ACABA BURAYA KADAR İŞLEDİĞİMİZ BÜTÜN BU SİSTEMLER BİRBİRLERİNDEN BAĞIMSIZ MI ÇALIŞIRLAR?

1. FARKLI GÖREVLERLE YÜKÜMLÜ SİSTEMLERİMİZİN BÜTÜNLÜK İÇİNDE ÇALIŞMASINI YÖNETEN- DÜZENLEYEN YAPIMIZ: DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

2. ACABA BURAYA KADAR İŞLEDİĞİMİZ BÜTÜN BU SİSTEMLER BİRBİRLERİNDEN BAĞIMSIZ MI ÇALIŞIRLAR? HAYIR MI? EVET ONLARIN ÇALIŞMALARINI DÜZENLEYEN VE BİR BÜTÜN HALİNDE ÇALIŞMALARINI SAĞLAYAN İKİ KONTROL SİSTEMİ VARDIR. BUNLAR; • SİNİR SİSTEMİ, • ENDOKRİN(İÇ SALGI-HORMON) SİSTEMİDİR SİZE BİR SORU. BU İKİ SİSTEMDEN HANGİSİ BİTKİLERDE YOKTUR?

3. DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER Vücut sistemleri arasındaki ilişkileri düzenleyen ve bu organların birbirleriyle uyumlu çalışmasını sağlayan yönetici organlara denetleyici ve düzenleyici sistemler denir. Vücudumuzun denetleyici ve düzenleyici sistemleri sinir sistemi ve iç salgı bezleridir.

4. SİNİR SİSTEMİ • Vücudumuzdaki organların ve sistemlerin düzenli ve uyum içerisinde çalışmasını sağlayan ve yöneten sisteme sinir sistemi denir. • Sinir sistemi vücudumuzu bir ağ gibi sarmıştır. • Bağlı olduğu organlara uyarıların iletimini sağlar.Böylece organlar daha hızlı ve güçlü bir şekilde yönetilirler.

5. SİNİR SİSTEMİ İnsanlar, yaşadıkları çevrede meydana gelen değişiklikleri algılamak ve buna tepki vermek zorundadır. Sinir sistemi, çevre şartlarındaki değişmeleri algılayıp, vücudun düzenli bir şekilde çalışmasını sağlar. Çevre şartlarında meydana gelen değişmelere uyarıdenir. Uyarıların etkisiyle, sinir hücresinde meydana gelen elektriksel değişmeye uyartıdenir. Sinir sistemi nöron adı verilen sinir hücrelerinden oluşur. Sinir hücreleri, uyarıları alma ve iletme özelliğine sahip hücrelerdir. Özelleşmiş hücreler olduğundan bölünme özellikleri yoktur.

7. SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ • Sinir sistemi yapısal birim olan sinir hücrelerinden oluşur. • Sinir hücrelerinin bir adı da nörondur. • Sinir sisteminde milyonlarca nöron bulunur. • Nöronlar genel olarak Hücre gövdesi, Dentrit ve Akson olmak üzere 3 kısımdan oluşur.

8. SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ 1. HÜCRE GÖVDESİ : • Çekirdek, sitoplazma ve organelleri taşır. Sinir hücresinin yönetilmesini ve yaşatılmasını sağlar.

9. SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ 2. DENTRİT:   *Nöronun hücre gövdesinden çıkan kısa uzantılardır. *Tek ya da çok sayıda olabilirler. *Dendritler, çevreden veya bir başka nörondan gelen uyarıları (uyartıları) alarak hücre gövdesine iletirler. * Sinir hücrelerinin birbirlerine bağlanmalarını sağlarlar.

10. SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ 3. AKSON: *Nöronun hücre gövdesinden çıkan tek ve uzun kısımdır. *Dendritler tarafından alınarak hücre gövdesine iletilen uyartıları alarak bir başka nöronun dendiritine taşırlar.

11. SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ *Aksonların dış yüzeyinde bulunan ve yağ dokudan yapılan koruyucu kılıfa miyelin kılıf denir. *Miyelin kılıf, uyartıların akson boyunca daha hızlı iletilmesini sağlar.

12. SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ • Sinir sistemini oluşturan milyonlarca nöron arasındaki bağlantı yerine sinaps denir. • Sinapslarda uyartılar kimyasal olarak taşınır. Sinapslar sayesinde tüm sinirler doğrudan yada dolaylı olarak birbirleriyle bağlantı kurar.

13. SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ Sinir sisteminde görevlerine göre 3 çeşit sinir hücresi bulunur. • Duyu Sinirleri:Çevreden yada iç organlardan gelenuyarıları merkezî sinir sistemi organlarına ileten sinirlere denir. • Motor Sinirleri:Merkezî sinir sisteminden gelen emirleri kaslara ve salgı bezlerine ileten sinirlerdir. Motor sinirlerine ayrıca harekete yöneltici sinirler de denir. • Ara Sinirleri:Merkezî sinir sisteminde bulunan ve duyu sinirleriyle motor sinirleri arasındaki bağlantıyı kuran sinirlerdir.

14. SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ • Sinirsel bilgiler (uyartılar); nöronların dentrit ve aksonları üzerinde elektriksel değişmelerle iletilirken, nöronlar arasında da kimyasal değişmelerle iletilir.

15. SİNİR SİSTEMİSinir Sistemi iki bölümden oluşur:

16. Merkezi Sinir Sistemi • Sinir sisteminin yönetim ve değerlendirme ile ilgili kısmıdır. • Vücudun idare merkezi olup organ ve sistemlerin çalışma düzenlerini ayarlar. • Merkezi sinir sistemi özel sinirsel organlardan oluşur. • Kafatası ve omurga kemikleri arasında korunan bu sinirsel organlar beyin, beyincik, omurilik soğanı ve omuriliktir.

17. Merkezi Sinir Sistemi

18. BEYİN •  Merkezi sinir sisteminin en önemli organı olan beyin, kafatası içerisinde bulunur. • Süngersi ve çok hassas yapıda olan beyni, kafatası kemikleri çarpma, vurma, darbe, mikroplar… gibi dış etkilere karşı korur. • Milyonlarca sinir hücresinin örümcek ağı şeklinde birleşmesiyle oluşan beyin, simetrik yapılı olup sağ ve sol iki yarım  küreden oluşur. • Dış yüzü girintili çıkıntılıdır.

19. BEYİN • Beynin dış yüzeyinde koruyucu zarlar vardır. Zarlar arasındaki koruyucu sıvı, beyni çarpma ve darbelere karşı korur. • Beyin, vücudun komuta merkezidir

20. BEYNİN GÖREVLERİ • Duyu organlarından gelen uyarıları alır ve cevaplandırır. • Düşünülerek yapılan istemli hareketleri yönetir. Sağ yarım küre sol yanımızdaki, sol yarım küre sağ yanımızdaki organları yönetir. • Öğrenme, düşünme, bilgi üretme ve bilgileri saklama yani zeka merkezidir. • Vücudu yönetir ve kontrol eder. • Vücut sıcaklığı, su dengesi, kan basıncı, ve iştah merkezidir. • Acıkma ,susama,uyku ve uyanıklık gibi olayları düzenler.

21. BEYİNİN GÖREVLERİ

22. BEYİNCİK • Beynin alt arka tarafında yer alır. • Yüzeyi beyin gibi girintili çıkıntılıdır. • Yüzeyi, koruyucu zarla örtülüdür • Küçük Beyin olarak da adlandırılır.

23. BEYİNCİĞİN GÖREVLERİ • Kulaktaki Yarım Daire Kanalları ile birlikte dengeyi sağlar. • Kol ve bacaklarımızdaki kaslarımızın birbirleriyle uyumlu çalışmasını sağlayarak hareketlerimizin daha dengeli olmasını sağlar. • İnsanların ritimsel yürümesi, koşması, Kuşların havada ahenkli uçması, Balıkların suda düzenli yüzmesi beyincik sayesinde gerçekleştirilir.

24. OMURİLİK SOĞANI • Beynin arka ve alt kısmında, beyin ile omurilik arasında bulunur ve soğana benzer. • Dış yüzeyi düz ve koruyucu bir zarla örtülüdür. • Beyne giren bütün sinirler omurilik soğanından geçer.

25. OMURİLİK SOĞANININ GÖREVLERİ • KALP ATIŞI, ÖKSÜRME, EMME, ÇİĞNEME,SOLUNUM İDRAR ÇIKARMA, YUTMA, HAPŞIRMA, KUSMA , YUTKUNMA gibi olayları denetler ve düzenler. • Kalp, akciğer, bağırsak, mide, damar… gibi isteğimiz dışında çalışan iç organların çalışmasını sağlar • Beyinle omurilik arasında sinirsel bilgi iletiminisağlar.

26. OMURİLİK • Omurilik soğanından başlayıp, kuyruk sokumuna kadar devam eden omurga içerisinde bulunan sinir dokusudur.. • Vücuttan gelen sinirlerin toplandığı yerdir. • Omurilik vücutta ağaç kökü şeklinde tüm vücuda, sinirsel dallar verir. Vücut ile merkezi sinir sitemi arasındaki bağlantıyı sağlar. • Sinirler omurilikte çaprazlanır. Vücudun sağ tarafından gelen sinirler beynin sol yarım küresine, vücudun sol tarafından gelen sinirler de beynin sağ yarım küresine gider.

27. OMURİLİĞİN GÖREVLERİ • Beyinle diğer organların arasındaki bilgi iletimini sağlar. • Düşünülmeden ani olarak yapılan hareketlerin yani refleksleringerçekleşmesini ve reflekslere tepki verilmesini sağlar.

28. REFLEKS • Duyu organlarına yapılan ani, hızlı ve güçlü uyarılara karşı kaslar, bezler… yardımıyla aynı şekilde tepki gösterilmesine refleks denir. • Refleks davranışları bilinçsiz olarak yapılır ve omurilik tarafından yönetilir. Refleks olayı vücudu koruyan bir mekanizmadır.

29. REFLEKS Refleksler kazanılma şekline göre 2’ye ayrılır. 1.Doğuştan kazanılan (şartsız) refleksler (Kalıtsal Refleks) 2. Öğrenme sonucu sonradan kazanılan(şartlı) refleksler

30. REFLEKS • Doğuştan kazanılan (şartsız)refleksler (Kalıtsal Refleks): * Sonradan kazanılmayan, doğuştan var olan reflekslerdir. * Kişinin kalıtsal yapısında bulunur. Doğumdan itibaren hayat boyu yaşamı etkiler. Nesilden nesile aktarılır.

31. KALITSAL REFLEKS • Diken batan parmağın çekilmesi • Diz kapağına vurulduğunda ayağın uzatılması • Yüksek ışıkta göz bebeğinin küçülmesi • Gürültülü seste yere kapanma • Yeni doğan çocukların emme davranışı • Üşüyünce kılların dikleşmesi • Öksürme, aksırma; v.b refleksler ,doğuştan kazanılan ve hayat boyu devam eden reflekslerdir.

32. REFLEKS 2. Öğrenme sonucu sonradan kazanılan(şartlı) refleksler: * Kişinin kalıtsal yapısından olmayıp öğrenilme sonucu sonradan kazanılır. * Bir uyarının tekrarlanmasıyla ya da öğrenmeyle kazanılan reflekslerdir.

33. ŞARTLI REFLEKS • Limon görünce ağzın sulanması • Bisiklet ve araba sürme davranışları • Zil sesini duyan köpeklerde ağızda salya oluşumu. • Dans etme, yüzme, örgü örme ; v.b reflekslerde, öğrenme sonucu sonradan kazanılan yani şartlı reflekslerdir.

34. Çevresel Sinir Sistemi * Çevreden gelen uyarıları alan, * Bu uyarıları merkezi sinir sistemine (beyine ve omuriliğe) ileten, * Merkezi sinir sisteminin gelen uyarılara verdiği cevabı kaslara ya da organlara ileten, * Vücuttaki organlar ve kaslar ile merkezi sinir sistemi arasındaki iletimi (bağlantıyı) sağlayan; sisteme çevresel sinir sistemi denir.

35. Sinir Sisteminin Çalışması: • 1- Ses, ışık, koku, tat, basınç gibi çevremizde meydana gelen etkilere uyarıdenir. Bu uyarılar duyu organlarımız sayesinde alınır. • 2-Uyarılar sinirler ilemerkezi sinir sistemine taşınır. Uyarıların merkezi sinir sisteminde oluşturduğu etkiye uyartıdenir. • 3-Uyartı beynimizdeki ilgili bölümde değerlendirilir ve uyarıya karşı bir cevap oluşturulur. • 4-Beynimizde oluşan bu cevap yine sinirler aracılığıyla ilgili organ yada kaslara iletilerek uyarıya tepkiverilir.

36. Sinir Sisteminin Sağlığı ve Korunması: • 1- Sinir sistemi organları çarpma ve vurmaya karşı korunmalı, zarar görmemelidir. (Çünkü zedelenen nöronlar veya sinirler belli bir yaştan sonra yenilenemezler). • 2- Alkol, sigara ve uyuşturucu kullanılmamalıdır. • 3- Gürültülü ve gerilimli ortamlarda bulunulmamalıdır. • 4- Dengeli beslenilmeli ve düzenli uyunmalıdır. • 5- Ağır yük kaldırılmamalıdır. (Omurilik için). • 6- Düzenli olarak spor yapılmalıdır

37. Sinir Sisteminde görülen Hastalıklar: • 1-Felç : Beyindeki kan akışının azalması sonucu sinirlerin ve kasların çalışmasının engellenmesi, hareket sinirlerinin zedelenmesidir. • 2-Sara : Beyindeki sinir hücrelerinin ani ve geçici olarak görev yapamaması sonucu geçici bilinç kaybıyla nöbetlerin ortaya çıkmasıdır.

38. Sinir Sisteminde görülen Hastalıklar: • 3-Parkinson : Beyindeki uyarırlı alan sinir hücrelerinin görevini yapamaması sonucu ellerin birinin istem dışı hareket etmesi ve bilinç kaybının ortaya çıkmasıdır. • 4-Menenjit : Beyin veya omuriliği örten zarların (uzun süren grip ve nezle sonucu) bakteri, virüs ya da mantar bulaşması sonucu iltihaplanmasıdır. Ölüme yol açabilir.

39. Sinir Sisteminde görülen Hastalıklar: • 5-Kuduz : Kuduz hastalığı hayvanlardan insanlara geçen ve merkezi sinir sistemini etkileyen virüslere bağlı bir hastalıktır. Hastalığa etken olan virüs insanlara genellikle hayvanın ısırması sonucu gelişir. Kuduz virüsü merkezi sinir sistemine vardığında hızla yayılarak hastalığı oluşturur. Eğer iyi tedavi edilmezse kısa süre sonra ölüme neden olabilir. İlk 2 – 10 gün boğaz ağrısı, halsizlik, sinirlilik, depresyon, ateş ya da kusma, kesin belirtiler ise ısırma yerinde kaşınma, ağrı ya da karıncalanma hissedilmesi şeklinde ortaya çıkar. Daha sonraki dönemlerde hastaların %80’inde saldırganlık, %20’inde kasılmalar, garip davranışlar, ense sertliği, boğaz ağrısı, ses kısıklığı (hidrofobi denilen) su korkusu görülür.

40. Sinir Sisteminde görülen Hastalıklar: • 6-Çocuk Felci : Omurilikteki kasların kasılmasını başlatan sinir hücrelerine, zarar veren bir virüsün yol açtığı bulaşıcı hastalıktır. Çocuk felcinde, 40°C’yi bulan yüksek ateş, şiddetli baş ağrıları, bulantılar ve sırt ağrıları görülür. Virüs, hastaların çıkardığı dışkı yoluyla yayılır. Ağız yolundan verilen aşı ile tedavi edilebilir.

41. ENDOKRİN(İÇ SALGI-HORMONAL) SİSTEM • Hormonlar ve hormon üreten salgı bezlerinden oluşan sisteme endokrin sistemidenir. • Endokrin sisteminin çalışmasını sinir sistemi sağlar. • Sinir sistemi ;organlar üzerinde daha hızlı ve kısa süreli bir etki yapar. • İç salgı sistemi ise organlar üzerinde yavaş ve uzun süre etki yapar.

42. SALGI BEZLERİ Canlı vücudunda özel salgılar (ter, süt, yağ, gözyaşı, kulak kiri, sümük, tükürük, enzim, hormon) üretebilen hücrelerin oluşturduğu hücre toplulukların salgı bezidenir. Salgı bezleri içerdikleri çok sayıdaki golgi organelleri yardımıyla özel maddeler üretirler.

43. SALGI BEZLERİ Vücudumuzda 3 çeşit salgı bezi vardır. • 1. Dış salgı bezleri : Ürettikleri salgıları bir kanal yardımıyla vücut içine veya vücut dışına veren bezlerdir. • Örnek : safra kesesi, tükürük bezleri,ter bezleri,süt bezleri v.b

44. SALGI BEZLERİ • 2. İç salgı bezleri : Salgılarını(hormon) doğrudan kana verirler. Kan yoluyla tüm hücrelere taşınır . • Örnek : Pankreas,hipofiz,tiroit bezi, böbrek üstü bezleri(adrenal bez) ,eşey bezleri

45. SALGI BEZLERİ • 3.Karma Bez:Hem iç salgı bez ,hem de dış salgı bezi özelliği gösteren bezlerdir. • Örnek: Pankreas ve eşeysel bezler (testisler ve yumurtalıklar)

46. HORMONLAR VE ÖZELLİKLERİ • Ürettiği salgılarını doğrudan kana verebilen bezlere iç salgı bezi, bu bezlerin ürettiği salgılara da iç salgıveya hormondenir. • İç salgı bezlerinin ürettiği hormonlar, vücuttaki ilgili organa kanyoluyla taşınırlar

47. HORMONLAR VE ÖZELLİKLERİ • Hormonlar sadece ilgili hedef organları etkileyebilirler. • Hormonların organları etkilemesi yavaş ve uzun sürelidir. • Hormonlar ihtiyaç duyulduklarında üretilir. • Belirli görevleri yerine getirdikten sonra yok edilerek kandan uzaklaştırılırlar.

48. Tiroit Hipofiz Pankreas Böbrek üstü Bezleri Testisler Yumurtalıklar

49. BAYANLARDA HORMON ÜRETEN SALGI BEZLERİ ERKEKLERDE HORMON ÜRETEN SALGI BEZLERİ

50. 1 – Hipofiz Bezi: • Hipofiz bezi, beynin taban kısmında hipotalamusun altındaki kemik boşluğundadır. • Fasulye büyüklüğünde, pembe renkli bir bezdir. Ön ve arka lob olmak üzere iki parçalı bir yapıya sahiptir.