het knikkerspel

1. het knikkerspel jeroen j van beele versie 1 15 juli 2003

2. inleiding • het knikkerspel is een beschrijvingstaal rond • waardecreatie • belangenafweging • het is geschikt als analysekader voor • optimalisatie • innovatie • behartigen lange termijnbelangen • ihb ict-architectuur • duurzaam/ethisch ondernemen

3. filosofie • de kern van het knikkerspel is de gedachte dat we veel waarde creeren maar soms ook waarde vernietigen • dat we deze suboptimalisatie kunnen voorkomen door alle relevante belangen mee te wegen in onze beslissingen • door gebruik te maken van welbegrepen eigenbelang • door afrekening mogelijk te maken tussen betrokken belangen • dat we op deze manier samenwerken kunnen stimuleren

4. centrale begrippen • knikker • stroom • speelveld • transformatie • spelregels

5. knikker • de knikker is een plaats waar waarde gecreeerd wordt, een knikker is dus een waardeplaats, het is de tegenhanger van de kostenplaats • een knikker kan bestaan uit • doel, belang, keuze, actie • op hogere niveaux • strategische keuzes • op lagere niveaux • bijvoorbeeld business rules

6. stroom • knikkers kunnen waarde aan elkaar toevoegen, dit wordt aangegeven door een stroom, een stroom is dus een waardestroom • balansregel: de som van alle inkomende (positief getelde) en uitgaande (negatief getelde) stromen in een knikker is altijd nul • de stroom kan maar hoeft niet noodzakelijk in euro’s gemeten te worden • een alternatief is bijvoorbeeld geluk

7. voorbeeld • een knikkerweb bestaat uit knikkers en stromen • het is eigenlijk een waardeketen of -netwerk winst produxie klant 10 10 100 100 90 kosten 90

8. transformaties • een wijziging is het • toevoegen of verwijderen van een knikker • wijzigen van de waarde van een stroom • ihb het toevoegen of verwijderen van een stroom • een transformatie is een verzameling wijzigingen die de balansregel respecteert • enkele patronen • gesponsorde transformatie • transformatie op eigen houtje

9. uitgangssituatie winst produxie klant 10 10 100 100 90 kosten 90

10. wijziging winst produxie klant 10 10 100 100 90 automa tiseren kosten 90

11. gesponsord winst produxie klant 10+10 10+5 100 100 5 90-15 10 automa tiseren kosten 5 90-15

12. gesponsord winst produxie klant 20 15 100 100 5 75 10 automa tiseren kosten 5 75

13. op eigen houtje klant tevreden 10 8 2 winst produxie klant 10+2 10 100 100+10 90+8 kosten 90+8

14. op eigen houtje klant tevreden 10 8 2 winst produxie klant 12 10 100 110 98 kosten 98

15. voorbeelden van spelregels • welke knikkers worden onderkend en welke stromen daartussen lopen wordt niet bekend gemaakt • alleen managers mogen knikkers toevoegen • een knikker kan schade ondervonden van een andere knikker alleen verminderen via de hierarchische lijn

16. speelveld • een speelveld is een verzameling knikkers wiens transformaties aan dezelfde spelregels voldoen • het complement van het speelveld is eigenlijk de knikker “buiten”

17. voorbeeld buiten speelveld winst produxie klant 10 10 100 100 90 kosten 90

18. het knikkerspel kent drie niveaux • transactieniveau • uitvoeren van de acties in de knikkers • betaling van uren uit opbrengst werk • transformatieniveau • transformeren van het knikkerweb • betaling van uren uit verbetering resultaat • ontwikkelingsniveau • wijzigen van de spelregels • waaronder: verleggen van de speelveldgrenzen

19. voorbeeld ontwikkelingsniveau • klant knikker binnen het speelveld brengen • milieu knikker binnen het speelveld brengen

20. wat is hier anders aan? • als beschrijvingsmethode voegt het niks toe • (financial) control • business case • budgetten, targets, kpi's, "knoppen" • het wijzigen van de spelregels is wat het interessant maakt • allerlei suboptimalisaties kunnen ondervangen worden met andere spelregels

21. andere vragen • wie is verantwoordelijk voor welke knikkers? • zijn alle knikkers geexpliciteerd? • zijn de stromen bekend? • hoort de klant in het speelveld? • maw, als iets niet in het belang van de klant is, kan deze dan het knikkerweb transformeren?

22. hesse's regels of? • alle knikkers en de waarden van de stromen zijn openbaar • iedereen kan een knikker toevoegen en met anderen stromen overeenkomen • knikkers kunnen compensatie eisen als zij schade leiden van andere knikkers • knikkers zijn verhandelbaar net als aandelen • de prijs van een knikker is de waarde die de kraal toevoegt

23. niveau van ethisch ondernemen • we kunnen niveaux van ethisch ondernemen onderscheiden • laagste niveau is straatvechten waar geen regels gelden • tussenniveau is de vrije markt • merk op dat veel bedrijven/branches construxies gebruiken om vrije marktwerking ten hunnen voordele te frustreren • hoogste niveau is hesse’s regels • bedrijven kunnen die ladder bestijgen

24. !spelen! welke knikkers zijn er? welke speelvelden zijn er en welke spelregels gelden daar? kunnen we speelvelden verleggen en spelregels wijzigen? welke andere beslissingen worden dan genomen? hoe kunnen we deze andere beslissingen aantrekkelijk maken voor de spelers?