Toplumsal Değişme ve Küreselleşme

1. Toplumsal Değişme ve Küreselleşme Yrd. Doç. Dr. Mustafa ALTUNOĞLU

2. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme Toplumsal Değişme Nedir? • Toplumsal değişme, toplumsal yapının, kurumların, toplumsal ilişkiler ağının, davranış kalıplarının, toplumsal norm ve değerlerin zaman içinde geçirdiği dönüşümlerdir. • Toplumsal değişmenin yönü ve boyutu ne olursa olsun tüm toplumlarda görülür. Hiçbir birey veya toplumsal grup değişimden kaçınamaz. • Değişme hem olumlu hem olumsuz yönde olabilir. • Değişme, planlı ve plansız olabilir.

3. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme Toplumsal Değişmeyi Etkileyen Faktörler • Fiziki Çevre (yaşanılan fiziki çevre, doğal afetler) • Kültürel Faktörler (Keşif, icat, yayılma) • Teknoloji Faktörü (Ateş, matbaa, pusula, buharlı makine, elektrik, telgraf, telefon, tv, pc) • Demografik Faktör (hızlı nüfus artışı, göç, grileşme)

4. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme Toplumsal Değişme ile İlgili Temel Yaklaşımlar • A. Giddens ekonomik, siyasal ve toplumsal alanlara bakarak toplumları, • a) I. Dünya Toplumları • b) II. Dünya Toplumları • c) III. Dünya Toplumları • d) Yeni Sanayileşen ülkeler olarak sınıflandırmaktadır. • Bu sınıflandırmanın da gösterdiği gibi, günümüz toplumlarının ortaya çıkışında 18. yüzyıl ve sonrasında Batı Avrupa’da yaşanan değişimler önemli rol oynamaktadır. • Bu değişimlerin Aydınlanma Düşüncesi ve Fransız Devriminde ideolojik ve politik boyutları belirginleşir. Buna karşılık Endüstri Devrimi ise değişimin daha çok ekonomik boyutunu temsil eder.

5. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme Evrimi Yaklaşım • Evrimci yaklaşımın temel iddiaları: • 1) Evrim bütün toplumlarda görülen evrensel ve doğal bir süreçtir. • 2) Evrim herhangi bir birim için kendi toplumsal potansiyellerini gerçekleştirme sürecidir. Bu değişim, o birimin kendi içinden gelir, dışarıdan herhangi bir yardıma ihtiyacı yoktur. • 3) Evrimin belirli bir yönü vardır. Toplumlar her zaman daha iyiye doğru ilerlerler. • 4) Evrim zorunludur ve kaçınılmazdır. Uygarlıklar belirlenmiş safhaları sırayla geçerler ve her biri bir öncekinden daha karmaşıktır. Evrimci bir çalışmanın amacı da uygarlıkların geçeceği bu toplumsal aşamaları sıralamanın kanunlarını bulmaktır. • 5) Evrimsel süreç sürekli ve aşamalıdır, ani değişim devrim olamaz. • 6) Doğadaki değişim ve evrim süreci ile toplumların değişim ve evrim süreci arasında benzerlikler vardır. • ELEŞTİRİ: Etnosantrik ve Avrupamerkezcidir.

6. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme K. Marx • Ona göre, toplumsal değişmenin nedeni, bireylerin düşünce ve inançları değil, esas olarak ekonomik etmenler, üretim güçlerinde ortaya çıkan değişimlerdir. • Toplumsal değişme, sınıflar arası çatışmalardan kaynaklı bir üretim biçiminden diğer üretim biçimine geçiş sürecidir.

7. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme M. Weber • Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu adlı eserinde belirli bir dinsel davranış biçimi ile kapitalist üretim biçiminin öncelikle Batı Avrupa’da ortaya çıkışı arasında ilişki kurmaya çalışır.

8. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme Modernleşme Okulu • Evrimci yaklaşımın bir devamıdır. • «Gelişmeyi engelleyici faktörler nelerdir?» ve «gelenekselden moderne doğru olan toplumsal dönüşüm ve değişim mekanizmaları nelerdir?» soruları üzerinde durur. • Toplumsal değişmeyi, modern toplum-geleneksel toplum ikiliği ve karşılaştırması kullanarak açıklamaya çalışır. • Modern ve geleneksel toplumlar arasındaki farkların doğal olduğunu kabul eder. • Geleneksel toplumların, modern toplum olabilmesi için bir takım stratejiler önerir. • Geleneksel toplumlar kendi kendilerine modernleşemiyorlarsa onlara dışarıdan yardım ve müdahalelerde bulunabileceğini belirtir.

9. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme Bağımlılık Okulu • Modernleşme okulunun bir eleştirisini sunar. • Geleneksel-modern ikiliği yerine merkez-çevre ya da metropol-uydu ikiliklerini kullanır. • Çevrenin az gelişmişliğinin en temel nedeni, merkez ile kurduğu bağımlılık ilişkisidir. Merkez ülkeler ticaret yoluyla çevrede üretilen artığa el koyar bu da çevrenin gelişebilmek için gerekli olan birikime hiçbir zaman sahip olamamasına sebep olur. Bu durumda bağımlılık ilişkisi devam ettiği sürece çevre için var olan tek seçenek, azgelişmişliğin sürekliliğidir.

10. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme Dünya Sistemi Yaklaşımı • I. Wallerstein, Bağımlılık Okulu’nun analizine tarihsel bir boyut kazandırmak istemiştir. • Küresel düzeyde kapitalist üretim biçiminin nasıl işlediğini açıklamaya çalışır. • 16. yüzyıldan itibaren, ona göre, merkez, yarı çevre ve çevre ülkeler arasındaki eşitsiz ilişki sermayenin uluslararası düzeyde dolaşımı ile kurumsallaşmıştır.

11. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme Küreselleşme • Küreselleşme ekonomik, finansal, toplumsal ve kültürel ilişkilerin dünya ölçeğinde yaygınlaşması sürecidir. • Bu süreç, «kuşkucular», «aşırı küreselleşmeciler» ve «dönüşümler» olarak adlandırılan üç farklı grup tarafından farklı biçimlerde ele alınabilmektedir.

12. Toplumsal Değişme Ve Küreselleşme Kuşkucular, Aşırı Küreselleşmeciler, Dönüşümcüler • Kuşkucular, küreselleşme konusundaki düşüncelerin yeni olmadığını iddia ederler. Aslında, onlara göre, bölgeselleşme üzerinde durmak gerekir. Çünkü, eskiye nazaran küreselleşme sürecinde dünya daha az bütünleşmiş durumdadır. • Aşırı Küreselleşmeciler, küreselleşmeyi dünya ticaretinin hızla gelişmesi nedeniyle pazarların güç kazanmaya başladığı ve bunun sonucunda da ulus devletlerin gücünü yitirmeye başladığı bir süreç olarak ele alırlar. • Dönüşümcülere göre, küreselleşme, günümüz dünyasını biçimlendiren esas güçtür. Buna karşılık, küresel ölçekte önemli değişimler yaşansa da, toplumsal yapıda halen varlığını sürdüren unsurlar söz konusudur. Örneğin, ulus-devletler, işlevleri değişebilse de varlıklarını sürdürmektedirler.