فخرالدين نادري دانشجوی کارشناسی ارشد صنایع دانشگاه تفرش دیماه 1388

1. بسمه تعالی ارزیابی استراتژی تولید علم کشور ایران در راستای سند چشم انداز بیست ساله با رویکرد پویایی شناسی سیستمها فخرالدين نادري دانشجوی کارشناسی ارشد صنایع دانشگاه تفرش دیماه 1388

2. فهرست مطالب • مقدمه • سند چشم انداز20 ساله در افق 1404 • اصول یویایی شناسی سیستمها • مروری بر سبکهای تولید علم جهان • مدل پویای تولید علم • سبک پیچش سه گانه تولید علم • وضعیت کشور ایران با توجه به سبک پیچش سه گانه • خواص مدل پویای تولید علم • موتور رشدکنونی تولید علم کشور • طراحی مدل پویای تولید علم • تحلیل رقابت علمی ایرانوترکیه مبتنی بر حلقه رشد تعداد مقالات ISI • مقایسه رشد تعداد مقالات ISI در ایران و ترکیه • جمع بندی

3. فهرست مطالب • مروری بر سند چشم انداز20 ساله در افق 1404 • اصول یویایی شناسی سیستمها • مروری بر سبکهای تولید علم جهان • سبک پیچش سه گانه تولید علم • وضعیت کشور ایران با توجه به سبک پیچش سه گانه • طراحی موتور رشدکنونی تولید علم کشور • خواص مدل پویای تولید علم • طراحی مدل پویای تولید علم • تحلیل رقابت علمی ایرانوترکیه مبتنی بر حلقه رشد تعداد مقالات ISI • مقایسه رشد تعداد مقالات ISI در ایران و ترکیه • جمع بندی

4. سند چشم انداز20 ساله در افق 1404 • ايران کشوري است توسعه يافته، با جايگاه اول علم، فناوري و اقتصاد دانش بنیان در سطح منطقه آسياي جنوب غربي (شامل آسياي ميانه، قفقاز، خاورميانه و كشورهاي همسايه) با تاكيد بر جنبش نرم افزاري و توليد علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادي، ارتقاء نسبي سطح درآمد سرانه و رسيدن به اشتغال كامل • ترکیه مهمترین رقیبمنطقه وشاخص رقابت تعداد مقالات نمایه شده ISI • پس ازگذشت 4 سال از اجرای این سند، واضح است که در صد پیشرفت مناسبی در راستای اهداف نداشتیم. • تصمیماتی جهت دستیابی به مقاصد کوتاه مدت تبلیغاتی اتخاذ می شود که در بلند مدت صدمات جبران ناپذیری به سیستم تولید علم و فناوری وارد می کند.

5. مروری بر سبکهای تولید علم جهان • سبک اول: در این سبک، تولید علم (دانش)، بطور عام و غیر رشته­ای توسط فلاسفه و اطباء سنتی صورت می گرفته است. • سبک دوم (سبک مرتون): علم را فعالیتی مستقل و نهاد علم را مستقل از سایر نهادهای اجتماعی، می داند محرک اصلی توسعه دانش، کنجکاوی و جستجوی علم جدید ذاتی و بخاطر خودِ علم است. • سبک سوم (سبک گیبونز): این سبک بر ارتباط فعالیتهای علمی با نهادهای سیاسی و اقتصادی تأکید دارد • سبک چهارم: در این سبک ، تولید علم (دانش)، از تعامل سه محور دانشگاه، بنگاه(بازار) و دولت، ایجاد می شود ومعروف به الگوی پیچش سه گانه است.

6. سبک پیچش سه گانه تولید علم • رابطه تعاملی در سبک پیچش سه گانه تولید علم • تولید ثروت از دانش • اقتصاد دانش بنیان

7. دولت دانشگاه بنگاه درآمد نفتی رابطه ضد تعاملی دولت، دانشگاه و بنگاه وضعیت کشور ایران با توجه به سبک پیچش سه گانه در این تحقیق با رویکرد پویایی شناسی سیستمها به طراحی مدل تولید علم کشور و بررسی چالشهای موجود در آن می پردازیم.

8. پویایی شناسی سیستمها • در یک سیستم پویا اجزا با یکدیگر رابطه تعاملی (علت معلولی دو طرفه) دارند یعنی: تغییر هر یک از اجزا (عامل) روی دیگر اجزاء (معلول) تأثیر می گذاردو باالعکس. • راه حلی که برای حل یک مسئله ارائه می گردد، مسئله یا بحران جدیدی در سیستم ایجاد نماید • شیوه نمایش نمودار و دوایر علت و معلولی

9. خواص سیستم پویا • یک سیستم پویا از حلقه های علت و معلولی مثبت و منفی تشکیل شده است. • حلقه های مثبت (موتور رشد)، در جهت تقویت خود و حلقه های منفی در جهت محدودیت و به تعادل رسیدن خود عمل می نمایند. • حلقه ها می توانند مضر یا مفید باشند. • راه حلی جهت هدایت صحیح یک سیستم در راستای نیل به هدف و افزایش بهروری، از بین بردن حلقه های مضر و فعال نمودن حلقه های مفید است. • بهترین شیوه تصمیم گیری در رویکرد پویایی شناسی سیستمها استفاده از تصمیمات کنترلی کوتاه مدت (جهت از بین بردن حلقه های مضر) در کنار تصمیمات بلند مدت (جهت فعال نمودن حلقه های مفید) است.

10. B1: تکیه بر منابع طبیعی R1: رشد چاپ ISIبرای پاسخگویی R6: توان مدیریت منابع B2: فرار مغزها طراحی موتور رشدتولید علم کنونی

12. تحلیل رقابت علمی ایرانوترکیه مبتنی بر حلقه رشد تعداد مقالات ISI • چرا ISI؟ • نقاط قوت وضعف • تصویر ایران در ISI با شاخصهای کمی و کیفی مقایسه رشد تعداد مقالات ISI در ایران و ترکیه

13. مقایسه رشد تعداد مقالات ایران وترکیه • رشد تولید سالیانه مقالات ISI در هر دو کشور به صورت S شکل است • موتور رشد R باعث تولید نمایی تانقطه عطف وحلقه محدودیت منابع لازم B باعث هدفجو شدن نمودارها می شود

14. آیا چند سال آینده قدرت علمی منطقه می شویم؟ • اختلاف فاز نمودار ایران و ترکیه هفت سال است ونقطه عطف نمودار رشد علمی کشور ترکیه در سال 2008 و نقطه عطف نمودار رشد تولید علم ایران در سال 2015 است. • از آنجائیکه نموداررشد ترکیه تقریباً به نقطه عطف رسیده ونموداررشد ایران در قسمت نمایی (نیمه پایین نمودارS شکل) ، طبیعی است که درصد رشد کندتری نسبت به ایران داشته باشد. • این قضاوت که "چون رشد سالیانه چاپ مقالات ایران در حال حاضر، از ترکیه بیشتر است پس در چند سال آینده قدرت علمی منطقه می شویم”، ناشی از تحلیل کوتاه مدت بوده و قضاوت درستی نمی باشد.

15. جمع بندی • دولت با تکیه برمنابع نفت و گاز، بى نياز از نيروهاى درونزاى علمی اقتصادى و اجتماعى و در نتيجه بى نياز از كسب و توليد دانش است. • عدم کشش تقاضای علم موجب بی هدفی تولید علم در کشور شده است، که کاهش رشد بهره وری و توسعه اقتصادِ دانش بنیان از نتایج آن است. • شعارهایی مانند: افزایش ظرفیت دانشگاهها، افزایش بودجه تحقیق و توسعه، افزایش محققان در یک میلیون جمعیت و.... ،که عینیت آن فقط هزینه کردن در آمدهای نفتی در حوزه تولید علم است، مایه بالندگی نمی باشد. • در مقابل بهتر است به جای این شعارها، ایجاد فرهنگ بهروری و حرکت در راستای سند چشم انداز با شعار "تبدیل دانش به ثروت" ترویج شود.

16. پیشنهاداتی برای تبدیل دانش به ثروت • استراتژی تولید دانش در کشور جهت رقابت در سطح بین المللی، بایستی بر مبنای رابطه تعاملی بین دانشگاه، دولت و بنگاههای اقتصادی بازار تدوین و بازنگری شود. • براساس یک برنامه منسجم بایستی شکل کنونی دانشگاهها و مراکز علمی را از جنبه صرفاً آموزشی خارج کرده و آنها را تبدیل به قطبهای اقتصادی نمود. • در حال حاضر شاخص ISI می تواند یکی از شاخصهای مفید باشد به شرطی که کمیت، کیفیت و اثربخشی اقتصادی-اجتماعی مقالات مدنظر قرار گرفته و یک استاندارد مناسب جهت تعیین سطح مقالات بوسیله وزارت علوم و فناوری ایجاد شود.

17. با تشکر