DNA Wirusy - choroby

1. DNA Wirusy - choroby • papiloma wirus (brodawczaki) – przekazywany w wyniku kontaktu bezpośredniego oraz drogą płciową (ewentualnie zakażenia okołoporodowe), często zakażenie przechodzi bezobjawowo • objawami zakażenia tym wirusem są: brodawki na różnych częściach ciała, głównie na rękach, brodawki na narządach płciowych • jeśli brodawki rozwijają się na powierzchni narządów płciowych kobiety może dojść do powstania raka szyjki macicy • brodawki skórne zwykle zanikają samoczynnie, ze względów estetycznych usuwa się je poprzez zamrażanie, lub działanie środków chemicznych (kwas salicylowy, aceton, formaldehyd), brodawki z narządów płciowych także można usuwać (laseroterapia i środki chemiczne), zmiany przed i nowotworowe usuwa się chirurgicznie

2. RNA Wirusy - choroby • wirus różyczki – zakażenia głównie u osób młodych, przenoszenie wirusa w wyniku wdychania rozpylonej wydzieliny powstającej w czasie wydechu • na powierzchni ciała, początkowo twarz, następnie klatka piersiowa, pojawia się plamisto-grudkowa wysypka, choroba przebiega zwykle łagodnie • powikłania: wędrujące zapalenie stawów, małopłytkowość, zapalenie mózgu (bardzo rzadkie, ale durzy współczynnik śmiertelności); • wady płodu: przejściowe (niska masa urodzeniowa, małopłytkowość, powiększona wątroba lub śledziona), trwałe (zaćma, wada serca, głuchota małogłowie) • szczepionki, żywe atenuowane (kobiety ciężarne nie wolno), przed ich stosowaniem rocznie w USA odnotowywano 50 000 przypadków

3. RNA Wirusy - choroby • wirus świnki – wirus rozwija się głównie w śliniankach (obrzęk), choroba niezbyt groźna pozostawia oporność na całe życie • rzadko, ale zdarzają się powikłania: łagodne zapalenie mózgu, głuchota (przejściowa), zapalenie jąder, najądrzy lub jajników, zapalenie wątroby, dostępna jest szczepionka • wirus odry – przenoszony droga kropelkową, po wprowadzeniu szczepionki liczba przypadków zdecydowanie spadła • choroba objawia się: katarem, światłowstrętem, wysypką odrową (twarz następnie klatka piersiowa, utrzymuje się przez 5 dni) • powikłania: zapalenie płuc, uaktywnienie gruźlicy, zapalenie mózgu są rzadkie ale groźne dla chorego

4. Wirusy zapalenia wątroby • grupa wirusów wywołujących zapalenie wątroby (hepatitis virus), wyróznia się kilka typów: A (HAV), B (HBV), C (HCV), D (HDV), E (HEV) • zapalenie wątroby wywołuje także szereg innych wirusów: wirus opryszczki, świnki, cytomegalii, jednak w tych przypadkach zapalenie wątroby nie jest głównym objawem

5. HAV (+RNA) – żółtaczka zakaźna • przenoszenie droga fekalno – oralną, wirus obecny jest w stolcu zakażonego 2-3 tygodnie przed wystąpieniem objawów choroby i około 10 dni po chorobie, jeden zakażony może stać się ogniskiem epidemii, • cząstka wirusa jest bardzo stabilna, może przezywać w środowisku przez okres kilku tygodni • może przebiegać bezobjawowo, zwykle jednak zakażeniu towarzyszą objawy: wstępnie grypopodobne, następnie powiększeniem wątroby, bolesnością prawej części brzucha, hiperbilirubinemią • dostępna jest szczepionka – zabity wirus, brak swoistego leczenia, konieczne jest zachowanie podstawowych zasad higieny, po zakażeniu odporność pozostaje na całe życie, nawroty choroby bardzo rzadkie

6. HBV (DNA - niekompletny) • zapalenie wątroby typu B uważane jest za groźniejszą chorobę niż w przypadku typu A • wirus HBV znajduje się we krwi i produktach krwiopochodnych (łzy, ślina, sperma, mocz, kał, płyn rdzeniowo – mózgowy, mleko), w Polsce zachorowalność wynosi około 23 osoby na 100 000 • choroba może przebiegać zupełnie bezobjawowo jak i z objawami: • wystąpienie żółtaczki, nad aktywności enzymów wątrobowych, złe samopoczucie • zdarzają się też poważne powikłania: bóle stawów, guzkowe zapalenie tętnic, zapalenie nerek – objawy uogólnionego stanu zapalnego naczyń krwionośnych • największym problemem jest przewlekłe zapalenie wątroby (długotrwałe), może ono odprowadzić do marskości czy raka wątroby • dostępna jest szczepionka – rekombinantowa

7. HCV (+RNA) – żółtaczka zakaźna • przenoszenie głównie w wyniku iniekcji (transfuzje, zastrzyki, narkotyki) • na ogół zakażenie przebiega bezobjawowo, ale 70% zarażonych osób staje się nosicielami, u wielu z nich rozwija się przewlekłe zapalenie wątroby – w efekcie marskość i rak • brak skutecznych metod leczenia i szczepionki

8. Wirus grypy • unikalną cecha tego wirusa jest występowanie na powierzchni białka hemaglutyniny – łączy się specyficznie z kwasem sjalowym występującym na wielu powierzchni komórek ssaczych • wirus grypy jest wirusem –RNA, z czym wiąże się skomplikowany cykl życiowy, materiał genetyczny stanowi nie jedna cząsteczka RNA, ale 7-8 cząsteczek kodujących odpowiednie geny • wyróżnia się trzy typy wirusa grypy różniące się sekwencją aminokwasowi białek osłonki: • A – wywołuje duże epidemie obejmujące wiele krajów, tzw. pandemie • B i C - choroba o charakterze lokalnym i łagodniejszym przebiegu

9. Wirus grypy • jedną z grup komórek infekowanych przez wirusa grypy są urzęsione komórki nabłonka układu oddechowego – ochrona przed zakażeniem płuc • częstym następstwem grypy są zapalenia płuc, które mogą kończyć się nawet śmiercią • częstym zjawiskiem są także inne powikłania pogrypowe • wirus grypy charakteryzuje się bardzo dużą zmiennością przez co trudno opracować skuteczna szczepionkę, stosowane obecnie szczepionki przeciw grypie opracowywane są na bazie wirusa z roku bieżącego i nie ma gwarancji, że szczepionka będzie skuteczna

10. Wirus HIV • wirus HIV rozpoznaje receptor CD4, który występuje na powierzchni limfocytów T pomocniczych i monocytów – czyli komórek układu immunologicznego, wnika do nich, replikuje się, co prowadzi do śmierci komórek gospodarza • po wniknięciu do organizmu rozpoczyna się faza bezobjawowa (okres różny u różnych osób). W tym okresie następuje spadek liczby limfocytów (norma 500-1000, w okresie bezobjawowym 200-500, poniżej 200 objawowy) • liczba limfocytów (100-200/ml) chory podatny na infekcje drożdży Pneumocystis carinii, • liczba limfocytów poniżej 100 powoduje, że chory jest bardzo podatny na infekcje oportunistyczne, w tym okresie choroby następuje także utrata masy ciała, utrzymująca się gorączka i biegunka oraz rak naczyń krwionośnych, czynniki te stają się przyczyną śmierci – zwykle w ciągu roku, brak skutecznych metod leczenia i szczepionek

11. Grzyby

12. Grzyby – charakterystyka i klasyfikacja • grzyby są organizmami eukariotycznymi – mają wyodrębnione jądro • grzyby należą do osobnego królestwa – królestwo grzybów (fungi) • wyróżnia się 9 klas grzybów, do których należy 100-200 tysięcy gatunków • do grzybów patogennych zalicza się 150-200 gatunków należących do dwóch klas: deuteromycetes (grzyby niedoskonałe, nie rozmnażające się płciowo)

13. Grzyby – morfologia • drożdżaki – organizmy jednokomórkowe, rozmnażają się przez pączkowanie, w każdej komórce jedno jadro • grzyby nitkowate (strzępkowe) – cylindryczne komórki, masy strzępków zwane są grzybnią • grzyby dimorficzne – w zależności od warunków środowiska występują jako drożdżaki lub grzybnie • w warunkach naturalnych (25 ºC) grzyby dimorficzne tworzą grzybnię, żeby stać się patogenem muszą przejść w formę drożdżową • w temperaturze 37 ºC i w środowisku bogatym w substancje odżywcze (organizm człowieka) grzyby dimorficzne staja się drożdżami

14. Grzyby • grzyby są bardziej podobne do komórek ssaków aniżeli komórki bakteryjne, jest to podstawowa przyczyna problemów terapii zakażeń grzybowych. Leki przeciwgrzybiczne hamujące syntezę DNA, RNA, białek mogą mieć podobne działanie w komórkach ludzkich • komórki grzybów otoczone są ściana zbudowana z polisacharydów, głównie chityny • unikalnym i charakterystycznym elementem błony komórkowej drożdży jest ergosterol (u ssaków cholesterol)

15. Budowa komórki eukariotycznej

16. Grzyby – patogeneza • toksyny – mykotoksyny, metabolity wytwarzane przez niektóre gatunki grzybów, np. Aspergillus flavus. Grzyby te występują na roślinnych surowcach żywnościowych: zboża, orzeszki ziemne, toksyny mogą być przyczyna poważnych schorzeń – dysfunkcje wątroby, niektóre nowotwory • zatrucia grzybowe – zatrucie toksynami występującymi w grzybach kapeluszowych • zakażenia grzybicze – następstwo bezpośredniej inwazji grzyba do tkanek lub narządów • grzybice powierzchniowe (skórne) – ograniczone do zewnętrznej warstwy skóry, paznokci i włosów • grzybice podskórne – ograniczone do tkanki podskórnej, wywołują głębokie wrzodziejące zmiany • grzybice uogólnione – dotyczą poszczególnych narządów

17. Grzyby – grzybice i ich terapia • układ odpornościowy człowieka nie jest w stanie całkowicie usunąć zakażenia grzybiczego, ponieważ w komórkach ssaczych brak enzymów rozkładających ścianę grzybów • podstawowym celem molekularnym leków przeciwgrzybicznych jest szlak biosyntezy ergosterolu, jednak ze względu na duże podobieństwo do cholesterolu (i szlaków jego biosyntezy) leki te często maja wiele działań ubocznych

18. Grzyby – grzybice i terapia • Antybiotyki polienowe • amfoterycyna B – łączy się z ergosterolem i przerywa ciągłość błony komórkowej (silniejsze powinowactwo niż do cholesterolu), podaje się dożylnie przez 2-3 miesiące, wadą stosunkowo wysoka toksyczność • nystatyna – wyłącznie do leczenia schorzeń wywołanych przez Candida albicans, mechanizm działania jak w przypadku amfoterycyny, stosowany jako maść, lub podawany doustnie – tylko do leczenia grzybic układu pokarmowego, nie wchłania się

19. Grzyby – grzybice i terapia • Azole (imidazole i triazole) – ketokonazol, itrakonazol, hamują szlak biosyntezy ergosterolu, podaje się w postaci maści na skórę lub doustnie w przypadku grzybic uogólnionych • gryzeofluwina – wolnodziałający lek przeciwgrzybiczny stosowany w ciężkich grzybicach skóry i paznokci, podawana doustnie nawet przez okres 1 roku • podobnie jak w przypadku bakterii tak i u grzybów obserwuje się zjawisko nabywania oporności na leki, głównie u C. albicans

20. Grzyby skórne • grzyby z rodzaju Trichophyton – zakażają skórę, paznokcie i włosy • grzyby z rodzaju Microsporum – zakażają skórę i włosy • grzyby Epidermophyton floccosum – zakażają skórę i paznokcie

21. Grzyby skórne • dermatofity antropofilne – związane wyłącznie z człowiekiem przenoszone z człowieka na człowieka przez bezpośredni kontakt lub np. przez grzebień • dermatofity zoofilne – są związane ze zwierzętami (Microsporum canis), przenoszone w trakcie bezpośredniego kontaktu • dermatofity geofilne – rezerwuarem jest gleba

22. Grzyby skórne – objawy kliniczne • Grzybice wywołane przez dermatofity określa się łacińską nazwą tinea z podaniem umiejscowienia • tinea corporis – małe zmiany skórne, które mogą się pojawić w każdym miejscu • tinea pedis – grzybica stóp, najczęstsze zakażenie grzybicze u człowieka • tinea unguium – zakażenie paznokci • tinea capitis – zmiany na skórze głowy, często występuje u dzieci • tinea cruris – zakażenie okolic pachwiny

23. Grzyby skórne – Łupież pstry • tinea versicolor - choroba wywoływana przez Mallassezia furfur • objawami są plamiste odbarwienia skóry i swędzenie • szacuje się, ze zakażonych jest nawet 25% społeczeństwa

28. Grzyby – grzybice podskórne • chromomikoza – zakażenie tkanki podskórnej przez wydzielające barwnik grzyby nitkowate – Fonsecaea pedrosoi i Phialophora verrucosa, określane są wspólna nazwa jako czarne grzyby • rezerwuarem grzyba jest gleba • grzyby te tworzą w tkankach złotobrązowe stwardniałe ciałka, zmiany mogą rozwijać się przez wiele lat, leczenie polega na chirurgicznym usunieciu

29. Grzyby – zakażenia wywołane przez drożdżaki • spośród wielu gatunków drożdży, które mogą wywołać zakażenia najbardziej popularna jest Candida albicans (kandydoza), drobnoustrój komensalny naturalny składnik flory układu pokarmowego • zakażenie następuje u osób z upośledzoną odpornością komórkową, po przedłużonej antybiotykoterapii i zaburzeniu naturalnej mikroflory, po zabiegach inwazyjnych • Candida albicans może być przyczyną: • kandydozy powierzchniowej – skutek antybiotykoterapii • kandydozy uogólnionej – osoby z upośledzoną odpornością (rozsiane zakażenia skóry, narządów) • zapalenie wsierdzia – u chorych ze sztuczną zastawką

30. Grzyby – zakażenia wywołane grzyby dimorficzne • Histoplama capsulatum – grzyb dimorficzny wywołujący schorzenia narządów zawierających układ siateczkowo – śródbłonkowy (płuca, wątroba, śledziona) • zakażenie zaczyna się w płucach, rezerwuarem drobnoustroju jest gleba (kosy kurniki oraz nietoperze) • objawy: choroba płuc, powiększenie wątroby i śledziony (dzieci)