Oblicze ospy prawdziwej ospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi czas

1. Zanim pojawiły się pierwsze szczepionki, ospa prawdziwa była tak rozpowszechniona, że często uważano ją za stan prawidłowy, a nie za chorobę. Chorował na nią prawie każdy człowiek. Z jej powodu zmarło ok. 300 milionów ludzi.

2. Oblicze ospy prawdziwejospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi czas • mumia faraona Ramzesa V (1100 r. p. n. e.) nosi znamiona sugerujące to zakażenie • VIII w. n. e. - ospa trafiła do Europy (była przyczyną śmierci pięciu europejskich monarchów) • 1520 r. - ospa została zawleczona do Ameryki przez wojska Hernanda Corteza (w ciągu dwóch lat zmarło 3 – 4 mln Azteków) • 1763 r. - po raz pierwszy użyto wirusów ospy jako broni biologicznej (podczas epidemii zmarło ponad 50% członków wielu szczepów Indian Północnoamerykańskich)

3. Oblicze ospy prawdziwejospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi czas • 1937 r. - ostatnie rodzime zachorowanie na ospę prawdziwą w Polsce • 1953 r. - ospa została zawleczona z Indii do Gdańska i Gdyni (zanotowano 13 zachorowań, w tym 2 zgony) • 1962 r. - ospa została zawleczona z Indii do Gdańska (zanotowano 29 zachorowań) • 1963 r. - ospa została zawleczona z Indii do Wrocławia, a następnie do Opola, Wieruszowa i Gdańska (zanotowano 99 zachorowań, w tym 7 zgonów)

4. Oblicze ospy prawdziwejospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi czas • 1966 r. - rozpoczęcie programu eradykacji ospy prawdziwej • 1977 r. - ostatnie zakażenie wirusem ospy prawdziwej drogą naturalną (w Somalii) • 1978 r. - odnotowano dwa zakażenia laboratoryjne wirusem ospy (w laboratoriach Uniwersytetu w Birmingham w Wielkiej Brytanii) • 1980 r. - Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła eradykację ospy prawdziwej Wirusy ospy prawdziwej zdeponowano w dwóch referencyjnych laboratoriach WHO: w Moskwie i Atlancie. Ponowne pojawienie się tej choroby może być spowodowane jedynie celowym uwolnieniem wirusa.

5. Oblicze ospy prawdziwej Czynnik etologiczny – wirus variola • rodzina: Poxviridae • rodzaj: Orthopoxvirus • rozmiar: 320 x 270 nm • struktura: złożona, kapsyd składa się z systemu kanalików i może być otoczony osłonką • kwas nukleinowy: dsDNA, koduje ponad 100 polipeptydów • replikacja: wyłącznie w cytoplazmie komórek • rezerwuar wirusa: człowiek

6. Oblicze ospy prawdziwej Postać choroby • variola major (śmiertelność 30%) • variola major - postać krwotoczna (śmiertelność bliska 100%) • variola major - postać złośliwa (śmiertelność powyżej 50%) • variola minor(śmiertelność ok. 1%) Okres wylęgania • 10 - 12 dni (niekiedy 8 - 17 dni) Sposób przenoszenia • droga kropelkowa (kontakt bezpośredni i pośredni) Zakaźność • każdy chory - źródło zakażenia 10 - 20 osób

7. Oblicze ospy prawdziwej Przebieg choroby • brak objawów (10 - 12 dni) • gorączka, zmęczenie, bóle głowy, pleców, brzucha (3 - 4 dni) • postępująca wysypka: plamista, grudkowa, pęcherzykowa, krostkowa (8 - 9 dni) • tworzenie strupów • dołkowate blizny

8. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejpierwsza szczepionka wynaleziona przez człowieka • WARIOLIZACJA – pierwsza metoda zapobiegania zachorowaniu na ospę prawdziwą (celowe zakażanie wirusem ospy prawdziwej pochodzącym od chorych z łagodnym przebiegiem choroby) • (nazwa pochodzi od łac. variola vera – ospa prawdziwa) • początkowo stosowana w Indiach • od X w. n. e. w Chinach • następnie w Turcji, skąd trafiła do Europy Zachodniej

9. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejpierwsza szczepionka wynaleziona przez człowieka Wariolizacja trafiła do Europy Zachodniej w XVIII w. za sprawą lady Mary Wortley Montagu, żony brytyjskiego ambasadora w Turcji, która rozpowszechniła tę technikę wśród arystokratycznych i królewskich rodzin Anglii i innych państw Europy.

10. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejpierwsza szczepionka wynaleziona przez człowieka W 1796 roku Edward Jenner, praktykujący na wsi angielski lekarz, odkrył pierwszą na świecie szczepionkę. Zaobserwował, że kobiety zatrudnione przy dojeniu krów, które miały na rękach blizny spowodowane ospą krowią, nie chorowały na ospę prawdziwą, nawet przebywając wśród chorych na ospę prawdziwą członków rodziny.

11. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejpierwsza szczepionka wynaleziona przez człowieka • 14 maja 1796 r. Edward Jenner zaszczepił ośmioletniego chłopca Jamesa Phippsa wirusem ospy krowiej pochodzącym z krost na rękach dojarki Sarah Nelmes • 7 tygodni później Jenner inokulował Phippsa wirusem ospy prawdziwej chłopiec nie zachorował W ten sposób narodziło się szczepienie nazwane przez E. Jennera vaccination (od łac. vacca – krowa).

12. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka I generacji Szczepionkowe szczepy krowianki: • New York City Board of Health (NYCBH) - niska wirulencja • EM63 - pochodny NYCBH, niska wirulencja • Lister - średnia wirulencja • Temple of Heaven - wysoka wirulencja Zawiera zdolny do replikacji wirus vaccinia (prawdopodobnie atenuowany wirus ospy krowiej lub atenuowany wirus ospy prawdziwej)

13. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka I generacji Postać szczepionki: • płynna, z dodatkiem glicerolu • liofilizowana Sposób produkcji szczepionki: • namnażanie wirusa na skórze cieląt, owiec lub bawołów • zebranie wirusa wraz z tkanką i wydzieliną zakażonych miejsc • oczyszczanie w celu redukcji zawartości bakterii występujących na skórze

14. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka I generacji Sposób podawania szczepionki – skaryfikacja

15. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka I generacji • w miejscu szczepienia powstaje zaczerwienienie • po 3 dniach powstaje czerwona grudka przechodząca w pęcherzyk • po 7 dniach pęcherzyk przechodzi w krostę ulegającą pępkowatemu wciągnięciu • krosta pokrywa się strupem • strup odpada po ok. 3 tygodniach pozostawiając bliznę Szczepieniu zwykle towarzyszy łagodny odczyn poszczepienny – podwyższona temperatura ciała, złe samopoczucie, powiększenie węzłów chłonnych.

16. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka I generacji Bezpieczeństwo szczepień (niepożądane odczyny poszczepienne): • poszczepienne zapalenie mózgu (zachorowanie 1/300 000; zgon 25%) • krowianka zgorzelinowa • wyprysk krowiankowy • krowianka uogólniona • krowianka kontaktowa • zapalenie mięśnia sercowego 1 zgon z powodu odczynu poszczepiennego na 1 mln szczepionych osób

17. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka I generacji Bezpieczeństwo szczepień (przeciwwskazania do szczepień profilaktycznych): • choroby skóry • białaczka, chłoniak i inne uogólnione nowotwory • radioterapia, chemioterapia przeciwnowotworowa • zakażenie wirusem HIV • wrodzone niedobory odporności • ciąża W przypadku konieczności szczepienia, jednocześnie podawać immunoglobulinę przeciwkrowiankową (VIG).

18. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka I generacji Skuteczność szczepionki: • wytworzenie przeciwciał w ciągu 10 dni od szczepienia podstawowego u 95% szczepionych • wytworzenie przeciwciał w ciągu 7 dni od szczepienia przypominającego • pełna skuteczność w ciągu 1 – 3 lat od szczepienia • w ciągu 4 – 7 lat od szczepienia możliwość zachorowania (choroba o łagodnym przebiegu) • do 20 lat od szczepienia choroba nie powoduje zgonu • powyżej 20 lat od szczepienia odporność jest znikoma

19. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka I generacji Skuteczność szczepionki: • szczepienie wykonane w ciągu 4 dni po pierwszym kontakcie z wirusem ospy prawdziwej w pewnym stopniu chroni przed zakażeniem i znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia ciężkiej choroby oraz zgonu Od 1919 do 1980 r. szczepienie przeciwko ospie prawdziwej było w Polsce szczepieniem obowiązkowym.

20. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwejszczepionka II generacji Kierunki prowadzonych badań: • zwiększenie stopnia atenuacji wirusa krowianki • produkcja szczepionki z namnażaniem wirusa krowianki w hodowli komórkowej • produkcja szczepionki DNA • produkcja szczepionki podjednostkowej Dotychczas nie nastąpiła rejestracja żadnej ze szczepionek tego typu.