BİL 110 Bilgisayara Giriş

1. BİL 110 Bilgisayara Giriş Donanım 1 (Hardware 1) Öğrt. Gör. Ahmet Cengizhan Dirican Bilgisayar Müh. Böl.

2. İçerik Anakart (Mainboard) Merkezi İşlem Birimi (CPU) Bellek (Geçici Bellek) (RAM)

3. ANAKART

4. Anakart: Temel Bilgiler • Anakart bilgisayarların temel PCB’sini oluşturur. • PCB: PrintedCircuit Board • Çok katmanlıdır • Bu kabloların oluşturduğu bir otoyol gibidir(BusSystems) • Bu kablo otoyollarına iz (traces) denir • Bilgisayarların hayati öneme sahip temel bileşenin oluşturan anakart diğer bileşenlere bağlantı sağlayarak bir arada çalışmalarını sağlar. • Tüm donanımsal birimler anakarta bağlanırlar. • Çevre birimleri için portoların çoğunu sunar. • Güç kaynağından gelen gücü sisteme dağıtır.

5. Anakart: Sınıflandırmalar • Şekil Faktörü (Form Factor) • Fiziksel boyut • Bileşenlerin ve bölümlerin genel yerleri • Standardizasyon • Örn: ATX, MiniATX, MicroATX, BTX vb. • İşlemci Yuvası Yapısı • İşlemci modelleri ile birlikte anılma • Örn:Slot, Socket (468, 775, 1156, 1366, Socket A, AM2) • Yongaseti (Chipset) • Desteklenen işlemci ve bellek türü • Örn: Genellikle 2 adet chip (Kuzey ve Güney) • Dahili (Onboard) Bileşenler

6. ATX Anakart Bağlantı Noktaları Arka Panel Bağlantıları PCI PCI Express x16 PCI Express x1 ATX 12V CD Sesi FireWire CPU SATA USB CPU Fan COM Port Joystick Port RAM FDD IDE İkincil IDE SATA ATX Güç

7. Dahili Onboard Bileşenler • Anakartların üzerinde yerleşik aygıtlar bulunabilir. • Ses Kartı • Ağ Kartı • FireWire Denetleyicileri • RAID Denetleyicisi • Ekran Kartı • Desteklenen ve kullanılabilen port sayısı aynı olmayabilir. • Desteklenen sayıyı chipset belirler. • Maliyet etkisi • Yongasetinin dışında ekstra yongalar da onboard aygıtlar eklenebilir.

8. Merkezi İşlem Birimi (CPU)

9. Temel Bilgiler CPU çok güçlü bir hesap makinesi gibi çalışır. CPU’lar çok zeki olmayabilir, ancak çok hızlıdır. Sadece 0 ve 1 değerleri üzerinden işlem yaparlar Güncel hızları MHz veya GHz seviyeleri ile ifade edilmektedir.

10. CPU İşlemci KontrolBirimi Aritmetik Birim (ALU) KomutlarVeriBilgi Hafıza(Bellek) Veri Bilgi Giriş Aygıtları Çıkış Aygıtları Komutlar VeriBilgi Depolama Aygıtları • CPU bilgisayarın beynidir • Tüm aritmetik işlemler • Girdi/Çıktı birimleri yönetimi • Hafıza ve HDD üzerindekibilgi akışının organizesi • Kontrol işaretlerini üretme • Komutları yorumlama • Komutları işleme • CPU 2 ana bölümden oluşur • ControlUnit • ArithmeticLogicUnit (ALU)

11. İşlemcininAnaÇalışmaDöngüleri Bellek (RAM) 4. Evre: StoreSonuçlarhafızayageriyazılır 1. Evre: Fetch Veri yada programkomutlarıhafızadan alınır İşlemci İşlem Birimi (ALU) Kontrol Birimi 3. Evre: ExecuteKomutlarişlenir 2. Evre: DecodeAlınan komutlar yorumlanır

12. Programlar CPU’da Nasıl Çalışır ? Programlar, çok basit bir şekilde sıralanmış komutlardır CPU’lar temelde makine dili ile yazılmış komutları işleyebilirler Üst seviye diller tarafından yazılan programlar derleyiciler ile makine diline, yani işlemcinin tanıyacağı komutlar dizesi haline getirilirler İşletim sistemleri sınırlı kaynakları zaman içerisinde dağıtarak CPU’nun belirli bir düzen içinde bu programları çalıştırmasını sağlar

13. CPU Sınıflandırmaları • Üretici (Intel, AMD) • Model (Pentium, Athlon, Core2, Phenom vb.) • Paketleri yada nasıl monte edildiği (PGA, SEC, SEP, BGA) • Dış Hız / Dış Saat (Kristalin Hızı) • Çarpan (Kristale Uygulanan) • İç Hız (Kristal Hızının Çarpımından Oluşan Hız) • Pentium 4 3.2 GHz ifadesindeki 3.2 GHz • Model Numarası (Core2 Duo E6600) • Önbellek (Cache) • Üretim Teknolojisi (Nanometre) • Çekirdek Sayısı (Dual, Triple, Quad)

14. Hafıza (RAM) Geçici Hafıza

15. Hafıza: Temel Bilgiler • Hafıza veya bellek kelimeleri daha üst düzey ifadelerdir. • RAM bir hafıza türüdür. • CMOS, ROM, EPROM, Flash ve benzerleri de birer hafıza türüdür • Günlük kullanımda RAM, hafıza ve bellek kelimeleri yoğunlukla aynı kavramı ifade etmekte kullanılır • Doğru sınıflandırmayı bilmeniz önemlidir • Diğer hafıza birimlerine değinecek olsak da asıl konumuz bilgisayarın ana hafızası olan RAM’dir

16. Bellek Türleri

17. RAM Nedir? RAM = Random Access Memory İşlem sırasında kullanılacak verilerin saklandığı alandır Kalıcı depolama amacıyla kullanılmaz Performans ve yazılım desteği açısından yeterli ve kaliteli RAM’e sahip olmak kritiktir derecede önemlidir

18. RAM Nasıl Çalışır • RAM hesap çizelgesi (excel tablosu) gibi organize edilmiştir • RAM bölümü adreslenerek, adresten okuma yada adrese yazma işlemleri yapılabilir • İşlemciler bölümünde öğrendiklerinizi hatırlamaya çalışın… • Programlar ve veriler kullanımda olmadıkları zamanlarda yığın depolama alanında tutulur • Sabit disk, USB bellek veya optik ortamlar • Talep olduğunda program yığın depolama aygıtından RAM'ekopyalanır ve ardından çalışır

19. RAM Ölçüm Birimleri • RAM modülleri Byte cinsinden ifade edilir • 8 bit genişliğinde = byte • 16 bit genişliğinde = word • 32 bit genişliğinde = doubleword • 256 MB, 512 MB, 1 GB modüller halinde satılırlar • Hafıza büyüklük ölçülerini tekrar hatırlayınız: • 1 Byte (B) = 8 Bit • 1 Kilobyte (KB) = 1024 Byte • 1 Megabyte (MB) = 1024 KB = 1,048,576 Byte • 1 Gigabyte (GB) = 1024 MB = 1,073,741,824 Byte • 1 Terabyte (TB) = 1024 GB = 1,099,511,627,776 Byte

20. RAM’e Kopyalama • Neden RAM’e kopyalama yapılır? • Temel amaç, veri ve komutlara CPU’nun daha hızlı erişebilmesidir • CPU RAM’e sabit disklerden çok daha hızlı erişir • Çalıştırılan program RAM’den büyük ise ne olur? • Belirli aralıklarla sabit diskten transfer yapılır • Genelde oyunlar ve ileri tasarım programlarında söz konusudur • Windows işletim sistemi PageFileservisi ile sabit diskin bir kısmını RAM gibi kullanmaya çalışır

21. Sanal Bellek / Disk Belleği Dosyası RAM OS Disk drive Game Word Browser E-mail • Windows işletim sisteminin bir özelliğidir • Sabit diskin bir bölümünün RAM gibi kullanılması için tasarlanmış özel bir dosyadır • RAM’lerden yavaş çalışır • Boyutu otomatik olarak ayarlı gelir ve sonradan değiştirilebilir • Veri fizikselve sanal RAM arasında hareket edebilir • Çok sık hareket olması“disk thrashing” yani aşırı disk kullanımaneden olur • Büyük RAM’iniz varsabile PageFile çalışır

22. RAM İhtiyacının Tespit Edilmesi • Genelde daha fazla RAM, daha fazla performans anlamına gelir • Daha fazla RAM’in gerekli olduğunu gösteren 2 belirti vardır • Özellikle birden fazla program açıkken genel sistem yavaşlığı • Aşırı sabit disk kullanımı veya “disk thrashing”… • Disk thrashing, PageFile kullanımının aşırı fazla olması, özellikle de program geçişlerinde yavaşlama ile beraber aşırı disk kullanımıdır • Kontrol etmeniz gereken iki nokta vardır • RAM boyutu önerilen düzeyde mi? • PageFile kullanımı uygulamalar açık ve kapalı olması durumunda nasıl değişiyor?

23. Windows İşletim Sistemi RAM Önerileri * Windows 7 sistem gereksinimleri bu slayt hazırlanırken kesin olarak açıklanmamıştır.

24. Doğru RAM’e Sahip Olmak • Anakartın desteklediği RAM türü ve kapasitesini öğrenmek • Kaç adet RAM modülü takılabiliyor ve kaçı boş durumda? • Desteklediği RAM hızları neler? • Önerilen marka ve modeller (QVL) listesi var mı? • Bunun için en önemli kaynak anakart kitapçığıdır • BlackBox ve CPU-Z gibi üçüncü parti yazılımları da deneyin • Tüm yuvalar doluysa düşük kapasiteli modül değiştirilebilir • Örneğin 256 MB’lık çıkarılıp 512 MB’lık modül takılabilir • Dengeli bir sistem için slotlardaki modüllerin her anlamda dengeli olması tavsiye edilir • 1 adet 512 MB, 1 adet 256 MB yerine, 2 adet 512 MB tavsiye edilir

25. RAM Seçiminde Hızlar • Birden fazla RAM modülü kullanıldığında, dengeli bir sistem için modüllerin de her anlamda dengeli olması tavsiye edilir • Farklı hızlarda RAM modülleri teknik olarak kullanılabilir • Ancak sistem kilitlenmesi ve veri bozulmasına neden olabilir • Kritik sistemlerde asla böyle bir şey denemeyin • Anakartın önerdiğinden daha hızlı RAM kullanabilirsiniz • RAM’ler yine de anakartın belirlediği hızda çalışır • Performansta bir artış olmaz