DİLEK KİPLERİ

1. DİLEK KİPLERİ MUNİBE CANBAY

2. İşin, oluşun ve hareketlerin yapılması dileğini bildirir. Dilek kipleri zaman belirtmez; ancak belirsiz biçimde gelecek zaman anlamı taşır. Dilek kipleri dört çeşittir. 1 - Gereklilik Kipi 2 – İstek Kipi 3 - Koşul - Şart Kipi 4 - Emir Kipi DİLEK KİPLERİ

3. 1 - GEREKLİLİK KİPİ İşin yapılmasını yada yapılmamasının gerektiği anlatılır. “–meli, -malı” ekiyle yapılır. Bazen ihtimal bildirebilir. ÖRNEK: Git – meli – yim Git – me – meli - yim Git – meli – sin Git – me – meli - sin Git – meli Git – me - meli Git – meli – yiz Git – me – meli - yiz Git – meli – siniz Git - me – meli - siniz Git – meli - ler Git – me – meli- ler

4. GEREKLİLİK KİPİÖRNEK CÜMLELER • Mutlaka okula gitmeliyim. • Kazanmak için çalışmalısın. • Annen gitmiş olmalı. (ihtimal) • Bu akşam ders çalışmalıyım. • Ona iyi davranmalısın.

5. 2 - İSTEK KİPİ • İşin yapılmasının ya da yapılmamasını istediğini, arzuladığını anlatır, “-e, -a” ekiyle yapılır. ÖRNEK: Gel – e – yim Gel – me – (y)e - yim Gel – e – sin Gel – me – (y)e - sin Gel – e Gel – me – (y)e Gel – e – lim Gel – me – (y)e - lim Gel – e – siniz Gel – me – (y)e - siniz Gel – e – ler Gel – me – (y)e - ler * ”y” kaynaştırma harfidir.

6. İSTEK KİPİ ÖRNEK CÜMLELER • Biraz hava alayım. • En iyisi biraz yürüyelim. • Gel seni bir göreyim. • Bugün okula gidelim. • Bu kitabı okumayalım.

7. 3 - KOŞUL - ŞART KİPİ • İşin yapılıp yapılmamasının şart olduğunu anlatır. “–se, -sa” ekiyle yapılır. ÖRNEK: Sor – sa – m Sor – ma – sa - m Sor – sa – n Sor – ma – sa - n Sor – sa Sor – ma - sa Sor – sa – k Sor – ma – sa - k Sor – sa – nız Sor – ma – sa - nız Sor – sa – lar Sor – ma – sa - lar

8. KOŞUL - ŞART KİPİ ÖRNEK CÜMLELER • Eve gitsekte dinlensek. • Yağmur yağarsa sevinirim. • Yağmur yağarsa mantarlar çıkar. • Annem bugün erken gelse…

9. 4 - EMİR KİPİ • İşin yapılıp yapılmamasının emredildiğini anlatan ektir. Eki yoktur. Şahıs ekleriyle yapılır. ÖRNEK:(ben) - – (sen) gel gel - me (o) gel (sin) gel – me – (sin) (biz) – - (siz) gel – i – (niz) gel – me – (y)i – (niz) (onlar) gel (sinler) gel – me – (sinler)

10. EMİR KİPİ ÖRNEK CÜMLELER • Bu akşam eve erken git. • Söyleyin ödevini yapsın. • Ellerinizi yıkayın. • Çabuk buraya gel.

11. SORULAR

12. SORU - 1 Aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem, gereklilik kipindedir? A - ) Çınar yeşili sundurmamda , Bakmalıyım ayçiçeği tarlasına. B - ) Akçakavaklar ıslanırken, Örter bizi gün ananın yaprakları. C - ) İşte duruyor bir çocuk! Mürdüm eriği gözleriyle. D - ) Bir yüce dağdan bir yüce dağa, Dikmişim ışıklı direklerimi.

13. ÇÖZÜM - 1 • B’ de “örten” geniş zaman, C’ de “duruyor” şimdiki zaman D’ de “dikmişim” öğrenilen geçmiş zamandır. A’ da “bakmalıyız” gereklilik kipinde çekimlenmiştir. Cevap: A

14. SORU - 2 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem farklı bir kip almıştır? A - ) Deli gibi hareket ediyor. B - ) Yüzünden düşen bin parça. C - ) Yarın akşam telefon etmeliyiz. D - ) Sabaha karşı oraya vardık.

15. ÇÖZÜM - 2 A, B ve D şıklarında haber kipleri kullanılmıştır. C şıkkında ise dilek kiplerinden, gereklilik kipi kullanılmıştır. Cevap: C

16. Soru - 3 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem farklı bir kip almıştır? A - ) deli gibi hareket ediyor. B - ) yüzünden düşen bin parça. C – ) yarın akşam telefon etmeliyiz. D – )sabaha karşı oraya vardık.

17. ÇÖZÜM - 3 A,B ve D şıklarında haber kipi kullanılmıştır. C şıkkında ise dilek kipinden, gereklilik kipi kullanılmıştır. Cevap : C

18. MUNİBE CANBAY