Historia

1. A. DrewnowskiK. MałachowskiWpływ rewitalizacji linii kolejowej Ulikowo – Wałcz (Piła Gł.) na rozwój regionu zachodniopomorskiego

4. Historia Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX wieku zakończono budowę głównych linii na obszarze Prus. Następnie rozpoczęto budowę tanich linii o znaczeniu lokalnym tzw. linii drugorzędnych, które łączyłyby się z głównymi liniami (pierwszorzędnymi). Najczęściej od linii głównej budowano odgałęzienie do miasta pozostającego dotychczas poza zasięgiem kolei, a następnie przedłużano je do następnej linii głównej.

5. Przyjęta w marcu 1880r. ustawa o budowie linii drugorzędnych zawierała zasady budowania tych linii oraz udzielania przez państwo pomocy finansowej. Linie drugorzędne, o mniejszym obciążeniu, mogły być budowane, jako posiadające niższe parametry eksploatacyjne. Linie te dostosowywano do istniejącej rzeźby terenu, co miało zapewnić oszczędność na robotach ziemnych. W związku z tym linie drugorzędnie miały kręty przebieg nawiązujący do przebiegu warstwic. Tym samym koszty ich budowy i użytkowania były mniejsze. Realizacją inwestycji zajmowały się prywatne towarzystwa kolejowe. Głównym inicjatorem budowy nowych tras były lokalne samorządy.

6. Budowa linii drugorzędnych była finansowana głównie przez państwo w całości lub części. Udział finansowy lokalnych samorządów (prowincje, powiaty, miasta i gminy) inicjatorów budowy, polegał głównie na nieodpłatnym przekazywaniu ziemi pod linię, przejęciu części akcji, przyjęciu gwarancji dla części lub całości akcji. Stanowiło to znaczne obciążenie dla budżetów samorządów lokalnych. Ponieważ budowa linii drugorzędnych była uzależniona głównie od zasobów finansowych państwa oraz zaangażowania lokalnych samorządów, przekładało się to niekiedy na wydłużenie czasu ich budowy w porównaniu z liniami pierwszorzędnymi.

7. Linia 403 Budowę linii łączącej Piłę z Ulikowem (Stargardem), nie ominęły problemy w finansowaniu. Z uwagi na trudności związane z pozyskaniem kapitału na budowę linii, finansowania inwestycji podjęło się państwo. Problemy w finansowaniu budowy przełożyły się znacząco na jej czas realizacji, który trwał prawie 15 lat. Linia została wytyczona w południowej części Pomorza Zachodniego. Głównym założeniem budowy tej linii było skrócenie drogi do Bydgoszczy oraz pobudzenie rozwoju lokalnego rolnictwa i wytwórczości.

9. Pierwsza stacją węzłową na linii stał się Kalisz Pomorski po tym jak 01.08.1895 r. otwarto 38 km linię łączącą Choszczno z Kaliszem Pomorskim przez Drawno (linie tę przedłużono do Złocieńca przez Wierzchowo w 01.05.1900r.). Status stacji węzłowej uzyskał również Wałcz po tym jak 04.12.1897 r. otwarto linię do Człopy, którą przedłużono do Krzyża 12.12.1899 r. Wałcz zyskał również połączenie z Wierzchowem Pomorskim, oddane do użytku 10.11.1900 r.

10. Po II wojnie światowej przywrócono ruch pasażerski i towarowy i linia służyła społeczeństwu i gospodarce regionu. Po roku 1990 w związku z przemianami społeczno – gospodarczymi wystąpiły zmiany w systemie transportowym. Dotyczyło to również transportu kolejowego w zakresie wielkości przewozów pasażerskich i towarowych, struktury organizacyjnej, długości sieci kolejowej oraz zatrudnienia.

11. Zmiany te nie ominęły linii z Piły do Ulikowa. W latach dziewięćdziesiątych stacjami węzłowymi przestały być Wałcz (Już 1988 r. Wstrzymano całkowicie ruch towarowy i pasażerski z Wałcza do Człopy. Od 1992 r. wstrzymano ruch pasażerski i towarowy z Wałcza do Wierzchowa Pomorskiego) oraz Kalisz Pomorski (W 1996 r. zawieszono regularny ruch pasażerski i wprowadzono kolejową komunikacją autobusową na linii Złocieniec – Mirosławiec – Kalisz Pomorski – Drawno – Choszczno). W 1994 roku zamknięto większość stacji kolejowych i posterunków ruchu na linii Piła Główna – Wałcz – Tuczno – Kalisz Pomorski – Recz Pomorski – Ulikowo – Stargard Szczeciński, przekształcając je w przystanki osobowe.

12. Dla obniżki kosztów eksploatacyjnych linii na odcinku Ulikowo – Kalisz Pomorski zamontowano w 1994 r. urządzenia zdalnego sterowania ruchem wykorzystujące system radiołączności pociągowej. Od tego czasu na linii czynne pozostały następujące posterunki ruchu: • stacje: Wałcz, Kalisz Pomorski, Prostynia (stacja zdalnie sterowana przez dyżurnego ruchu odcinkowego stacji Kalisz Pomorski), Ognica (stacja handlowa), • mijanki: Recz i Tarnowo Pomorskie (mijanki bez obsługi kontrolowane przez dyżurnego ruchu odcinkowego stacji Kalisz Pomorski).

13. W 2000 r. PKP podjęły decyzję o zawieszeniu nierentownych połączeń pasażerskich oraz likwidacji linii kolejowych w różnych częściach Polski. Likwidacja przewozów pasażerskich nie ominęła również linii z Piły do Ulikowa. Regularny ruch pociągów pasażerskich, zawieszono w dniu 23 czerwca 2000 r. Rok później nastąpiło wznowienie przewozów pasażerskich, ale tylko na odcinku z Kalisza Pomorskiego do Ulikowa (pociąg do Stargardu). Niestety z końcem czerwca 2004 r. przewozy te zostały zawieszone.

14. Po zawieszeniu w 2000 r. regularnego ruchu na odcinku z Wałcza do Kalisza Pomorskiego rozpoczęła się na tym odcinku degradacja elementów infrastruktury kolejowej. Ruch towarowy na linii, choć znikomy odbywał się dalej między Piłą a Wałczem oraz Kaliszem Pomorskim i Ulikowem, gdzie ze względu na potrzeby przewozowe wojska (ćwiczenia na poligonie Drawskim) nie został zawieszony.

15. Na początku 2006 roku w związku z wnioskami mieszkańców powiatu choszczeńskiego, drawskiego i stargardzkiego wspartych przez samorządy Miast i Gmin Recza i Kalisza Pomorskiego, Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego na posiedzeniu w dniu 2 lutego 2006 r. polecił Departamentowi Transportu prowadzić działania mające na celu wznowienie połączeń kolejowych na linii Stargard Szcz. – Kalisz Pom. Planowane było również wznowienie ruchu na odcinku z Piły do Wałcza.

16. 1 września 2006 roku zostaje wznowiony ruch pasażerski na odcinku z Kalisza Pomorskiego do Ulikowa. Na początek zostały uruchomione 3 pary pociągów w relacji Stargard – Kalisz Pomorski Miasto – Stargard. Wznowione połączenie obsługiwane jest przez pojazdy SA103 i SA110. Pięć miesięcy później, z końcem stycznia 2007 r. zostaje przywrócony ruch pociągów pasażerskich na odcinku Piła – Wałcz – Piła.

17. Niestety, regularne kursowanie pociągów na wymienionych wyżej odcinkach było, co jakiś czas zawieszane i wprowadzano zastępczą komunikację autobusową. Spowodowane to było najczęściej awariami taboru kolejowego. Szczególnie problem ten dotyczył odcinka z Piły do Wałcza. Pomimo tego, że trasa kolejowej komunikacji autobusowej biegła wzdłuż linii kolejowej liczba pasażerów wykazywała tendencję malejącą. Nadal ponadto nieczynny było odcinek Wałcz – Kalisz Pomorski.

18. Efektem zamknięcia odcinka Wałcz – Kalisz Pom. była utrata przejezdności na całej linii co niosło za sobą pogorszenie spójności przestrzennej i komunikacyjnej województwa zachodniopomorskiego. Szczególnie Wałcz, jako jeden z najbardziej istotnych ośrodków miejskich, nie miał połączenia komunikacją kolejową ze stolicą województwa przez co pogłębiało wykluczenie społeczne z powodu braku możliwości swobodnego przemieszczania mieszkańców samego Wałcza jak i mieszkańców obszarów leżących przy zamkniętym odcinku linii.

19. Modernizacja Co jakiś czas pojawiały się pomysły modernizacji zdegradowanej linii, jednak były odkładane na później z powodu braku funduszy potrzebnych do przeprowadzenia remontu. Dopiero w 2009 roku projekt modernizacji linii został włączony do Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007–2013.

20. Pracami modernizacyjnymi objęty został odcinek o długości 103,440 km. pomiędzy Wałczem (km 22,061) a Ulikowem (km 125,481). Projekt ten współfinansowany był przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007 – 2013. Beneficjentem projektu była spółka PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.

21. Głównymi celami projektu było: • przywrócenie ruchu pociągów na odcinku Wałcz – Kalisz Pomorski, • poprawa parametrów techniczno-eksploatacyjnych modernizowanego odcinka. Podniesienie prędkość maks. dla autobusów szynowych do 100 km/h (z miejscowymi ograniczeniami) z obecnych 60-80 km/h a dla pociągów towarowych do 70 km/h z obecnych 40 km/h. Podniesienie prędkości miało zostać osiągnięte poprzez wymianę zużytych podkładów drewnianych i betonowych na nowe, poprawę stanu skarp nasypów, mechaniczne podbicie toru wraz z uzupełnieniem tłucznia i dokręceniem śrub i wkrętów, modernizację obiektów inżynieryjnych (mostów i przepustów), dostosowanie trójkątów widzialności na przejazdach kolejowych do prędkości 100 km/h oraz modernizację wybranych przejazdów, • zwiększenie zdolności przepustowej linii, • poprawa stanu infrastruktury obsługi podróżnych poprzez: montaż wiat przystankowych, odchwaszczenie i poprawienie nawierzchni peronów, wymianę i budowę oświetlenia na peronach.

22. Dzięki modernizacji zwiększyło się również bezpieczeństwo przewozów. Na trasie Wałcz – Ulikowo został zbudowany nowy system łączności przewodowej i radiowej. Dotychczasowy system łączności przewodowej i radiowej na odcinku Kalisz Pom. – Ulikowo był przestarzały, natomiast na nieczynnym odcinku między Wałczem i Kaliszem Pom. w ogóle nie istniał. Dla bezpiecznego i nieograniczonego prowadzenia ruchu kolejowego niezbędne było przywrócenie łączności. Na potrzeby łączności przewodowej między Ulikowem i Wałczem ułożono światłowód, który połączył centralki systemu łączności kolejowej (SLK) w nastawniach dysponujących w Ulikowie, Kaliszu Pomorskim i Wałczu, które współpracują z modułami w Tucznie Krajeńskim, Prostyni, Reczu Pomorskim i Tarnowie Pomorskim. Centralki wyposażone zostały dodatkowo w automatyczne urządzenia megafonowe. Na potrzeby łączności radiowej zostały zabudowane urządzenia radiowe i postawione nowe (lub zmodernizowane dotychczasowe) maszty antenowe.

23. W Kaliszu Pomorskim powstało Centrum Zdalnego Prowadzenia Ruchu odpowiedzialne za organizację i kierowanie ruchem między Kaliszem Pomorskim i Ulikowem, połączone z urządzeniami komputerowymi zabudowanymi w Prostyni, Reczu Pomorskim i Tarnowie Pomorskim . Centrum monitoruje bieg pociągów oraz stan urządzeń na poszczególnych posterunkach ruchu i na przejazdach kolejowych. Przejazdy kolejowe dodatkowo zostały wyposażone w kamery telewizji przemysłowej w celu rejestracji zdarzeń na przejazdach. Realizacja tego zadania pozwoliła na zwiększenie przepustowości linii, likwidację ograniczeń prędkości i usprawnienie prowadzenia ruchu pociągów.

24. Efekty modernizacji Po wielu latach przerwy, spowodowanej m.in. degradacją infrastruktury kolejowej, odtworzona została spójność przestrzenna i komunikacyjna województwa, zwiększyła się dostępność oraz atrakcyjność gospodarcza obszarów położonych wzdłuż linii kolejowej nr 403, a także odtworzone zostało kolejne połączenie kolejowe Pomorza Zachodniego z Wielkopolską, a także z województwem kujawsko-pomorskim.

25. Wznowienie tego połączenia jest niezwykle istotne z punktu widzenia społeczności lokalnej, która wcześniej miała utrudniony dostęp do urzędów, ośrodków akademickich i specjalistycznej pomocy medycznej zlokalizowanej w aglomeracji szczecińskiej. Z drugiej strony mieszkańcy Szczecina zyskali swobodę podróżowania w kierunku wschodniej granicy województwa, czy to w celach turystycznych, czy biznesowych. Dzięki modernizacji linii nr 403 została przywrócona bezpośrednia komunikacja kolejowa Wałcza i południowej części województwa ze Szczecinem po ponad 12-letniej przerwie. Podróż z Wałcza do Szczecina zajmuje około 2 godzin i 30 minut (pociągi REGIO).

26. Regularne połączenia na linii 403 po modernizacji uruchomiono w dniu 1 września 2012 r. Było to 5 par pociągów dziennie. W aktualnymrozkładzie jazdy (2012/13) przewidzianych jest 6 par pociągów dziennie. Przewozy realizowane są autobusami szynowymi o wysokim komforcie, przystosowane m.in.. do przewozu osób niepełnosprawnych, matek z dziećmi i turystów z rowerami.

27. Według wstępnych szacunków Zachodniopomorskiego Zakładu Przewozów Regionalnych w Szczecinie oferta przewozowa została pozytywnie przyjęta przez społeczeństwo obsługiwanego obszaru. Warto zaznaczyć, że reaktywacja przewozów poprzedzona została akcją promocyjną polegająca na rozdawaniu ulotek z rozkładem jazdy dla mieszkańców miejscowości leżących przy trasie linii.

28. Wstępne prognozy prezentowane w programie rewitalizacji przewidywały, że frekwencja rzędu 100 osób na pociąg będzie wynikiem bardzo dobrym. Rzeczywiste szacunki napawają optymizmem. Liczba pasażerów jest zmienna w zależności od kursu pociągu oraz od dnia tygodnia. Najlepszą frekwencją cieszą się popołudniowe, piątkowe pociągi ze Szczecina do Piły i Wałcza oraz popołudniowe, niedzielne pociągi z Piły do Szczecina. W pociągach tych liczba podróżnych dochodzi nawet do 300 osób. W pozostałe dni frekwencja podróżnych w pociągach zwykle wynosi od 50 do 120 osób, w zależności od kursu, co jak na linię niedawno otwartą dla ruchu należy uznać za wynik obiecujący.

29. Obok wymienionych już korzyści wynikających z modernizacji linii, warto zwrócić uwagę, że pojawia się znacząca szansa dla regionu na znaczący wzrost ruchu turystycznego, co oczywiście wiąże się również z innymi koniecznymi działaniami samorządów w tym względzie. Warunki ku temu są sprzyjające. Na całym odcinku zmodernizowana linia 403 biegnie przez obszar Pojezierza Pomorskiego, obejmując część Pojezierza Drawskiego i Równinę Stargardzką.

30. Linia biegnie w obszarze o wysokim znaczeniu przyrodniczym. Na tym terenie skupia się ogromne bogactwo flory i fauny. Zróżnicowanie i charakter szaty roślinnej oraz krajobraz ma wiele cech naturalnych. Występuje wiele dobrze zachowanych zbiorowisk roślinnych oraz bogatych populacji wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Duże znaczenie przyrodnicze ma również roślinność wodna i terenów podmokłych.

31. W okolicach linii znajdują się ostoje ponad 140 gatunków ptaków (m.in. bielik, kania ruda, puchacz, dzięcioł czarny, żuraw, zimorodek itp.) oraz wiele gatunków ssaków spośród których na szczególną uwagę zasługuje stado wolnożyjących żubrów liczące obecnie ok. 70 sztuk. W okolicach rzek Wardynki i Reczanki zlokalizowane są najgłębsze i najaktywniejsze hydrologicznie torfowiska źródłowe w regionie, których wody wydobywają się pod znacznym ciśnieniem hydrostatycznym.

32. Dziękuję za uwagę