ANNA KALINOWSKA Uniwersyteckie C entrum Badań

1. FILOZOFIA I ETYKA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU ANNA KALINOWSKA Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym i Zrównoważonym Rozwojem

2. OD „KSIĄŻKI KUCHARSKIEJ” DO WARTOŚCI – CZY EDUKACJA DLA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU MOŻE SIĘ OBYĆ BEZ FILOZOFII? Prosty przepis na rozwój zrównoważony: • Wyłącz to i owo • Przesiądź się na rower • Nie jedz hamburgerów • Noś torbę na zakupy • Butelkę wrzuć do właściwego pojemnika I ŚWIAT SIĘ ZMIENI! Czy taki „przepis” bez fundamentu wartości, bez refleksji filozoficznej prowadzi do rzeczywistej zmiany?

3. Do czego prowadzi edukacja pozbawiona głębszej warstwy? Taka edukacja nie otwiera oczu na głębsze przyczyny, przeznaczona jest dla ludzi w biegu. Pozwala na przekonanie, że samymi „dobrymi nawykami” uratuje się świat.

4. Myśliciele: Filozofowie i pisarze, którzy kształtowali system etyczny Zrównoważonego Rozwoju • Św. Franciszek z Asyżu 1181–1226 • Mahatma Gandhi 1869–1948 • Albert Schweitzer 1875–1965 • Aldo Leopold 1887–1948 • Rachel Carson 1907–1964 • James Lovelock ur. 1919 • Edward Osborne Wilson ur. 1929 • Gro Harlem Brundtland ur. 1939 (za: Joy A. Palmer 2001)

5. Filozofia zrównoważonego rozwoju • Filozofia ZR to nie jeszcze jedna koncepcja ekofilozoficzna. To autonomiczna sub-dziedzina filozofii. Zajmuje się systemowym podejściem do problemów społecznych o globalnym charakterze powiązanych na zasadzie „naczyń połączonych” z problemami ekologicznymi, oparta na założeniu, że istnieją między nimi ścisłe zależności. Przyrodę ujmuje ze względu na człowieka (Papuziński, 2007)

6. Zrównoważony rozwój jest ideą społeczną • Idea społeczna to wzór życia dla jednostek jako członków związku ludzkiego i wzór dla społeczeństwa jako związku jednostek. Wzór, którego urzeczywistnienie uważane jest za konieczność, wzór będący nakazem działania (Czarnowski, 1982)

7. ZR - strategia dla sprawiedliwego dzielenia się światem Zrównoważony, trwały rozwój to zharmonizowanie działalności ekonomicznej, społecznej oraz ochrony środowiska i gospodarowania zasobami naturalnymi w taki sposób, by zaspokoić potrzeby obecnego pokolenia, nie pozbawiając przy tym możliwości zaspakajania potrzeb przyszłych pokoleń.

8. System 4 wartości (aksjologiczny) zrównoważonego rozwoju • Wartość: wszystko, co cenne, godne pożądania, co stanowi ostateczny cel ludzkich dążeń. Gdy wartość ta ceniona jest powszechnie, to jest wartością uznawaną. Zrównoważony rozwój ma 4 kategorie wartości • Ekologiczne – ochrona systemu życia. • Społeczne: demokracja, walka z ubóstwem. • Ekonomiczne: gospodarka godząca cele społeczne i możliwości środowiska. • Wspólne: sprawiedliwość wewnątrz- i między- pokoleniowa, prewencja i przezorność dla utrzymania systemów życia

9. Etyka ZR – zespół norm i ocen moralnych promuje: • Szacunek dla innych (także i przyszłych pokoleń) • Szacunek dla różnorodności i odmienności • Szacunek dla środowiska i zasobów naszej planety

10. Jak te wartości mają się wyrażać? • Solidarność z najbiedniejszymi mieszkańcami planety • Solidarność z przyszłymi pokoleniami • Solidarność ze światem przyrody

11. Z kim dziś dzielimy Ziemię? • Z ponad 7 miliardami ludzi (1.01.2013) (szacunkowo z 9 miliardami w roku 2040). • Z 1.4 milionami znanych gatunków • Z 10 milionami a może nawet 100 milionami gatunków, których jeszcze nie znamy ?

12. Czy sprawiedliwie dzielimy się Ziemią? Ponad miliard ludzi głoduje (od 2006 roku liczba głodujących wzrosła o 854 milionów). Ponad półtora miliarda ludzi cierpi na nadwagę. W coraz większym tempie kurczy się bogactwo różnorodności biologicznej – zmniejsza się liczba gatunków i środowisk. Egzystencja ludzkości zależy od różnorodności biologicznej.

14. Czego chcemy mieć więcej • Zdrowia • Czuć się bezpieczniej • Spokoju o przyszłość dzieci • Przyjemności życia • Przestrzeni • Czasu • Dochodu !!! • Chcemy dłużej życia

15. Potrzeby przyszłych pokoleń • Trwały rozwój wymaga zachowania kapitału przyrodniczego. • Trwały rozwój ma prowadzić do zaspokojenia bieżących potrzeb bez uszczerbku dla zaspokojenia takich potrzeb w przyszłości. • Potrzeby to „potrzeby podstawowe” i „odczuwane potrzeby cywilizacyjne”. Trwały rozwój wymaga określenia, jakie będą potrzeby odczuwane przez osoby należące do przyszłych pokoleń.

17. Edukacja ma odnosić się do wymiaru etycznego, włączając w to kwestie równości, solidarności oraz współzależności między: pokoleniami, ludźmi i przyrodą, bogatymi i biednymi.Odpowiedzialność wiąże się z etyką i staje się kwestią praktyczną.

18. Czym różni się edukacja ekologiczna EE od edukacji dla ZR? • EE – skupia się na jakości środowiska • EZR – jakość życia człowieka • EE – zmiana zachowań • EZR – zmiany systemowe

19. Zalecenie szukania wartości we współczesnym procesie edukacji • …Mam na myśli przede wszystkim takie działania procesów uruchamianych podczas edukacji, aby każdy miał szansę wydobyć z siebie to, co w nim największe, najlepsze i najpiękniejsze. Nie zapewni tego szkoła wdrażająca w życie tylko jedną koncepcję inteligencji, jeden model wykształconego obywatela. (Stanisław Dylak, 2007)

20. Rozwój istoty ludzkiej, jaki powinna zapewnić edukacja dla zrównoważonego rozwoju Emocjonalny Pełny wszechstronny Społeczny Intelektualny

21. We wszystkim, także w edukacji, potrzebna jest równowaga – samo wyznawanie wartości nie sprawi, że świat będzie lepszy – „książka kucharska” też się przyda.