OKULDA TÜBERKÜLOZ SAPTANINCA YAPILACAKLAR

1. OKULDA TÜBERKÜLOZ SAPTANINCA YAPILACAKLAR Türk Toraks Derneği 16. Yıllık Kongresi 04.04.2013 - Antalya Dr. Suha ÖZKAN

2. Çıkar çatışmam yoktur.

3. Sunum akışı • Ülkemizdeki örneklere basının yaklaşımı • Hastanın damgalanma sorunu • Taramaların yapılması • Yakın temaslılar ve latent enfeksiyona yaklaşım • Çeşitli örnekler ve rakamlar

4. 10 Şubat 2012 Bolu

9. Bolu’da okulda görülen TB hastalığı ile ilgili özet bilgi: • 13 Ocak’ta Okulda hizmetli olarak çalışan bir kişiye VSD’de TB tanısı konulmuş • Hastaneye yatırılarak tedavisi başlanmış • Okulda hastanın temizliğini yaptığı sınıflardaki öğrencilere TB taraması yapılmış (n=186) • Hastalık saptanan yok, 5 öğrenci, 4 öğretmen, 2 hizmetliye koruyucu tedavi başlanmış • Temizlik görevlisinin işine son verilmiş

10. 15 Şubat 2012 - 02:30 Milliyet.com.tr »  Gündem»  Haber Okulda verem alarmı Hasta hizmetlinin çalıştığı Bolu Anadolu Lisesi’nde yapılan tarama sonucunda 12 kişide daha verem hastalığı tespit edildi Bolu Valisi İbrahim Özçimen, Bolu Anadolu Lisesi’nde görevli hizmetli İ.T.’de verem hastalığına rastlanmasının ardından okulda yapılan tüberkülin cilt testi ve Verem Savaş Dispanseri’nde çekilen akciğer filmleri sonucu aralarında öğretmenlerin de bulunduğu 12 kişide verem hastalığına rastlandığını, temizlik görevlisinin işine son verildiğini söyledi.

11. 22 Şubat 2012 Manisa

12. Manisa’ da okulda görülen TB ile ilgili özet bilgi: • Yarı yıl tatilinde bir öğretmene TB tanısı konularak tedavi başlanmış • Dersine girdiği sınıflardaki öğrencilerle, öğretmenlere tarama yapılmış (n=225) • Hastalık saptanan yok, 64 kişinin TDT pozitif bulunmuş. Tetkik edilerek bir kısmına koruyucu tedavi başlanmış

13. 28 Aralık 2007

15. Kars’da okulda görülen TB ile ilgili özet bilgi: • Yatılı Bölge Okulunda aşçı olarak çalışan bir kişide TB saptanmış ve tedavi başlanmış • Okuldaki öğrenci, öğretmen ve çalışanlar taramadan geçirilmiş (n=220) • Hastalık saptanan yok, 22 TDT pozitif bulunmuş. Tetkik edilmiş • Aşçının işine son verilmiş

16. 09/04/2008 Verem yeniden hortluyor Artan verem vakaları Manisa Akhisar’da yüzlerce kişinin verem taramasından geçirilmesine neden oldu. Akhisar’ın Dağdere kasabasında O.Y. adlı bir öğretmende görülen tüberküloz hastalığı endişe yarattı. Aşırı halsizlik ve öksürme sonrasında sağlık ocağına giden öğretmene, tüberküloz hastalığı teşhisi konmasının ardından Dağdere İlköğretim Okulu koruma altına alındı. Tüberküloz olan öğretmen O.Y’nin ise okulla ilişkisi kesildi. Akhisar Verem Savaş Dispanseri’nin Manisa Verem Savaş Dispanseri’ne verdiği bilgiler doğrultusunda başlatılan çalışmalara rağmen yetkililer, konuyla ilgili net bilgiler vermekten kaçınıyorlar.

17. 14 Ekim 2008, Doğan Haber Ajansı

18. Damgalanma (Stigma) “Kara leke” Bir kişi ya da grup için utanılması gereken bir durumun varlığı, kabul edilmezliğin belirtisi olarak değerlendirilir. Damgalanma bireyin saygınlığını yitirmesine, statüsünü kaybetmesine ve toplumun gözünde değerinin azalmasına neden olabilmektedir.

19. Damgalanma (Stigma) Damgalanma sadece Tüberküloza yönelik değildir. HIV/AIDS, ruhsal hastalıklar, epilepsi, fiziksel anomaliler, alkol ve ilaç bağımlılıkları, fiziksel ve cinsel istismar, ırk ve cinsiyet konularında da damgalanma yaşanabilmektedir.

20. 1 yıllık sürede Kayseri VSD’de kayıtlı 196 TB hastasına anket yapılmış; Hastalıklarına karşı tepkileri: %75 kabullenme, %43 üzülme, %28 korku, karamsarlık, endişe, öfke Hastalığın kişi veya çevreyle ilişkiler üzerine etkileri: %57 uyku-iştah alışkanlıklarında bozulma %40 içine kapanma %16 damgalanma %12 toplum tarafından dışlanma Tüberkülozun yaşam olayları ile ilişkisi ve hastalığın algılanması Demet Ünalan ve ark. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi dergisi; Vol 15, No 4 (2008): Journal of Inonu University Medical Faculty; 249-255 

21. HASTA HAKLARI: • Bakım ve Tedavi • Saygınlık • Bilgi Edinme • Seçim • Gizlilik

22. HASTA SORUMLULUKLARI: • Bilgi Paylaşımı • Tedaviye Uyma • Toplum Sağlığına Katkı • Dayanışma • Hukuki Sorumluluklar

24. Okulla ilişkili Tüberküloz Hastası saptandığında yapılacaklar

25. YAPILACAKLARLA İLGİLİ SÜRECİN AŞAMALARI • Hasta ve hastalığın tanımlanması • Bilgi toplama ve durum tespiti • Risk faktörlerinin değerlendirilmesi • Hasta ile görüşerek onay ve yardım alınması • İletişim ve eğitim • Planlamanın yapılması • Taramanın yapılması • Gerekenlerin ileri tetkiki • Koruyucu önlemlerin alınması • İlgili kişiler ve okulun izlenmeye devam edilmesi • Raporlama

26. 1. Aşama Hasta ve hastalığın tanımlanması • TB hastasının hastalık özellikleri: • Yayma (+) Ac TB * • Yayma (–) Ac TB • Ac dışı TB • *Bulaştırıcı hastaların temaslı taraması daha geniş ölçekte yapılır. • Temaslılarda artmış enfeksiyon saptandığında tarama genişletilir.

27. 1. Aşama Hasta ve hastalığın tanımlanması • TB hastasının okulla ilişkisi: • Öğrenci • Öğretmen (kadrolu, geçici sözleşmeli) • Çalışan (kadrolu, hizmet alımı) • Öğrencilerde sınıf arkadaşları ve okulda birlikte olduğu topluluklar önemlidir. • Hasta olan öğretmen sınıf öğretmeniyse sınıfındaki öğrenciler detaylı değerlendirilir.

28. 2. Aşama Bilgi toplama ve durum tespiti • Okulun özellikleri: • Okul öncesi • İlköğretim • Orta Öğretim • Yüksek öğrenim • Yatılılık durumu • Temaslıların yaşı ne kadar küçükse o kadar dikkatli davranılmalıdır. • Yatılı okullarda yakın temas durumu bulaşma için daha tehlikelidir.

29. 2. Aşama Bilgi toplama ve durum tespiti • Okulun yapısal özellikleri • Havalandırma • Güneş ışığından yararlanma • Hacim-kişi sayısı • Tekli öğrenim- ikili öğrenim • TB hastası öğretmense branşı ve dersinin özellikleri • Sınıf öğretmeni • Branş öğretmeni

30. 3. Aşama Risk faktörlerinin değerlendirilmesi • Hastanın şikayetlerinin başlangıcından tedavisi başlanana kadar geçen süre • Okulun tatilde olup olmaması • Öğrencilerin yaşları ve bölgedeki aşılanma durumu • Bağışıklığı azaltan durumların tespiti • Sağlık hizmetlerine ulaşabilirlik • Okulda yakın zamanda başka TB hastası olup olmaması

31. 4. Aşama Hasta ile görüşerek onay ve yardım alınması • Bu aşamaya kadar sadece hastadan ve yakın çevresinden bilgi alınır. • Hastaya okuldaki öğrenci, öğretmen ve diğer çalışanlar için olası artmış bulaşma riski ve hastalıktan bahsedilir. • Kendisi dışında başka hastaların da olabileceği vurgulanır. • Koruyucu tedavi ve yararı konusunda bilgilendirilir. • Hasta sorumlulukları hatırlatılarak “ONAY” alınır. • Kişinin hastalık öncesi iş ve sosyal durumunun korunması için yardımcı olunmaya çalışılır.

32. 5. Aşama İletişim ve Eğitim • Öncelikle hasta ve ailesiyle iletişim • Sağlık yöneticileriyle iletişim • Mülki amirlerle iletişim • Okul idarecileriyle iletişim • Öğretmen, öğrenci ve velilerle iletişim • Diğer faktörler ve basınla iletişim Gerektiğinde bilgilendirme ve eğitim yapılır Panik havası yaratılmamalı, yapılan işlemlerin başka hastalık çıkmaması için yapıldığı vurgulanmalı

33. 6. Aşama Planlamanın yapılması • Elde edilen bilgiler ışığında okuldaki tarama planı sağlık yöneticileri ve okul idarecileri ile birlikte yapılır. • Her kurum ve kişinin görev ve sorumlulukları tanımlanır. • Taramayla ilgili personel, lojistik destek, gerektiğinde tarama aracı temin edilir. • Taranacak ilk aşamadaki hedef grup belirlenir ve listesi alınarak tamamına ulaşmaya çalışılır. • Taramalarda bir sonraki aşamada ne yapılacağı baştan belirlenir.

34. 7. Aşama Taramanın yapılması • Tarama Yöntemleri • Tüberkülin Deri Testi (TDT) • Deneyimli kişilerce yapılması ve ölçülmesi • Booster etkinin ölçülmesi (ikinci TDT) • Akciğer filmi Uygun cihaz, tercihen mobil araç Film okumanın birden çok deneyimli hekim tarafından yapılması

35. 8. Aşama Gerekenlerin ileri tetkiki İleri tetkike çağrılanlar aileleriyle birlikte değerlendirilir. • Gerektiğinde detaylı radyolojik inceleme • Temas durumunun değerlendirilmesi • Semptom sorgulama • Fizik muayene ve değerlendirme • Mikrobiyolojik inceleme • Diğer ileri tetkikler

36. 9. Aşama Koruyucu önlemlerin alınması • Hasta bulunanlar tedavi edilir. • Koruyucu tedavi kriterlerine göre değerlendirilir. • Kişiye ve ailesine koruyucu tedavi anlatılır, ilaçların düzenli kullanılması hususunda aydınlatılır. • Uygun olanlara koruyucu tedavi başlanır ve izlenir. • Okulda infeksiyon kontrol yönünden saptanan sorunlar çözüme kavuşturulur.

37. 10. Aşama Kişiler ve okulun izlenmeye devam edilmesi • TB enfeksiyonu ve bulaş parametreleri ışığında okul izlenmeye devam edilmelidir. • 3 ay sonra okuldaki aynı temaslılara tekrar TDT uygulanarak konversiyona bakılır. • Konversiyon saptananlar TB hastası değillerse koruyucu tedaviye alınır. • Artmış TB enfeksiyonu saptandığında ilgili okulun izlem süresi uzatılır.

38. 11. Aşama Raporlama • Hasta ve okulla ilgili yapılanlar detaylı olarak raporlanır. • Hekim veya idareci değişikliğinde yapılan işlemler ve izlemin aksaması önlenmeye çalışılır. • İlgili sağlık yöneticilerine bir kopyası gönderilir. 4. Bilimsel ortamlarda bildiri ve yayınlar ile paylaşılarak ülke deneyiminin artmasına katkı sağlanır.

39. KISITLILIKLAR

40. Sorunlar • Hasta kişinin damgalanması • Okul öğretmen ve idarecilerinin hatalı yaklaşımları • Öğrenci ve ailelerindeki panik havası • Taramadaki hedef grubun doğru belirlenmemesi • Hedeflenen her kişinin kontrolünün yapılamaması • Teknik ve lojistik yetersizlikler • Okul Takviminin uygun olmaması • Sağlık altyapısındaki yetersizlikler

41. Okulda TB örneği 1 • 2009 Yılı, Ankara • Lisede branş öğretmeni, yayma (++++) Ac TB • Araçta kurulu dijital cihazla okulda toplam 1142 film çekildi. • 23 kişi ileri tetkike çağrıldı, hasta yok. • Dersine girdiği sınıflar ve öğretmenler hedef olarak belirlendi. • Hedeflenen 100 öğrenciden 85’ine, 90 öğretmenden 70’ine ve 14 personele TDT yapıldı ve filmleri çekildi, hasta yok • Önerilenlerden sadece 1 öğrenci koruyucu tedaviyi kabul ederek tamamladı. • Sınav nedeniyle derslere devamsızlık önemli bir sorun. • Önceki deneyimlerden; okul taramalarından koruyucu tedaviye başlananlarda uyum sorunu yaşanmaktadır. Katkısı için Dr. Asiye İNAN SÜER’e teşekkürler…

42. Okulda TB örneği 2 • Aralık 2012, Ankara • Lise öğrencisi, 17 yaşında (++++) Ac TB • Ailesinde TB tanısı alan 4. birey, diğer 3 kişi tedaviyi tamamlamış • Sınıfı, etüd sınıfı, birlikte yaşadıkları, öğretmenler ve çalışanlardan hedef grup belirlenmiş. • Sınıfındakilerin %50 TDT+ bulununca kattaki tüm öğrenci ve öğretmenler taramaya alınmış. • Hasta bulunan yok, 21 kişi koruyucu tedavi kullanıyor. • Okulda TB hakkında çeşitli eğitimler verilmiş. Halen hasta olan öğrenci ilaçlarını kullanıyor ve okuluna devam ediyormuş. Katkısı için Dr. Filiz DUYAR AĞCA ve Gülüzar hemşireye teşekkürler…

43. Okulda TB örneği 3 • Aralık 2012, Ankara • Aday memur hizmetli, 32 yaşında (++++) Ac TB, hemoptizisi var. • Sigara kullanıyor, alkol bağımlılığı tedavisi görmüş. Yalnız yaşıyor. • Çift tedrisatlı okul, ilköğretim 1. ve 2. kademe var. • Hangi sınıfları nasıl temizlediği öğrenilerek hedef grup belirlenmiş. • 759 öğrenci, 61 öğretmene TDT yapılmış. TDT+ bulunan 88 öğrenci aileleriyle birlikte VSD’de tetkik yapılmış. 53 öğretmenin filmi çekilmiş. • Hasta bulunan yok, 59 öğrenci, 2 personel koruyucu tedavi kullanıyor. • Okulda TB hakkında çeşitli eğitimler verilmiş. İzlemlere devam edilmesi planlanmış. • Hasta halen yayma (-), şikayetleri nedeniyle tekrar hastaneye yatırılmış. Katkısı için Dr. Filiz DUYAR AĞCA ve Gülüzar hemşireye teşekkürler…

44. Teşekkürler !