KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM THANH LONG CỦA TỈNH BÌNH THUẬN

1. KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM THANH LONG CỦA TỈNH BÌNH THUẬN Nhiều năm nay, thanh long là cây trồng giúp hàng chục nghìn hộ nông dân ở Bình Thuận tăng thêm thu nhập và làm giàu, góp phần làm khởi sắc nhiều vùng nông thôn trong tỉnh. Đặt sản phẩm thanh long trong mối tương quan chung của thị trường trái cây cả nước và quốc tế, Bình Thuận đang triển khai nhiều giải pháp để "cây làm giàu" này phát triển an toàn, bền vững...

2. Quản lý chặt chẽ quy hoạch phát triển Với hiệu quả kinh tế vượt trội so với nhiều loại cây trồng khác ở địa phương, lại có nhiều lợi thế so sánh so với nhiều vùng khác, cây thanh long ở Bình Thuận phát triển nhanh, thậm chí "nóng", cũng là chuyện bình thường. Tuy nhiên, nếu cứ để phát triển tràn lan, tự phát mà không có quy hoạch hoặc phá vỡ quy hoạch, ảnh hưởng đến sự cân bằng chung, liên quan đến việc xử lý "đầu ra", lại là chuyện cần bàn và phải bàn kỹ.

3. Quản lý chặt chẽ quy hoạch phát triển Từ năm 2005 đến nay, bình quân mỗi năm, diện tích cây thanh long ở Bình Thuận tăng thêm khoảng một nghìn ha. Năm 2010, diện tích thanh long trồng mới ở Bình Thuận là 1.518 ha, đưa tổng diện tích cây trồng này trong toàn tỉnh lên 13.404 ha. So với quy hoạch phát triển thanh long của tỉnh đến năm 2010, diện tích trồng thực tế đã "hoàn thành vượt mức chỉ tiêu" đến hơn 3.400 ha. Trước đây, thanh long chủ yếu được trồng ở các huyện Hàm Thuận Bắc, Hàm Thuận Nam, TP Phan Thiết, giờ đã phát triển mạnh tại các huyện Bắc Bình, Tuy Phong, Hàm Tân và thị xã La Gi. Trước thực tế này, tỉnh đã điều chỉnh quy hoạch phát triển thanh long với "hạn mức" đạt 15 nghìn ha vào năm 2015. Theo UBND tỉnh Bình Thuận, từ đầu năm đến nay, toàn tỉnh trồng mới 590 ha thanh long; riêng hai huyện Hàm Thuận Nam và Hàm Thuận Bắc, mới cuối năm 2010, diện tích thanh long đã xấp xỉ đạt kế hoạch năm 2015. Thực tế và theo các số liệu thống kê tin cậy khác, đến giữa năm nay, diện tích thanh long ở Bình Thuận đã vượt hơn 15 nghìn ha. Cứ theo số liệu chính thức của UBND tỉnh Bình Thuận, thì một lần nữa, quy hoạch phát triển thanh long của tỉnh lại bị "đe dọa" phá vỡ trước thời hạn.

4. Quản lý chặt chẽ quy hoạch phát triển Không riêng ở Bình Thuận, nhiều vùng ở nước ta hiện nay, từ miền Tây đến miền Đông Nam Bộ, từ các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ đến ngoại thành Hà Nội và một số tỉnh phía bắc...cũng đã trồng thanh long. Riêng hai tỉnh Tiền Giang và Long An, đến cuối năm 2010, tổng diện tích thanh long đã lên gần 3.100 ha. Cũng không chỉ ở nước ta, cây thanh long hiện giờ đã được trồng tại nhiều nước, vùng lãnh thổ ở khu vực Đông Nam Á, Đông Bắc Á và cả ở Hoa kỳ. Diện tích phát triển nhanh, biện pháp thâm canh ngày càng tiên tiến, nhất là việc chong đèn cho thanh long ra hoa trái vụ, giúp sản lượng thanh long ở Bình Thuận tăng nhanh qua từng năm. Nếu như năm 2005, sản lượng thanh long của Bình Thuận đạt gần 97 nghìn tấn, thì đến năm 2010, đã hơn 320 nghìn tấn, tăng gần 3,3 lần trong vòng năm năm. Có nhiều yếu tố khác liên quan, riêng việc phát triển diện tích luôn "về đích" trước quy hoạch, kéo theo sản lượng tăng nhanh, đã tạo ra sức ép lớn về thị trường tiêu thụ.

5. Quản lý chặt chẽ quy hoạch phát triển Sớm nhận rõ mối tương quan giữa sản lượng và dung lượng thị trường, từ năm 2009 đến nay, Thường trực Tỉnh uỷ Bình Thuận đã hai lần nhắc nhở các địa phương không khuyến khích phát triển thêm diện tích thanh long. Mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận Lê Tiến Phương tiếp tục yêu cầu các địa phương, sở, ngành liên quan trong tỉnh kiên quyết chỉ đạo phát triển thanh long theo đúng quy hoạch, không để phát triển tràn lan, tiến hành lập bản đồ số hoá để quản lý chặt chẽ diện tích cây trồng này...

6. Sản xuất sạch, an toàn Giữa tháng 11-2006, Cục Sở hữu trí tuệ thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp đăng bạ tên gọi xuất xứ hàng hóa thanh long Bình Thuận, xác định loại trái cây này là tài sản quốc gia, được Nhà nước bảo hộ vô thời hạn trên phạm vi toàn quốc. Xây dựng được thương hiệu đã khó, giữ vững thương hiệu càng khó hơn, nếu không có sự cộng đồng trách nhiệm từ nhiều phía, nhất là từ những người trực tiếp sản xuất thanh long. Trong thực tế, nhiều nhà vườn thanh long ở Bình Thuận luôn "hàm ơn" và không "phụ lòng" loại trái cây đã giúp bà con "đổi đời". Lão nông Lê Thanh Hải ở xã Hàm Hiệp, huyện Hàm Thuận Bắc tâm sự: "Nhiều năm nay và chắc chắn sẽ còn nhiều năm nữa, thanh long là "nồi cơm" chung của nông dân chúng tôi. Nếu làm bậy, làm ẩu để người tiêu dùng không "đụng" đến quả thanh long nữa, thì chẳng khác gì tự đổ nồi cơm của mình xuống đất". Vì "nồi cơm chung" ấy của hàng chục nghìn nông hộ, Bình Thuận luôn hướng bà con đến việc sản xuất thanh long bảo đảm sạch, an toàn.

7. Sản xuất sạch, an toàn Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) Bình Thuận, tính đến cuối năm 2010, toàn tỉnh có bảy đơn vị thực hiện quy trình sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn GlobalGAP với tổng diện tích được chứng nhận gần 160 ha. Một số doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh cũng đang xúc tiến xây dựng trang trại sản xuất và nhà đóng gói thanh long theo tiêu chuẩn này. Từ đầu năm 2009 đến nay, tỉnh tập trung triển khai sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP, giao Trung tâm nghiên cứu và phát triển thanh long Bình Thuận ( Sở NN-PTNT tỉnh ) giữ vai trò "chủ công".

8. Sản xuất sạch, an toàn Đến giữa tháng 7-2011, đã có gần 200 tổ hợp tác và hơn 4.600 hộ sản xuất thanh long trong toàn tỉnh với tổng diện tích gần năm nghìn ha được cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP, trong đó có hơn 30 tổ được tái cấp chứng chỉ này. Bước đầu, việc sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP đã giúp bà con nông dân thay đổi tập quán sản xuất cũ, tạo ra sản phẩm thanh long hàng hoá có chất lượng đồng đều, sản lượng lớn đáp ứng yêu cầu xuất khẩu. Mặt khác, nhờ giảm được chi phí "đầu vào", nên hiệu quả kinh tế mang lại cho người trồng thanh long cũng cao hơn trước.

9. Sản xuất sạch, an toàn Sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP phải tuân thủ theo quy định ở nhiều khâu, nhiều bước. Riêng về quy trình phun chất điều hoà sinh trưởng và thuốc bảo vệ thực vật cho một lứa quả thanh long, theo anh Ngô Xuân Nghiêm ( Tư Nghiêm), cán bộ kỹ thuật của Hợp tác xã dịch vụ thanh long hữu cơ Phú Hội ( xã Hàm Hiệp, huyện Hàm Thuận Bắc), phải tuân thủ " Năm đúng". Đó là đúng lúc; đúng cách; đúng thuốc; đúng nồng độ, liều lượng và đúng thời gian cách ly. Tuy nhiên, dù " Tinh thần VietGAP đang phơi phới" như vậy, nhưng hiện tại, diện tích thanh long được chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP của toàn tỉnh vẫn còn rất "khiêm tốn". Có nhiều nguyên nhân, nhưng mấu chốt là do tỉnh chưa có những chính sách ưu đãi đối với những người tham gia thực hiện tốt và cũng chưa có biện pháp chế tài, xử lý nghiêm đối với những người không tham gia, hoặc chỉ tham gia cho có "phong trào".

10. Sản xuất sạch, an toàn Theo kế hoạch đến năm 2015, toàn bộ diện tích thanh long ở Bình Thuận (15 nghìn ha) đều được công nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP, đồng thời, từng bước phát triển sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP để thanh long có "giấy thông hành" đến với nhiều thị trường khó tính khác trên khắp thế giới. Muốn vậy, phải "tăng tốc" và quyết liệt hơn trong việc triển khai đồng bộ từ khâu sản xuất đến việc thu mua, đóng gói, sơ chế và bảo quản sản phẩm thanh long ngay từ bây giờ...

11. Chú trọng thị trường tiêu thụ Nhiều năm nay, quả thanh long ở Bình Thuận tiêu thụ ở thị trường trong nước chỉ khoảng 15 đến 20% sản lượng, chủ yếu là xuất khẩu. Tuy nhiên, trong số 80 đến 85% sản lượng xuất khẩu, thì lượng xuất khẩu chính ngạch chỉ chiếm 15-20%, số còn lại được vận chuyển ra biên giới phía bắc để bán cho thương nhân Trung Quốc theo hình thức biên mậu. Theo con đường chính ngạch, quả thanh long Bình Thuận đã xuất khẩu đến 14 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới, chủ yếu là các nước châu Á có gốc văn hoá Á Đông. Năm 2010, Bình Thuận xuất khẩu thanh long chính ngạch được 30.209 tấn với giá trị kim ngạch hơn 17,7 triệu USD. Từ đầu năm đến nay, tiếp tục xuất khẩu hơn 15 nghìn tấn, đạt giá trị kim ngạch hơn 11 triệu USD.

12. Chú trọng thị trường tiêu thụ Phó Giám đốc Sở Công thương Bình Thuận Ngô Minh Hùng, nhìn nhận: Thanh long là loại trái cây ăn thêm rất tốt cho sức khoẻ và hiện nay, chủ yếu là ăn tươi. Cùng với thanh long, trong nước và trên thế giới còn có nhiều loại trái cây ăn thêm khác. Ở góc độ thị trường, việc lựa chọn loại trái cây nào để "ăn thêm" phụ thuộc nhiều yếu tố, thông thường dựa vào bốn yếu tố chính là sạch, ngon, giá cả và phù hợp với văn hoá. Việc tiêu thụ thanh long ( rồng xanh ) nhiều hay ít phụ thuộc khá nhiều vào các yếu tố trên và được giá hay rớt giá còn liên quan đến lượng cung ứng cho thị trường ở từng thời điểm. Nhiều năm liền, giá bán xuyên suốt của quả thanh long Bình Thuận so với nhiều loại trái cây khác luôn ổn định ở mức có lãi. Ông Hùng phân tích thêm: Có những thị trường tìm đến để bán được nhiều thanh long; có thị trường, tuy lượng bán còn khiêm tốn, nhưng để khẳng định "đẳng cấp" của sản phẩm và doanh nghiệp, từ đó có điều kiện cạnh tranh tốt hơn.

13. Chú trọng thị trường tiêu thụ Lâu nay, Trung Quốc luôn là thị trường tiêu thụ chính của quả thanh long Bình Thuận, nhưng lượng xuất khẩu chính ngạch vào thị trường này rất thấp, chủ yếu là mua đứt bán đoạn giữa thương nhân hai nước theo từng lô hàng ở khu vực biên giới, nên ẩn chứa nhiều rủi ro. Mặt khác, Trung Quốc chưa kiểm soát về khâu vệ sinh an toàn thực phẩm và nguồn gốc xuất xứ hàng hoá đối với quả thanh long, khiến việc tổ chức sản xuất, kinh doanh theo quy trình GAP ở Bình Thuận còn lắm gian nan, có lúc nhiều doanh nghiệp tranh mua bất kể quả thanh long đã được hay chưa được cấp chứng nhận sản xuất theo quy trình sạch, an toàn.

14. Chú trọng thị trường tiêu thụ Với thực tế tiêu thụ quả thanh long như hiện nay, Bình Thuận cần phải tiếp tục triển khai quyết liệt các giải pháp về công tác thị trường để tương xứng với việc phát triển diện tích, sản lượng thanh long của tỉnh và sự cạnh tranh của chính quả thanh long và nhiều loại trái cây khác được sản xuất tại nhiều địa phương trong cả nước cũng như trên thế giới. Ông Ngô Minh Hùng khẳng định: Đầu tư nguồn lực tương xứng cho công tác phát triển thị trường chính là đầu tư cho sự phát triển bền vững của sản phẩm thanh long Bình Thuận. Với thị trường nội địa, cần tăng cường quảng bá để nâng cao dung lượng tiêu thụ quả thanh long, mở rộng việc bán buôn ở các đô thị trung tâm, nhất là ở khu vực phía bắc và miền trung, từ đó lan toả về các vùng lân cận. Đối với thị trường nước ngoài, tiếp tục đầu tư xúc tiến để ổn định các thị trường đã có và mở rộng thêm các thị trường mới.

15. Chú trọng thị trường tiêu thụ Thanh long là đặc sản có lợi thế cạnh tranh đứng đầu trong 11 loại trái cây của nước ta đã được Bộ NN-PTNT xác định. Đứng đầu cả nước về cả diện tích, sản lượng, năng suất và chất lượng, thanh long là cây làm giàu ở Bình Thuận. Làm gì và làm như thế nào để loại trái cây đặc sản này đồng hành dài lâu với sự sung túc của một bộ phận lớn nông dân, luôn là những câu hỏi lớn từ thực tiễn cuộc sống hiện nay, không chỉ riêng ở Bình Thuận.

16. THANK YOU !