgierigheid > angst ? • Eten van eetbare & hallucinogene soorten • 3 attitudes • Germanen: mycofoob • Romeinen: mycofiel • Slavische volkeren: fervente mycofagen

  14. Tussen angst & nieuwsgierigheid • Liminele organismen • Zwammen ontstaan uit het niets!? • Pietro Antonio Micheli (1729)

  15. Paddenstoelen in de oudheid • Bij de Grieken • Term ‘mykes’ • Homerus (800-750 vC): lucht + aarde • Athanaeus (190-250 nC) • Galenus (129-199 nC)

  16. Paddenstoelen in de oudheid • Bij de Romeinen • Term ‘fungus’ (< funus & ago?) • Apicius: De re coquinaria

  17. Paddenstoelen in de oudheid

  18. Paddenstoelen in de oudheid

  19. Paddenstoelen in de oudheid • Keizersamaniet vs. Groene knolamaniet • 54 nC: Claudius vermoord (Agrippina minor) • Complot Nero & Agrippina

  20. Paddenstoelen in de oudheid • Herkenning van eetbare zwammen • Horatius: weidesoorten • Plinius: giftig = vale kleur • Dioscorides: giftig = sneller rottend

  21. Paddenstoelen in de ME • Wetenschap boekt weinig vooruitgang in Europa • Sint-Antoniusorde (°1095): Moederkoren

  22. Paddenstoelen in de ME

  23. 16e Eeuw • Renaissance in Europa • Beperkte vooruitgang • Clemens VII († 1534) • Hadrianus Junius (1511-1593)

  24. 17e eeuw • 17e eeuw: onstabiele periode • ‘oude wijn in nieuwe zakken’ • John Parkinson (Theatrum botanicum)

  25. 17e eeuw • Franciscus van Sterbeeck (1631-1693) • 1675: Het toneel van de campernoelien

  26. 18e eeuw • Micheli (1729) • Carl von Linné, alias Linnaeus (1707-1758) • Binominale nomenclatuur • Classificatie o.b.v. voortplantingsorganen

  27. 19e eeuw: Pioniers • Christian Hendrik Persoon (1761-1836) • Elias Magnus Fries (1794-1878) • 4 monumentale werken met 2770 soorten

  28. 19e eeuw • Adalbert Ricken (1915) > Rickenella fibula

  29. 20ste en 21ste eeuw • Microscopische revolutie • Classificatie wijzigt o.i.v. microscopie • Chemische revolutie • Chemicaliën gebruikt bij determinatie • Genetische revolutie • DNA-onderzoek wijzigt taxonomische inzichten

  30. 20ste en 21ste eeuw • Specialisatie • Beperken tot studie van 1 genus • Verruiming van het toepassingsveld • Bijv. inzet van fungi in farmaceutische industrie • Fytopathologie: studie van plantenziekten

  31. Wijdverbreide misvattingen • Als paddenstoelen uit de grond schieten • Ontwikkeling primordium – volgroeide zwam: meerdere dagen tot een week

  32. Wijdverbreide misvattingen • Giftigheid • Dodelijk vs. culinair waardevol • Geen simpele trucjes om giftigheid te achterhalen

  33. Pertinent onjuiste beweringen • Giftige paddenstoelen zijn slijmerig • Giftige paddenstoelen smaken bitter • Giftige paddenstoelen verkleuren bij kneuzen • Giftige paddenstoelen doen peterselieblaadjes geel verkleuren • Giftige paddenstoelen stremmen de melk • Giftige paddenstoelen doen een ui bij het meekoken bruin verkleuren • Giftige paddenstoelen worden niet aangevreten door dieren • Giftige paddenstoelen zijn jong wel eetbaar

  34. Eetbaar of giftig?

  35. Voedingswaarde • Paddenstoelen als vleesvervangers? • Vers product: vlees heeft hogere voedingswaarde • Droog product: vlees = paddenstoelen MAAR: • Mensen eten geen gedroogd(e) vlees/zwammen • Snel verbrandende vetten

  36. Fungilore • Legenden • Naamgeving • Paddenstoelen in de mythologie? • Weinig echte legenden! • Namen vaak van recente oorsprong

  37. Christendom en zwammen • Paddenstoelen wel belangrijk in volksgeloof • Vanwaar connotatie tussen zwammen en demonische wezens?

  38. Christendom en zwammen • Heksen en elfen aanvankelijk nuttig • Kentering in de vroege middeleeuwen • Kelten/Germanen: natuurgodsdienst • Christendom: antropocentrisch

  39. Over padden, zwammen en onweer • Padden: in vele culturen positief; vooroudercultus • Relatie pad & zwam: NL, GB & DK • Zwammen met vooroudergeest • Zwam als poort naar dodenwereld • Demonisering door christendom

  40. Over padden, zwammen en onweer • Plinius: °paddenstoelen waar bliksem de bodem raakt • Paddenstoel als goddelijk mysterie • Relatie met goden donder en bliksem: Thor of Donar, Taranis, Zeus, Jupiter, … • Intermediaire plaats tss. aarde, onderwereld en hemel

  41. Het kleine volkje • Mythische wezens met kleine menselijke gestalte • Germaanse mythologie • Elfen, kobolden, trollen en aardmannen

  42. Het kleine volkje • Lichtelfen

  43. Het kleine volkje • Kobolden, trollen en aardmannen

  44. Het kleine volkje • Dwerggestalte: • Animistische natuurbeleving (bijna wereldwijd) • 2 verklaringen: • Kleine volkje: ziel van de mens (cfr. hallucinaties) • Kleine volkje: symbool vr natuur- en zwamgeesten

  45. Het kleine volkje • Demonisering • Evolutie van goedaardig naar duivels • Alleen de mens bezit een ziel

  46. Tovenaars, heksen en heksenkringen • Kelten: druïden en vates (zieners/-essen) • Top van de maatschappij • ME: • Druïden → tovenaars • Vates → heksen

  47. Tovenaars, heksen en heksenkringen • Heksenkring

  48. Paddenstoelen herkennen • Vorm vruchtlichaam • Kleur sporenpoeder • Voelen, ruiken, proeven, … • Plukken?

  49. Zakjeszwammen

  50. Steeltjeszwammen • Zwamdraden met chitine • Sporen op basidia • Steriele cellen: cystiden • Grote diversiteit aan vruchtlichamen

More Related