Franska byltingin 1789

1. Franska byltingin 1789 Orskakir margar: Upplýsingin , réttindaleysi og kúgun alþýðu, harðæri, uppskerubrestur, verðlag, fjármálaóreiða franska ríkisins, veik stjórn Loðvíks XVI, óhóf aðals, atvinnuleysi Afleiðingar stórkostlegar og margar: Einveldi afnumið, prentfrelsi, trúfrelsi, ekki mátti fangelsa án réttrar málshöfðunar, þjóðþing, afnám stéttaskiptingar, forréttindi aðals og klerka afnumin, karlar fengu kosningarétt... Barst til annarra þjóða, einveldi víða afnumið í kjölfarið og þjóðþingum komið á fót. Ríkjum settar stjórnarskrár (Sjá stjórnarskrá Íslands) og mannréttindi fengu meira vægi.

2. Stéttaskipting í „gamla ríkinu” • 1. stétt – Klerkastétt – forréttindastétt • Ábótar og biskupar – yfirstéttin – efnuðust af eignum kirkjunnar og embættum – héldu oft til í París eða Versölum • Efnaminni prestar – ekki efnaðir, illa launaðir • Klerkastéttin átti 10-15% alls lands í Frakklandi • Skattfrjálst land

3. Stéttaskipting í „gamla ríkinu” • 2. stétt: Aðall – forréttindastétt –Skipuðu æðstu stöður innan kirkjunnar, hersins og ríkisstjórnarinnar • Þurftu ekki að borga skatt af neinu tagi • Leigðu bændum land sitt • Lögðu ýmsar kvaðir á bændur – t.d. Vinnukvaðir • Aðall átti um 30% lands • Á 18. öld einnig í bankaviðskiptum, fjármögnun, og framleiðslu • Heimspekingar eins og Voltaire og Rousseau áttu athvarf hjá aðalsmönnum – en gagnrýndu þó stéttaskiptinguna

4. Stéttaskipting í „gamla ríkinu” • 2. stétt (framhald) • Aðallinn var einnig stéttskiptur • Hinir virtustu voru kallaðir „Nobility of the Sword” • Næstir voru „ Nobility of the Robe” • Margir bjuggu í Versölum – þar gat konungur fylgst með gerðum þeirra • Versalir hýstu þannig herforingjana, ráðherrana og hirðina • Margir af „óæðri” aðalsmönnunum aðhylltust hugmyndir upplýsingarinnar og voru kallaðir „frjálslyndir aðalsmenn” • Vildu ekki afnema konungsveldið heldur litu til Englands sem fyrirmynd að einhverskonar þingbundnu konungsvaldi

5. Stéttaskipting í „gamla ríkinu” • 3. stétt – allir sem ekki tilheyrðu 1. eða 2. stétt • 25 milljónir • Borgarar, bændur og handverksfólk, kaupmenn, læknar, lögfræðingar o.fl. – • Margir stórefnaðir en án forréttinda og virðingar eins og 1. og 2. stétt • Til að hljóta virðingu gerðust sumir landeigendur • Áttu um 20% landsins

6. Stéttaskipting í „gamla ríkinu” • 3. stétt (framhald) • Gerðu kröfur um að stöður innan kirkju, hers og ríkis yrðu opnar öllum stéttum • Vildu að þing setti þjóðinni lög ekki kóngur • Vildu stjórnarskrá sem takmarkaði vald konungs • Vildu sanngjörn réttarhöld, umburðarlyndi í trúmálum, • Þessar frjálslyndu hugmyndir komust í gagnið eftir byltinguna

7. Orsakir - samfélagsmál • 3. stétt – félagslegar orsakir byltingarinnar • Bændur voru um 21 milljón – áttu um 30-40% lands en í smáum skikum • Fæstir bændur áttu þó land sitt sjálfir, heldur leigðu það af efnabændum og aðli • Greiddu skatta til ríkis, kirkju, til óðalsbónda auk óbeinna skatta af víni, salti og brauði • Þurftu einnig að gjalda óðalsbónda vinnu • Landleiga hafði hækkað auk verðlags langt umfram launahækkanir handverksfólks • Atvinnuleysi handverkafólks vegna iðnbyltingarinnar

8. Orsakir - stjórnarfar • Einveldi í Frakklandi – aðall orðinn valdalaus frá því í upphafi 18. aldar • Stéttaþing var til formlega en hafði ekki komið saman síðan 1614! • Embættismannakerfið búið að bólgna út og var óskilvirkt • Vantaði einnig samræmingu á ríkislögum

9. Orsakir - lög • Þrettán mismunandi stjórnsvæði innan ríkisins • Parlement eða þing fyrir hvert svæði- margir tugir þingmanna á hverju svæði sem voru lagalegt yfirvald • Réðu dómum og höfðu afskipti af verðlagi • Hataðir af alþýðu • Fulltrúi konungs stundaði mikla hentistefnu í nafni konungs – skipti sér einnig af verðlagi og dómum o.fl.

10. Orsakir - fjármál • Frakkland gjaldþrota 1789 • Gat ekki greitt skuldir vegna stríðsreksturs • Stór hópur undanþeginn skatti – ríkið varð þannig af mikilvægri innkomu • Klerkar, aðall, háskólar, stjórnsvæðin 13, margar borgir s.s. París og auk þess margir auðugir borgarar undanþegnir skatti

11. Orsakir - Upplýsingin • Heimspekingar Upplýsingarinnar ekki í beinu orsakasamhengi við byltinguna – hvöttu aldrei til ofbeldis eða að kerfinu væri bylt • En opnuðu augu frakka fyrir ósanngjarni stöðu lágstéttarinnar og skapaði ákveðinn byltingaranda meðal kúgaðra • Hvöttu til rökhugsunar og gagnrýnnar hugsunar

12. Orsakir – frelsisstríð Bandaríkjanna • Upp úr 1770 barst áróður frá BNA til Evrópu • Barátta við yfirvaldið Bretland • Með sjálfstæði Bandaríkjanna gagnvart nýlenduveldinu Bretlandi var sýnt að hægt var að brjótast út úr viðjum ofríkis

13. Napoleon – útbreiðsla hugmynda • Napoleon breiddi hugmyndir um jafnrétti, frelsi og þjóðernishyggju út um Evrópu – Hugmyndir um stórveldi eins og Rómaveldi til forna • Tapaði völdum 1815 en hugmyndirnar lifðu áfram í hugum fólks • Í lok 19. aldar hafði ásýnd Evrópu breyst stórkostlega – þjóðir öðlast frelsi frá einvöldum og mannréttindi á nýju plani • Nýjar hugmyndir kviknuðu um mannkyn, menningu og samfélag – þróunarkenningin og sálfræðikenningar • Marx og Engels • Freud • Nú var stjórnað í anda skynsemi og réttlætis en ekki í anda yfirvalds og trúar