Niveli i studimeve: Bachelor

1. - Prishtinë Niveli i studimeve: Bachelor Lënda: Etika në Kontabilitet dhe Auditim Prof.dr.Muhamet Aliu

2. Kapitulli 1 Përgjegjësitë profesionale dhe shoqëroretë kontabilistëve dhe auditorëve

3. Përmbajtja: Përgjegjësitë profesionale dhe ligjore Pse duhet të brengosemi për etikën Sjellja etike Përfitimet nga sjellja etike Etika e dobët dhe pasojat Ndikimi i etikës në shoqëri Ndikimi i etikës në individ Vendimet etike Negocimi si veprim etik

4. Përgjegjësitë profesionaledhe shoqërore • Biznesi dhe profesionistët (kontabilistët, auditorët) nëkuadërtëbiznesit (organizatës) nuk veprojnë të izoluar nga mjedisi. • Mjedisiijashtëm (largët) • Mjedisi industrial (konkurues) • Mjedisiiafërt • Kontabilistëtdheauditorëtveprojnënëkaudër tëkufijve të shoqërisë. Qëkarakterizohen me: • Përparësidhe • Kufizime • Profesionistët (Kontabilistëtdheauditorët) kanëpërgjegjësi • Ekonomike • Ligjore • Mjedisore • Filantropi • “Etike”

5. Pse duhet të brengosemi për etikën? • A është etika “vetëm një trend”? • Pse është apo psenuk është? • A mund të mendoni për diçka, e cila është e ligjshme por jo etike? • A mund të mendoni për diçka, e cila është Etike por jo ligjore?! • Industria Tobacco lobon ju bënë presion grupevetëcaktuara • Duhanpirësvedhetëtjerëve • Pirja e duhanitështë e dëmshme! Duhanivret! • Mirë ? Keq? • Shërbimet profesionale të kontabilitetit dhe auditimit promovojnë rritje të fitimeve dhe cilësi të shërbimeve,…! • Ligjore? • Etike • Apo a duhet thjeshttë ndalohen të gjithë duhanxhit? • Apo a duhet thjeshtë të ndalohen të gjitha promovimet?

6. Po kjo (nuk)zbatohet tek ne apo jo? • Pse ne duhet të lexojmë për etikën profesionale? • Ne të gjithë jemi të mirë, të mençur, të denjë… • Nuk ndikon tek ne, apo jo? • Gabimështëpërgjithësimi “tëgjithtëmirë – tëkëqinj”! • Jashtë këtyre mureve të fakultetit, ekzistojnë mashtrues, gangsterë, kontabilist, auditor, korruptues, politikan, rregullues të vulave, njerëz të sigurimeve dhe disa miq të këqij në përgjithësi! • Ne kemi nevojë për mbrojtje para se të bëhet shumë vonë! • A mundet dikush të jap një shembull të ndonjë situate etike në punën kontabile dhe auditueseme të cilën ne mund të ndeshemi?

7. Sjellja etike – Definicioni.. “Sjellja e cila përbëhet nga principet, normat dhe standardet e praktikës në kontabilitet dhe auditim, të cilat janë të pranueshme nga shoqëria” "Kjo "roja publike“kërkon që kontabilisti gjatë funksionit të ruajë pavarësinë e plotë nga klienti në të gjitha kohërat, kërkon besnikëri dhe besim të plotë ndaj publikut.“ Warren Burger Shefi i Drejtësisë (1984) • A mundet dikush të jap një definicion më të mirë apo më pak të mërzitshëm se ky?

8. Fushat të cilat ndikohen nga sjellja etike • Vërtetësia e të dhënave (informacionit) kontabël të pasqyrave dhe raporteve financiare • Dhënia e sigurisë përdoruesve të raporteve financiare • Reklamim • Siguria e Produktit • Përgjegjësitë e njerëzve përgjegjës • Reputacioni i Korporatës (apo tregtarëve të vetëm) • Siguria dhe Shëndeti i Stafit • Mjedisi

9. Motivi për të qenë Etik • Teoria klasike e ekonomisë thotë: qenjet njerëzore janë të motivuara parimisht nga intereset personale. • Njeriu merr vendime bazuar në principet e kostove \ benefiteve (përfitimeve) • Në atë punë çfarë ka brenda saj për Mua…) • Jeta mund të jetohet në shumë mënyra, por ekzistojnë edhe mënyra të cilat pamundësojnë jetën! • Pyetje për studentë: • A pajtoheni me dy vlerësimet e para? • A mund të jenë të motivuar nga arsyet tjera?

10. Gjithsesi se kemiedhe motive tjera…. • Ekzistojnë raste (fakte) të cilat vërtetojnësenjerëzitveprojnëedhepër arsye altruiste dhe morale! • Kthimi prapa i kuletave me para të humbura • Ndihma e dhënëtë tjerëvenë raste pikëllimi • Dhurimi i gjakut \ organeve \, etj • Përmirësimi (korrigjimi) i pasqyrave financiare. • Raportimi i drejtë për gabimet dhe lëshimet eventuale të ndodhura më herët. • Pra, mund të veprojmë sipas dy arsyeve!

11. Motivimi i Organizatës Biznesetedhepsekanëpërqëllimfitimin, atonjëkohësisht janëtë motivuarangaintresi personal dhe altruist. • Interes Personal • Ikja nga procedurat ligjore • Ankimi ndaj legjislacionit qeveritarë • Mohimi i detyrimeve kriminale • Largimi i reputacionit të keq me konsumatorë • InteresiAltruistik • Me kontribuar në komunitet • Donacione vullnetare • Skemat për përmirësimin e mjedisit • Kontributndaj përdoruesve me informacione të sakta. • Ndërgjegja për vendimin e tjetrit – çfarë do të jetë ai?

12. Përfitimetnga sjellja Etike • Të jashtme • Ndërtonreputacion tek konsumatorët • Krijon besim brenda komunitetit biznesor • Zvogëlon Kostot e biznesit • Të brendshme • Ngritë Moralin e kolegëve • Rritë besimin e punëtorëve. Punëtorët përcjellin (observojnë)të gjithasjelljet e kontabilistëve dhe auditorëve • Ata nuk do t’ju besojnë mbikëqyrësve të tyre edhe në qoftë se shohin një sjellje shumë të vogël jo etike!!! • A mund të mendoni për përfitime tjera?

13. Etika e dobët.. Ndikimi në organizatëdhe shoqëri • Rezultati i sjelljes joetike apo mashtruese në organizatë mund të jetë shkatërrues apo shokues! • Enron (Houston, Texas) 2002 (Enron Corporation, ishte një ndër shtatë shoqëritë shumëkombëshe, e cila merej me tregëtimin e energjisë me seli në Hjuston, Teksas, SHBA). • Ngjarjet u bënë rrëmujë brenda 5 ditëve • Kompania e $105bn u bë e pavlefshme • Tregtia u suspendua nga tregu i kapitalit • Mëshumë se 20.000 punëtorë humbënvendet e punës(në mbarë botën..) • Pensionete punëtorëve të pavlefshme • Kush janë shkatërruesitkryesorë? Kontabilitetidhe Auditorët • Drejtorët u burgosën *marrë nga “The Smartest Guys in the Room” (Më të mençurit në dhomë) nga Bethany McLean dhe Peter Elkind

14. Ndikimet në Organizatë • Shembulli 2 • Worldcom • Drejtorët me vetëdije kanë rritur shpenzimet në pasqyrën e të ardhurave • Rezultate jo të sakta(e shkruar ajo që nuk është e vërtetë) • Ekstra para u janë paguar menaxherëve të lartë (senior) • Parregullsitë janë mbuluar nga auditorët • Prapë drejtorët dhe auditorët burgosën • Dënime të rënda nga SEC për Worldcom • Rezultati • Ndryshime të mëdha në ligjet për korporata në Shtetet e Bashkuara të Amerikës(U shtua ligji Sarbannes Oxley nga Senati I Shteteve te Bashkuara)! • Shtrëngime apo kufizime të rëndësishme sa i përket rregullave për qeverisje të firmave kontabiliste dhe audituese dhe klientëve të tyre

15. Ndikimi në shoqërinë më të gjerë • Ekonomia e tregut të lirë ndërtohet mbi besimin! • Tregu ngritet nga besimi dhe perceptimi i pjesëmarësve. • Për këtë arsye humbja e besimit të investitorit shpie deri te zvogëlimi i investimit dhe konsumit. • Organizatat nuk kanë dëshirë që tregu i tyre të vuaj disa dëme në kredibilitet dhe besueshmëri (pse do të investosh në një mall apo aksion kur e dinë që parat tua do të vjedhen?) • Njerëzit humbin punën dhe bukën e gojës • Pensionet bëhen të pavlefshëm • Vështirësitë financiare shkaktojnë problemet shoqërore

16. Ndikimet në individ? • Humbja e karrierës në qoftë se merreni me çështje joetike! • Humbja e Statusit(pozitës) • Në shoqëri • Në familje • Në vendin e punës • Humbja e lirisë • Ruajtja • Humbja e pavarësisë ekonomike • Papunësi, mungesë të të hyrave, pa perspektivë…

17. Disa lajme të mira.. • Situatat etike në punën profesionale mund të jenë të parashikueshme • Në një fazë të karrierës suaj mund të gjendeni para një situate ku pronari-kontraktuesi ju ofron para apo ndonjë stimulim tjetër(pushim të cilin gjithmonë e keni ëndërruar…uhh…) për të blerë produktin e tij... • Kjo meqë ra fjala quhet ryshfet(mitë)!!! • Mos të përzihet me “pagesat ndihmëse” • Do të jeni më të përgatitur të merreni vesh me ta kur parashikoni më herët çfarë do të ndodhë nga kjo.

18. Një mendim…Diskriminimi.. • A është diskriminimi problem etik? • A mund të jetë delikat… • Në fazën e punësimit • Gjatë vendimeve të promovimit • Gjatë pushimeve nga puna • Depërtimi në zemër të konceptit human për drejtësi, mund të ndikojë direkt më moralin e punëtorit!! • A mendoni që ndikon vetëm tek qenjet njerëzore të diskriminuara?

19. Termi tjetër.. ”Konflikt Interesash”… • Ryshfetet e hapura.. • Gjëra të mira apo të këqija? Diskutoni…. • Në çfarë bazash duhet të vendosni të bleni diçka për kompaninë tuaj? • Prokurimetransparente • Konkurencë e lirëdhemundësitëbarabarta • Çfarë mund të shkojë gabim nëse blen një produkt inferior për arsye të gabueshme? • Nëse punësoni një mik tuajin përkundër kandidatëve më të shquar…a fiton apo humb kompania juaj?

20. Si veprojmë me “Vendimet etike…” • Rreziku se mund të bëhemi shumë filozofik … • Mund të përqendroheni në rezultate… • Çfarë mund të ndodhë nësebëhemi “shumëfilozofik”.. • Cili është neto bilanci i rezultateve të mira mbi të këqijat. • Ose, mund të përqendroheni në “Detyra dhe Principe” • Cila është tani detyra ime kur e di se çkaështëetike? • A ka përshkrimtësaktëajodetyrë? • A duhettëmbështetet në parimet e drejtësisë/ndershmërisë, etj? • Patjetër, sepseduke ditur se cila detyrë është primare ndonjëherë mund të jetë mashtruese, sepserrtehanatmundtëndryshojnë!

21. 8 hapat për të qenë etik në marrjen e vendimeve! • Mos merrni vendime kur jeni të pasigurt dhe jo rehat me kërkesën.. • Grumbulloni faktet • Definoni çështjet etike • Identifikoni grupet e ndikuara • Identifikoni rezultatet • Rezultatet afatgjata përballë atyre afatshkurtra • Rezultatet simbolike • Rezultatet e fshehta • Identifikoni obligimet • Merrni parasysh karakterin dhe ndershmërinë tuaj • Mendoni në mënyrë kreative për veprimet potenciale • Kontrolloni ndjenjat e brendshme

22. Goditja vërshëllyese… • Si mjet të fundit, njeriu etik(mashkull apo femër) vendos kur është mjaftë është mjaftë… koha për të komunikuar me media apo këdo që dëgjon! • Është qëndrim i guximshëm. Është vendim etik ....por,.. • Cilat janë rezultatet e goditjes vërshëllyese? • Kur të goditni? Filloni betejat…(konfliktin-luftën) • Kujt ti tregoni? Mbikëqyrësve, menaxherëve, shokëve, familjes, shtypit, Kombeve të Bashkuara.. Dhe cilat janë përfitimet (benefitet) potenciale? T`i diskutojmë bashkërisht!

23. 5 aspekte të sjelljeve etike Ndershmëria: Trajtoi të tjerët ashtu si ki qef të tjerët me të trajtua ty. Serioziteti: Konsumatori duhet të llogarit që ju dhe produkti apo shërbimi juaj do të jetë në rregull Mirësjellja: Bëhu i sjellshëm, miqësor dhe i dashur Respekti: Konsideroj njerëzit tjerë si të vlefshëm dhe të rëndësishëm Komunikimi: Trego respekt për të tjerët dhe vetveten duke përdorur gjuhën e duhur Module 12

24. Negocimi është për kompromis Mbaj në mend! • Negocimi është për kompromis, jo për “fitore” • Kompromisi është ofrimi i disa gjërave për të marrur diçka që dëshiron • Personi tjetër me të cilinnegocioni nuk është armikujuaj • Negociatat më të mira janë ato “fitues/fitues” marrëveshje Mund t`i hupësh të gjitha duke mos dhuruar pak!

25. Rregullat për negocim • Vendos qëllimet dhe organizo mendimet • Vendos se ku e keni kufirin dhe mos e tejkaloni • Vendose vetveten në pozitë të tyre dhe vendos se cila është mënyra më e mirë për të negociuar • Mos bisedoni për shuma të parave deri në kohën kur është e obligueshme

26. Rregullat për t`u mbajtur në mend gjatë negociatave • Lejoni personin tjetër që ta thotë çmimin i pari • Qetësia është një mjet i rëndësishëm • Mendo para se t`i përgjigjesh pyetjes. • Bëhu i gatshëm për kompromis • Tento me marr vendim. Thënia “JO” është më e mirë në kohë afatgjate se sa thënia “NDOSHTA”

27. Ju faleminderit për vëmendje 27