KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNMEK (KAD)

1. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNMEK (KAD)

2. AMAÇ KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU

3. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU • Kritik Analitik Düşüncenin ne olduğu, • Neden öğrenmemiz gerektiği, • Düşünme ve çeşitleri, • Uygulama Alanları, • Temel Özellikleri ve Kriterleri, • Aşamaları, • Etkileyen Faktörleri, • Kapsamı, • Nasıl Yapılacağı.

4. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU • NEDEN KAD? “Kendimizi, genç ya da ihtiyar, kadın ya da erkek ayırımı yapmadan, suni mazeretler üretmeden, her gün, her an eğitip, sürekli geliştirmeliyiz.

5. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Analitik ve kritik düşünmeyi öğreten kitapları alıp anlayarak okuyup, günlük hayatımızda tatbik etmeliyiz.

6. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Bugünden itibaren, daima ayarını doğru yola göre kontrol ve teftiş edip düzenleyeceğimiz, kişisel hayat planımızı yapmalıyız.

7. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Önce hakkı bilmeliyiz, o zaman kimin hak olduğunu anlarız. O adamın bu adamın peşinde koşmamalıyız. Bir takım şeylere körü körüne bağlanmamalıyız.

8. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Hür olmalı, tek başımıza da olsa kendimizi, dünya da kalmış tek kişi olduğunu düşünerek, Haktan ayrılmadan, yapacaklarımızı kendimiz tespit etmeli ve yapmalıyız.

9. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Yetişmiş meslek erbabı insanların, münevverlerin, mütehassısların, eğiticilerin, tüccar ve sanayicilerin neticede aklı eren her iyi niyet sahibinin, dünya gidişatını yönlendirmeye çalışan sistem ve organizasyonları daha iyi tanıyıp politikalarını ve neticelerini hesap edebilmeleri için, kritik-analitik düşünmeyi öğrenmelerine destek olmamız lazım.

10. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Gelişmeleri doğru değerlendirme ve anlama yeteneği geliştikçe iyi insanların dünya politikalarında daha aktif ve belirleyici rol almaları ve iyiliği ön plana çıkarma fırsatları doğacaktır. Dolayısıyla herkes kendi işiyle meşgul olsun kavramını; iyiler, gidişatı kendi istikballeri açısından kavrayıp doğru olan yöne gelişmeleri yönlendirsin diye kampanyalar yapmamız lazım.

11. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU • Bilgilerimizi, • inançlarımızı, • amellerimizi, • düşünce, • duygu ve kanaatlerimizi, • davranışlarımızı, • fikri ve ruhi yapımızı sağlam, sahih, ana kaynaklara uygun hale getirmeliyiz. Bu amaçla kendimizi sürekli sorgulamalıyız. Bilgi dağarcığımızı delillerle, ilmi dayanaklarla zenginleştirmeliyiz.

12. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Her türlü hurafeden, bidatlerden, yozlaşmış geleneklerden ve çağdaş yanılgılardan, fitnelerden uzak durmalıyız. Böylece, sloganik düşünce ve söylem tarzından uzak, derinlikli bir düşünce bütünlüğü kazanabiliriz.

13. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Sadece gerçeğe bağlı, hiçbir yönlendirmenin yönlendiremediği; tahminlerin, duyguların, ön yargıların belirlemediği; kişiye, gruba, ülkeye ve tüm insanlara rağmen, sadece ve sadece doğru olanı yapmak ve yaptırmak için ve kendimizle yüzleşmek için işe düşüncelerimizden başlamalıyız.

14. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU

15. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU NEDİR KAD? İnsanlar genellikle mevcut düşünme yeteneklerinden memnundurlar. Bu nedenle onu geliştirmeyi düşünmezler. Bunu aşmak için, önce sistematik düşünür olmaya niyet etmek gerekir. Niyet ilk adımdır. Bu hem kolay hem de zordur. Bunu istemek henüz doğru düşünebilir olmadığınızı kabul etmek anlamına gelir.

16. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Doğru düşünme becerileri kazanmak gerçekten önemlidir. Ancak bundan daha önemlisi, düşünme becerilerini geliştirme fikrine sahip olmaktır. Bu bir öz-imajdır. Uygulama becerisidir. (De Bono E, 1997).

17. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Kavramlar ve tanımlar

18. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Düşünmek(sözlük); a- muhakeme etmek. b- Aklından geçirmek, kavramları tanımlamak, göz önüne getirmek. c- Zihinle arayıp bulmak. d- Bir şeye karşı ilgili ve titiz davranmak. e- Akıl etmek, ne olabileceğini önceden kestirmek. f- Tasarlamak. g- Tasalanmak, kaygılanmak. h- Farz etmek

19. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU “gaflet” ise; “unutmaksızın ihmal etmek, terk etmek, yanılmak, umursamamak, dikkatsizlik yapmak” (Türk Dil Kurumu, 1988).

20. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Bir cümle ile, • düşünmek; “zekâyı kullanarak bilgileri bir araya getirmek ve gerçeğin anlaşılması için gösterilen zihinsel etkinliktir”.

21. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Düşüncenin koşullandırılmasına bir örnek EĞER 1 = 5 2 = 25 3 = 125 4 = 625 ise 5 = ???? Cevap 5 = 1 İlk satırı hatırlayın 1=5

22. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Düşünmenin gruplandırılması • Beynin fonksiyonu olan düşünme, iki farklı seviyede ortaya çıkmaktadır. Düşük seviye yüksek seviye • Düşük seviyede düşünme; bir bilgiyi öğrenme ve alışkanlık haline getirmekten ibaret iken, • yüksek seviyede düşünme ayrıca, bilginin analiz, sentez ve değerlendirilmesi aşamalarını da kapsamaktadır (Bloom BS, 1984, Cotton K, 1991).

23. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU Başka bir tanımlamayla; “geri planda düşünme (background thinking), otomatik düşünme veya idare edici düşünme” Geri planda düşünme, günlük yaşamın akışı içerisinde otomatik olarak yapılan idare edici bir düşünmedir. Trafikte araç kullanmaya benzetilir. Davranışlara trafikteki diğer araçlara göre anlık kararlar verilir, kırmızı ışıkta durulur, yeşil ışıkta geçilir. Yol levhalarına bakılarak kararlar verilir, ancak yol haritası tarafınızdan yapılmaz.

24. KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU • Bilinçli düşünme ise, “harita yapmakla” ilgilidir. Konuyu inceler ve haritasını çıkartırsınız. Haritayı nesnel ve yansız bir şekilde yaparsınız. Bunu yapmak için geniş bir görüş açısına sahip olmanız gerekir. Yeni bir yol yapmakla ilgilidir. Burada önemli olan dikkati belirli bir noktaya yönlendirmek ve bunu yapabilecek bir yönteme sahip olmaktır. (De Bono E, 1997).

25. Fonksiyon ve kapasitesine göre düşünme; İstemsiz düşünme; sıradan ve kalitesiz düşünmedir. “düşük seviyede” İstemli düşünme ise, disipline edilmiş, kaliteli, gizli bilgiyi açığa çıkartan, yenilikçi, “yüksek seviyede”

26. İstemli düşünmek Bir amaca yönelik olan, Bulguları, gerçekleri, fikirleri anlamaya, Soruların cevaplarını bulmaya, problemleri çözmeye, konuları açıklamaya yönelik olan, tespitlere, kavramlara ve sonuçlara götüren, Bir “sistem içerisinde” ve “bilinenleri zihin süzgecinden geçirip koordine ederek” yapılan düşünme şeklidir.

27. İstemli düşünmenin yöntemleri; Analiz, tümden gelim yöntemi: Konunun bileşenlerini ve bileşenler arasındaki ilişkileri anlamak için “ayrıntılar üzerinde çalışmak” Yöntemidir. Sentez, tüme varım yöntemi: Konunun bileşenlerine ve bileşenler arasındaki ilişkilere dayanarak “bütünü açıklamaya çalışmak’’ Yöntemidir. (Akkurt D, 2001).

28. Tümden gelim: • İki tür çıkarım vardır. 1. Doğrudan çıkarımlar "Her insan canlıdır’’ öyleyse "Bazı canlılar, insandır" 2. Dolaylı çıkarımlar "İnsanlar ölümlüdür, Sokrates insandır. O halde Sokrates'de ölümlüdür. Ya da matematiksel: Eğer A = B ve B = C ise o zaman A = C

29. Tümevarım Uçurumdan düşen ilk koyun öldü. Uçurumdan düşen ikinci koyun öldü. Uçurumdan düşen üçüncü koyun öldü. Uçurumdan düşen son koyun da öldü. O halde; Uçurumdan düşen koyun ölür. Tümevarım daha çok gözleme ve deneye dayanırve bu özelliğinden dolayı daha çok fen bilimlerinde kullanılır.

30. Kritik ve analitik düşünme; Bir konuyu, sorunu yada problemi alt başlıklarına ayrıştırıp tümden gelimle ve her bir başlığı ayrı ayrı irdeleyip eleştirerek ve her biri arasındaki bağlantıları gerçekçi kanıtlarıyla ortaya koyarak, tüme varımla düşünmek ve değerlendirmektir. Kritik-analitik düşünme, sadece tepkisel ve eleştirel düşünme değildir. Bu anlam içerisinde “sorunu çözmek” de vardır.

32. Kritik analitik düşünmenin uygulamadaki (ıstılah) anlamı da önemlidir. “bireysel kariyerimizin veya toplumsal hayatımızın, her yönü hakkında daha iyi düşünür olmaktır. Kabul edilmesi için bize önerilen herhangi bir şeyin, gerçeğe uygun olup olmadığının ortaya çıkartılması için sorgulanması ve test edilmesidir. Önce sorgulamak daha sonra kabul veya reddetmektir” (Wikipedia, 2006).

33. Yaşantımızdaki bir başka analitik düşünmeyle ilgili somut tanım, “… ayaklarımıza baktırıp, bize tokat atmak isteyenlerin niyetini anlamak ve gereğini yapmaktır”.

34. Bir başka uygulaması, İslam inancının temel kuralı olan “LA İLAHE İLLALLAH” dadır. “La ilahe illallah” cümlesi analiz edilirse, iki bölümden oluşmaktadır. “La ilahe”, ilah yoktur. Önce her şey reddedilir, “hiçbir ilah yoktur”. Sonra, “illallah” ancak “Allah” vardır. Kabul edilebilir olan tek “Allah”tır. Kritik-analitik düşünmenin temel koşulu olan sorgulama, İslam inancının ana unsurunda görülmektedir.

35. Kritik analitik değerlendirme ile ilgili bir başka uygulama ise; bireyin “eşyaya, insana ve Allah’a bakışındadır”.

36. Kritik-Analitik Düşünme, Kazanılabilecek bir beceridir. Edilgenlikten ETKEN bir duruma geçme sürecidir.

37. Kritik-Analitik Düşünme, Etkili öğrenmenin ve üretken yaşamanın temelidir. Yaptığımız işlerin doğruluğu, Düşüncelerimizin doğruluğu veya doğru düşünme yeteneğimizle orantılıdır. Doğru düşünme becerisine sahip olunursa, işlerin kalitesi, dolayısıyla, hayatın kalitesi de artar. Düşüncelerde mükemmellik, sistematik düşünme ile elde edilebilir. (Elder L, 2003).

38. Kritik-Analitik Düşünme; kendi kendini yönlendiren, disipline eden, yöneten ve test edip doğrulayan düşünme şeklidir. Kritik-Analitik Düşünmek, daha iyi düşünebilmek için, “düşüncen hakkında düşünmektir”. (Elder L, 2005).

39. KAD;Olayların, söylemlerin arka planını anlayabilecek bir düşünme şeklidir.

40. KRİTİK-ANALİTİK DÜŞÜNMENİN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE KRİTERLERİ Kritik analitik düşünen bireyin, entelektüel hassasiyetin özü olan şu özellikleri taşıması gerekir (Elder L, 2005). • Tarafsızlık • Tevazu • Cesaret • Empati • Dürüstlük • Gayret • Amaca inanmak • Özerklik

41. Kritik analitik düşünmenin yöntem, süreç ve sonuçlarında şu kriterler bulunmalıdır: (Richard P, 2004). • Açıklık • Doğruluk • Kesinlik • İlişki • Derinlik • Geniş görüşlülük • Mantık • Anlamlılık • Makul olma

43. KRİTİK-ANALİTİK DÜŞÜNMENİN AŞAMALARI • Bilgi toplamak, • Mevcut durumu anlamak, • Sorunu alt gruplara ayrıştırmak, • Olayı tanımlamak, • Sorunun çözümü için hedef belirlemek, • Uygulanacak yöntemi belirlemek ve uygulamak, • Sonuç ile ilgili analiz yapmaktır.

44. KRİTİK-ANALİTİK DÜŞÜNMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Olumlu etkileyen faktörler: Bilgi sahibi olmak • Deneysel bilgiler • Felsefe kaynaklı bilgiler • Dini kaynaklı bilgiler Bilgiyi doğru kullanabilmek İradeli olmak • En önemli tehlike tembelliktir. Bütün engeller iradeli olmakla aşılabilir. İnsan, zeka ve bilgisi ile değil, iradesi ile yükselir. Devamlı ve düzenli çalışmalarla büyük başarılar elde edilebilir. Okulların bilgi vermek yanında zihin gücünün terbiyesine yönelmeleri gereklidir . (Coşan ME, 1992).

45. Olumsuz etkileyen faktörler: • Bireysel (iç) faktörler: Önyargı Arzular Taraf tutmak Amaçsız olmak Teslimiyetçilik

46. Çevresel (dış) faktörler: Enformasyon kirliliği, Propaganda,

47. Propaganda genellikle kaynağına göre sınıflandırılır. • Beyaz propaganda • Kara propaganda • Gri propaganda (Propaganda, 2005).

48. KRİTİK-ANALİTİK DÜŞÜNMENİN KAPSAMI Zamana bağlı • Problem-olay olmadan önce KAD; Proaktif düşünmek, önceden mevcut verileri değerlendirerek geleceği tahmin etmektir. • Problem-olay olduktan sonra KAD; Problemi anlamak, olayı tanımlamaktır.

49. Sonuçlara bağlı Eylemsiz KAD: Sadece olayı anlamaya, tanımlamaya yönelik olarak yapılan düşünsel faaliyettir. Eylemli KAD: Sorun tanımlandıktan sonra, sorunu çözmeye veya ortadan kaldırmaya yönelik olarak yapılan düşünsel faaliyettir.

50. Uygulama alanına bağlı Bireysel KAD uygulamaları Sosyal KAD uygulamaları