Procedura postępowania w przypadku wykrycia przemocy w rodzinie

1. Procedura postępowania w przypadku wykrycia przemocy w rodzinie mgr Agnieszka Kortas – Koczur Certyfikowany Specjalista w Zakresie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie mgr Martina Węsierska Psycholog

2. WSPÓŁPRACA Żaden pojedynczy specjalista ani instytucja nie jest w stanie zareagować właściwie na każdorazowe doniesienie o problemie.

3. WSPÓŁPRACA Praca zespołem pozwala nie tylko na wspólne badanie przypadku, ale także na zespołowe podejmowanie decyzji.

4. WSPÓŁPRACA Szkoła Przedszkole Ośrodek Profilaktyki Rodzinnej Komenda Powiatowa Policji Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie

5. DEFINICJA PRZEMOCY Ustawa o przeciwdziałaniu Przemocy w Rodzinie • Art.2 pkt 2 : przemoc w rodzinie – należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt 1, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą • członek rodziny – należy przez to rozumieć osobę najbliższą w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.), a także inną osobę wspólnie zamieszkującą lub gospodarującą; ( art.115§11 KK: osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (np. konkubent)

6. PRZEMOC W RODZINIE CHARAKTERYZUJE SIĘ TYM, ŻE: JEST INTENCJONALNAPrzemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary. SIŁY SĄ NIERÓWNOMIERNEW relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza a sprawca silniejszy. NARUSZA PRAWA I DOBRA OSOBISTESprawca wykorzystuje przewagę siły narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.). POWODUJE CIERPIENIE I BÓLSprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony

7. FAZY PRZEMOCY W RODZINIE Fazy te trwają nieraz po kilkanaście lat, ofiara pozostaje w swoistego rodzaju pułapce czasowej i emocjonalnej, przechodząc do fazy do fazy, powtarzając cały cykl od początku.

8. FAZY PRZEMOCY FAZA NARASTANIA NAPIĘCIA Charakteryzuje się stopniowaniem przemocy sprawcy w stosunku do ofiary w coraz bardziej gwałtowny sposób. Ofiara stara się zaspokoić oczekiwania oprawcy, chce naprawić zły humor partnera, realizuje jego polecenia. Kiedy satysfakcja nie zostaje osiągnięta pomimo realizacji wszelkich obowiązków, pokłady agresji sprawcy przybierają coraz ostrzejsze formy. Najczęściej irytacja sprawcy a bezsilność i narastające napięcie pokrzywdzonego wywołuje awanturę. Fazę tę wyraża: 1. Ciągłe napięcie i poirytowanie partnera2. Nieustające awantury3. Wzmożona ilość substancji uzależniających (alkohol, narkotyki)4. Prowokacje ze strony partnera5. Złe fizyczne i psychiczne samopoczucie ofiary

9. FAZY PRZEMOCY FAZA GWAŁTOWNEJ PRZEMOCY Charakteryzuje się brakiem kontroli u sprawcy nad własnymi emocjami. Wobec tego, wybuch drastycznych form przemocy spowodowany jest najczęściej mało istotnymi przyczynami, jak niezamknięte drzwi, obiad podany w niewłaściwy sposób, a nawet fakt przebywania w zbyt bliskiej odległości do sprawcy. Ofiara najczęściej pozostaje w stanie szoku, niezrozumienia, osłabienia, rezygnacji i przerażenia. Faza charakteryzuje się:1. Gwałtowność, ataki szału2. Używanie przemocy fizycznej3. Bezradność, ból, szok poszkodowanego4. Uczucie wstydu i przerażenia strony poszkodowanej

10. FAZY PRZEMOCY FAZA MIODOWEGO MIESIĄCA To faza diametralnej odmiany. Sprawca uświadamia sobie, że postąpił zbyt ostro. Chcąc się zrehabilitować w oczach ofiary, dokonuje u siebie chwilowej zmiany. Najczęściej przeprasza, wykazuje żal i skruchę, przynosi prezenty. Pojawiają się również sformułowania w stylu: „to się już nigdy nie powtórzy”, „tak bardzo cię kocham”, „zapomnijmy o tym co już minęło”, „zaopiekuję się tobą”. Zaczyna więcej czasu spędzać z ofiarą, pokazując jak bardzo potrafi się o nią troszczyć. W tej fazie ofiara nabiera znowu sił i odwagi, zaczyna wierzyć w obietnice i prawdziwość zachowania sprawcy. Często nawet czuje się szczęśliwa i zapomina o wyrządzonej krzywdzie, przynajmniej do ponownego wystąpienia pierwszej fazy. Faza miodowego miesiąca charakteryzuje się:1. Żal i skrucha sprawcy, zapewnienia o zmianie na lepsze2. Poszukiwania uzasadnienia popełnionych czynów3. Diametralna zmiana sprawcy- kwiaty, czułości, rozmowy, zapewnienia o lepszą przyszłość

11. RODZAJE PRZEMOCY PRZEMOC FIZYCZNA Naruszanie nietykalności fizycznej. Przemoc fizyczna jest intencjonalnym zachowaniem powodującym uszkodzenie ciała lub niosącym takie ryzyko. Formy przemocy fizycznej: szarpanie, kopanie, popychanie, szarpanie, ciągnięcie, szturchanie, ciągnięcie za uszy, włosy, kopanie, krępowanie ruchów obezwładnianie, duszenie, odpychanie, przytrzymywanie, policzkowanie, szczypanie, bicie otwartą ręką, pięściami, różnymi przedmiotami, przypalanie papierosem, topienie, polewanie substancjami żrącymi, itp.

12. RODZAJE PRZEMOCY PRZEMOC PSYCHICZNA Naruszenie godności osobistej. Przemoc psychiczna zawiera przymus i groźby. Przemoc psychiczna jest najczęstszą formą przemocy i jest trudna do udowodnienia. Formy przemocy psychicznej: obrażanie, wyzywanie, osądzanie, ocenianie, krytykowanie, straszenie, szantażowanie, grożenie, nieliczenie się z uczuciami, krzyczenie, oskarżanie, obwinianie, krzywdzenie zwierząt, czytanie osobistej korespondencji, ujawnianie tajemnic, sekretów, lekceważenie, wyśmiewanie opinii, poglądów, przekonań, religii, pochodzenia, narzucanie swojego zdania, poglądów, wmawianie choroby psychicznej, izolowanie, kontrolowanie, ograniczanie kontaktów z innymi ludźmi, wymuszanie posłuszeństwa i podporządkowania, ograniczanie snu, pożywienia i schronienia, wyzywanie, używanie wulgarnych epitetów, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie, stosowanie gróźb, szantażowanie, itp.

13. RODZAJE PRZEMOCY PRZEMOC SEKSUALNA Naruszenie intymności. Przemoc seksualna polega na zmuszanie osoby do aktywności seksualnej wbrew jej woli, kontynuowaniu aktywności seksualnej, gdy osoba nie jest w pełni świadoma, bez pytania jej o zgodę lub gdy na skutek zaistniałych warunków obawia się odmówić. Przymus może polegać na bezpośrednim użyciu siły lub emocjonalnym szantażu. Formy przemocy seksualnej: wymuszanie pożycia, obmacywanie gwałt, wymuszanie pożycia seksualnego, nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych, zmuszanie do seksu z osobami trzecimi, sadyzm w pożyciu, wyśmiewanie wyglądu, ciała i krytyka zachowań seksualnych, itp.

14. RODZAJE PRZEMOCY PRZEMOC EKONOMICZNA Naruszenie własności. Przemoc ekonomiczna wiąże się celowym niszczeniem czyjejś własności, pozbawianiem środków lub stwarzaniem warunków, w których nie są zaspokajane niezbędne dla przeżycia potrzeby. Formy przemocy ekonomicznej: niszczenie rzeczy, kradzież, używanie rzeczy bez pozwolenia, zabieranie pieniędzy, przeglądanie dokumentów, korespondencji, dysponowanie czyjąś własnością, zaciąganie pożyczek „na wspólne konto", sprzedawanie osobistych lub wspólnych rzeczy bez uzgodnienia, zmuszanie do spłacania długów, nie łożenie na utrzymanie, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej, szantażowanie, uniemożliwianie korzystania z pomieszczeń niezbędnych do zaspakajania potrzeb (kuchnia, łazienka) itp.

15. RODZAJE PRZEMOCY ZANIEDBANIE Naruszenie obowiązku do opieki ze strony osób bliskich. Są to sytuacje, w których najbardziej podstawowe potrzeby dziecka (wyżywienia, ubranie, higiena, ochrona, bezpieczeństwo, wychowanie, opieka lekarska) nie są zaspokajane przez osoby za to odpowiedzialne.

16. RODZAJE PRZEMOCY ZNĘCANIE SIĘ • szczególny rodzaj przemocy psychicznej lub fizycznej, połączony z cyklicznością działania sprawcy wobec uzależnionej od niego ofiary: art. 201 par 1-3 Kodeksu Karnego • Art. 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. MOBBING szczególnego rodzaju przemoc zwrócona przeciwko osobom fizycznym pozostającym w faktycznej zależności od sprawcy miejscem pracy zarobkowej, wykonywania obowiązków służbowych lub zawodowych STALKING przemoc psychiczna lub fizyczna bez zaistnienia zależności ofiary od sprawcy

17. ZESPÓŁ INTERDYSCYPLINARNY Zespół Interdyscyplinarny to grupa specjalistów podejmująca się współpracy celem udzielenia pomocy osobom lub całym rodzinom znajdującym się w kryzysie i dotkniętym problemem przemocy. Działania te skierowane są na rozwiązanie konkretnego problemu. • W skład zespołu interdyscyplinarnego obligatoryjnie wchodzą przedstawiciele: • jednostek organizacyjnych pomocy społecznej; • gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych; • policji; • oświaty; • ochrony zdrowia; • organizacji pozarządowych; • W skład zespołu interdyscyplinarnego mogą także wchodzić kuratorzy sądowi, prokuratorzy i przedstawiciele innych podmiotów, działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Na pierwszym posiedzeniu zespołu wybierany jest, spośród jego członków, przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego.

18. ZESPÓŁ INTERDYSCYPLINARNY • Podstawowym zadaniem zespołu interdyscyplinarnego jest realizacja działań określonych w gminnym programie przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrona ofiar przemocy w rodzinie, a także integrowanie i koordynowanie działań podmiotów działających na rzecz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, oraz specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. • Zadania te są wykonywane w szczególności przez: • inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących przemoc w rodzinie. • dokonywanie diagnozy problemu przemocy w rodzinie; • inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie; • podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku; • rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym;

19. ZESPÓŁ INTERDYSCYPLINARNY GRUPY ROBOCZE • Zespół interdyscyplinarny może tworzyć grupy robocze, których celem i zadaniem jest rozwiązywanie problemów związanych z wystąpieniem przemocy w rodzinie w indywidualnych przypadkach. • W skład grup roboczych obligatoryjnie wchodzą przedstawiciele: • jednostek organizacyjnych pomocy społecznej; • gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych; • policji; • oświaty; • ochrony zdrowia. • Do zadań grup roboczych należy, w szczególności: • opracowanie i realizacja planu pomocy w indywidualnych przypadkach wystąpienia przemocy w rodzinie, • monitorowanie sytuacji rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz rodzin zagrożonych wystąpieniem przemocy, • dokumentowanie działań podejmowanych wobec rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz efektów tych działań

20. NIEBIESKA KARTA ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 13 września 2011r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” § 2. 1. Wszczęcie procedury następuje przez wypełnienie formularza „Niebieska Karta — A” przez przedstawiciela jednego z podmiotów wymienionych w art. 9d ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, zwanej dalej „ustawą”, w obecności osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie. Art. 9d ust. 2. Procedura "Niebieskie Karty" obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświatyi ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie.

21. NIEBIESKA KARTA ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 13 września 2011r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” §2.4. W przypadku gdy nawiązanie bezpośredniego kontaktu z osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, jest niewykonalne, wypełnienie formularza „Niebieska Karta — A” następuje bez udziału tej osoby. § 5. 1. W przypadku podejrzenia stosowania przemocy w rodzinie wobec dziecka, czynności podejmowane i realizowane w ramach procedury, zwane dalej „działaniami”, przeprowadza się w obecności rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego.

22. NIEBIESKA KARTA ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 13 września 2011r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” § 6. 1. Po wypełnieniu formularza „Niebieska Karta — A” osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, przekazuje się formularz „Niebieska Karta — B”. § 7. 1. Przekazanie wypełnionego formularza „Niebieska Karta — A” do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego (MOPS) następuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia wszczęcia procedury.

23. NIEBIESKA KARTA ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 13 września 2011r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” § 8. 1. Przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego po otrzymaniu formularza „Niebieska Karta — A” niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od dnia jego otrzymania, przekazuje go członkom zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej. § 8. 4. Na posiedzenie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej nie zaprasza się dziecka. § 8. 5. Niestawiennictwo osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, nie wstrzymuje prac zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej. § 8. 6. Członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej wypełniają formularz „Niebieska Karta — D” w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie.

24. NIEBIESKA KARTA ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 13 września 2011r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” § 16. 1. W ramach procedury członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej: 1) udzielają pomocy osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie; 2) podejmują działania w stosunku do osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, w celu zaprzestania stosowania tego rodzaju zachowań; 3) zapraszają osobę, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, na spotkanie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej; 4) opracowują indywidualny plan pomocy dla osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, i jej rodziny, który zawiera propozycje działań pomocowych; 5) rozstrzygają o braku zasadności podejmowania działań.

25. NIEBIESKA KARTA ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 13 września 2011r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” § 15. W ramach procedury przedstawiciel oświaty: 1) podejmuje działania, o których mowa w § 11 pkt 2 lit. a i c oraz pkt 3 i 5; 2) diagnozuje sytuację i potrzeby osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, w tym w szczególności wobec dzieci; 3) udziela kompleksowych informacji rodzicowi, opiekunowi prawnemu, faktycznemu lub osobie najbliższej o możliwościach pomocy psychologicznej, prawnej, socjalnej i pedagogicznej oraz wsparcia rodzinie, w tym o formach pomocy dzieciom świadczonych przez instytucje i podmioty w zakresie specjalistycznej pomocy na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie.

26. USTAWA O PRZECIWDZAIŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE ZGODA OSOBY DOTKNIĘTEJ PRZEMOCĄ – ART. 9D.1 Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę „Niebieskie Karty” i nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie.

27. USTAWA O PRZECIWDZAIŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE INTERWENCJA KRYZYSOWA WOBEC DZIECI – ART. 12A 1. W razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny wykonujący obowiązki służbowe ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny, w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej. Decyzję, o której mowa w ust. 1, pracownik socjalny podejmuje wspólnie z funkcjonariuszem Policji, a także z lekarzem, lub ratownikiem medycznym, lub pielęgniarką. Pracownik socjalny ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia sądu opiekuńczego, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin, o odebraniu dziecka z rodziny i umieszczeniu go u niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej. Do umieszczenia dziecka u osoby najbliższej niezamieszkującej wspólnie stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej.

28. USTAWA O PRZECIWDZAIŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE INTERWENCJA KRYZYSOWA WOBEC DZIECI – ART. 12B Rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym przysługuje zażalenie do sądu opiekuńczego na odebranie dziecka, o którym mowa w art. 12a. W zażaleniu można domagać się zbadania zasadności i legalności odebrania dziecka oraz prawidłowości jego dokonania. Zażalenie może być wniesione za pośrednictwem pracownika socjalnego lub funkcjonariusza Policji, którzy dokonali odebrania dziecka. W takim przypadku zażalenie podlega niezwłocznemu przekazaniu do sądu opiekuńczego. Sąd rozpatruje zażalenie niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin. W razie uznania bezzasadności lub nielegalności odebrania dziecka sąd zarządza natychmiastowe przekazanie dziecka rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym, od których dziecko zostało odebrane. W przypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości odebrania dziecka sąd zawiadamia o tym przełożonych osób, które dokonały odebrania.

29. USTAWA O PRZECIWDZAIŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE OBOWIĄZEK ZAWIADOMIENIA – ART. 12 Osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub zawodowych powzięły podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie, niezwłocznie zawiadamiają o tym Policję lub prokuratora. Osoby będące świadkami przemocy w rodzinie powinny zawiadomić o tym Policję, prokuratora lub inny podmiot działający na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie

30. OŚRODEK PROFILAKTYKI RODZINNEJ W CHOJNICACH ul. Strzelecka 31 89-600 Chojnice tel./fax 52 397 35 74 www.opr-chojnice.pl e-mail:opr.chojnice@wp.pl