Titulli i Modulit Trajnim i Profesionistëve Shëndetësor në Menaxhimin e Integruar të Shëndetit;

1. Titulli i Modulit Trajnim i Profesionistëve Shëndetësor në Menaxhimin e Integruar të Shëndetit; Menaxhimin e Projekteve dhe Sistemeve të Informacionit në Shëndet Publik Kredituarnga QKEV me 27 Kredite; Nr. Prot 143/3; date 12.07.2012

2. Te mendosh bazuar mbi te dhena

3. Te mendosh nepermjet statistikave involvon nje nivel kuptueshmerie te menyres se si dhe pse investigimet statistikore jane kryer. Kjo kerkon njohjen dhe kuptueshmerine e: • Te gjithe provesit investigativ/kerkues • Si jane prodhuar te dhenat • Si, pse dhe kur mund te perdoren te dhenat dhe mekanizmat e perfitimit te ketyre te dhenave • Njohjen dhe perdorimin e kontekstit te problemit per te planifikuar dhe vlersuar investigimit.

4. Tre Pyetjet Themelore Demografike • Sa është popullësia? • Si është kompozuar popullësia per nga mosha, seksi, races, statusi martesor etj.? Cilat janë karakteristikat e popullësisë? 3. Si është e shpërndarë popullata në hapësirë?

5. Cfarë është Demografia Demografia është shkenca që studjon • MADHESINE, KOMPOZIMIN dhe SHPERNDARJEN NE HAPESIRE te popullatës njerëzore; • ndryshimet qe ndodhin në këtë fenomen nëpërmjet procesit të FERTILITETIT, MORTALITETIT dhe MIGRACIONIT

6. Përgjigjet për Tre Pyetjet Demografike Te tre pyetjet demografike e gjejne pergjigjen ne analizen e proceseve demografike te: • Fertiliteti • Mortaliteti • Migracioni

7. Nëse popullata nuk kontrollohet, ritmet e rritjes së popullësisë kalojne ritmet e rritjes së ushqimit te popullates

8. Përcaktimi i Popullësise Popullësia së ciles i shërben një sistem shëndetësor duhet të përcaktohet në bazë të MOSHES dhë SEX-it të kësaj popullate Këto janë elemente kyc pasi grup-mosha të ndryshme kanë nevoja të ndryshme

9. Të dhënat e popullësise jane mjeti kyc për të: përcaktuar të dhëna të sakta shëndetësore për të realizuar planifikimin, monitorimin dhe menaxhimin e sistemit shëndetesor

10. Basic Statistics Indikatoret • Nje indikator eshte nje tregues. Mund te jete nje mase, nje numer, nje fakt, nje • opinion apo nje percepsion ne nje kondicion apo situate te percaktuar. Ky tregues • mat ndryshimet ne kete situate apo kondicion ne nje afat kohor. • - Eshte nje shprehje koncize, permbledhese rreth nje fenomeni qe eshte ne studim • Ne te shumten e rasteve jane sasiore por ato kuotoen dhe ne menyre silesore • gjithashtu • Zgjedhja e indikatorit reflekton dhe perqasjen (metodologjine, konceptin) e adaptuar. FOR 220 Aerial Photo Interpretation and Forest Measurements

11. Planifikimi Shendetesor kerkon indikatore per vleresimin e ngjarjeve/situatave shendetesore te popullates

12. Semundshmeria Incidenca Prevalenca

13. Raporti(et) Raporti (et) - Njesia baze per te matur incidencen e faktoreve dhe proceseve demografike Mat frekuencen relative te ndodhise se nje ngjarjeje ne popullate Numeruesi? Popullesia ne mes te periudhes Popullesia ne fund te periudhes Popullesia ne fillim te periudhes Shembull: Ndryshimi ne perqindje i incidences ndryshimi (ne rritje /ne ulje) i popullesise per 100 persona

14. Tre llojet kryesore te RAPORTIT (shtrirja e analizes se ngjarjes ne popullesine respektive) • KRUDE (CRUDE) – total population • I PERGJITHSHEM (GENERAL) – popullata ne risk • SPECIFIKE (SPECIFIC) –popullata specifike ne risk

15. FERTILITY • CRUDE • General • Specific (ex. Fertiliteti per grupmoshe specifike (ASFR)) • Lindshmeria totale (Total Fertility) (numri i femijeve qe do mund te kete mesatarisht nje grua gjate periudhes se moshes riprodhuese nese ajo do ta jetonte te tere kete periudhe) • Raporti Femije/Gra (0-4 vjec / gra 15-49 vjec)

16. MORTALITY • Crude • Vdekshmeria per grup-mosha specifike • Perqindja e popullates ne cdo grupmoshe • Age-Specific Death Rate • Vdekshmeri foshnjore • Vdekshmerine neonatale • Vdekshmerine post-neonatale

17. Treguesit CRUDE Nuk kane asnje vlere krahasuese Perdoret standartizimi (popullate A dhe popullata B) • Vdekshmeria per grupmoshe specifike e A • Shumezohen me popullaten e cdo grupmoshe te popullates B • Shuma totale e gjetjeve te mesiperm e mblidhen dhe pjestohen me popullaten totale te B • Tani CDR of B mund te krahasohet me vdekshmerine e standartizuar te A

18. MIGRATION • Outmigrant/emigrant (E) (ata te cilet largohen nga zona X) outmigration rate=E/Pmes-vitit • Inmigrants/immigrants (M)(ata te cilet hyjne ne nje zone X) M/Pmes-vitit • Gross Migration (ata qe mberrijne+ata qe largohen) • Net Migration (ata qe mberrijne – ata qe largohen) Rritja e popullates = B – D +(M – E) + T T= popullata e perfshire brenda zones ne ratine levizjeve administative

19. PERBERJA E POPULLATES (2) • Sex Ratio • Perberja e popullesise sipas Moshes dhe Seksit Piramida e popullesise

20. Types of Pyramids

21. PERBERJA E POPULLATES (1)Perqindja e Varesise

22. Tranzicioni Demografik Process nepermjet te cilit popullesia leviz nga nje situate me lindshmeri dhe vdekshmeri te larte ne nje situate me lindshmeri dhe vdekshmeri te ulet • Procesi eshte i pakthyeshem

23. Demographic Transitions Stages: • Stage I: lindshmeria dhe vdekshmeria e larte • jo rritje popullesie e qendrueshme afatgjate • Stage-II: lindshmeri e larte, vdekshmeri me e ulet • rritje e shpejte e popullates • Stage-III: lindshmeri e ulet, vdekshmeri e ulet rritje e moderuar e popullates • Stage-IV: Lindhshmeri a ulet ne nje pike ku barazon vdekshmerine Rritja e popullates Zero (ZGP)

24. Stage I – II – III - IV High fertility rates and High mortality rates High fertility, Lower mortality Low fertility, Low mortality ZPG

25. Popullesia dhe Zhvillimi Sa percaktues jane varferia dhe pabarazia per dinamikat e popullesise • Ndryshimin e fertilitetit • Ndryshimine mortalitetit • Ndryshimin e levizjes se popullates

26. HOUSEHOLD – Familja • Njesia Baze e mardhenieve dhe proceseve • demografike • Definicioni dhe implikimet qe sjell precaktimi i tij • per te kuptuar varferine dhe mireqenien. • E lidhur me ciklin e jetes brenda HH? • E krijuar nga diferencat e thella sociale?

27. GNP dhe Popullesia • Lidhje direkte • Popullesia (individi) eshte ajo qe prodhon GNP • Y/P = GNP • Malthusians: Food/P • Popullesia eshte e rendesishme • Popullata ne grupmoshene afte per pune • Working age dependency ration

28. Ndryshimet ne popullate dhe ekonomia

29. Burimet dhe rendesia e te dhenave demografike Te dhenat social-demografike jane mjeti kryesor ne reformat sociale • Te dhenat Jetesore (INSTAT) • Studimet demografike dhe shendetesore • Studimet e nivelit te jeteses • Levizje dinamike te popullesise IN dhe OUT varferise

30. Shqiperia ne Proceset e Zhvillimit Demografik

31. GOVERNMENT HEALTH SYSTEM Reproductive Health Albania Family Planning Project

32. Albania Family Planning Project

33. How LMIS function in Albania ? Primary Health Care Secondary Health Care Information Contraceptives Contraceptive DONORS (UNFPA) Warehouse Ministry Of Health Public Health Directory Flow of Contraceptive Distribution LMIS Data Flow in Albania Albania Family Planning Project

34. Primary Health Care Secondary Health Care Information Contraceptives Contraceptive DONORS (UNFPA) Warehouse Ministry Of Health Public Health Directory Flow of Contraceptive Distribution LMIS Data Flow in Albania Albania Family Planning Project

35. Primary Health Care Secondary Health Care Information Contraceptives MoH & IPH Contraceptives Contraceptive DONORS (UNFPA) Warehouse Public Health Directory Flow of Contraceptive Distribution LMIS Data Flow in Albania Albania Family Planning Project

36. CfareeshtenjePROJEKT • Ojektivat • Aktivitete dhe Rezultate (Output) • Afat kohor • Buxhet (Input) • Resources (Input) NjeNDERRMARJE me njeQELLIM per tearriturOBJEKTIVAT e caktuarsipasnjeBUXHETIdheKOHEteplanifikuar.

37. The Project Cycle • PROGRAMIMI – Krijonskeletin/strukturen per identifikimin e projektit • IDENTIFIKIMI - Percaktonrelevancen e idese se projektitdhescreeen ate per studimetemetejshme • FORMULIMI – percaktonmundesimindhepotencialet e qendrueshmetenjeprojekti • FINANCIMI – merrpersipersigurimin e burimevetenevojshmeteprojektit • IMPLEMENTIMI – ekzekutonprojektindhesiguronqeeshte ne rrugen e duhur. • VLERESIMI – vleresonrezultatet & identifikonmesimet e marra per projektedheprogrameteardhshme

38. Procesi i Plani Zhvillimit ‘If you fail to plan, you plan to fail.’

39. Planifikimi ndihmon per:

40. CFARE MARRIM PER KAMPION • Cili eshte burimi me i pasur me te dhenat qe kerkojme • Cilat nga ato konfirmojne nivelin e kuptueshmerise • Cilat nga ato sfidojne kuptueshmerine • Cilat nga ato pasurojne kuptueshmerine

41. METODOLOGJIA • Njohuri, PraktikadheMbulesaVaksinoreDyFazaPërzgjedhjeje: • Përzgjedhja e Klasterave - e kryerngalista e popullates se marrenga /INSTAT – PPS 2. Përzgjedhja e Fëmijëvetëmoshës 0 – 23 muajshpërcdoklastër - përzgjedhjesistematiketërastësishmetështëpive • PlanifikimiFamiljarTreFazaPërzgjedhjeje: • Përzgjedhja e Klasterave - e kryerngalista e popullates se marrenga /INSTAT - PPS 2. Përzgjedhja e Shtëpive • cdoklastër u hartëzuashoqëruar me përzgjedhje sistematiketërastësishmetështëpive • Përzgjedhja e tëintervistuesve • Indikatorët u analizuan pas konvertimitdheimportimittëtëdhënavenga PDA në Excel apoEPiInfo

43. Basic Statistics Statistical computations IntervaliiKonfidences - Hapesira me plus – minus ngaraportimiimarrenepermjetintervistave, pshnje interval 4 ne njerezultat 47% tepergjigjurit per njefenomen do tethoteqe per tegjithepopulaltenkeminjeperqindjenga 43 – 51% qemundtepergjigjen ne ketemenyre. NiveliiKonfidences (Confidence level) Tregonsigurineqeduhettekemi per keterezultat.Tregon se sashpeshpopullatareale do tatepergjigjej ne ketemenyre.NJekonfidence 95% nasiguron se jemi 95% tesigurtqe 43-51%e popullates do tipergjigjejnetenjejtenmenyrepyetjes. Mean (the average) Median (the middle value) Mode (the most frequently appearing value) FOR 220 Aerial Photo Interpretation and Forest Measurements

44. Basic Statistics Bias, Accuracy, Precision Sampling Distributions FOR 220 Aerial Photo Interpretation and Forest Measurements

45. Metoda Sasiore dhe Cilesore Metoda Sasiore Procedure e pershrkuar dhe e percaktuar • Grumbullimi i te dhenave: intervistat ne survey, masat nepermjet gradeve aposhkallezimeve ; eksperimentet. • Analiza: Numeri mi, analiza statistikore Metoda Cilesore (Udhezues ne vend te procedures se saktesuar, perdor vecanesrisht kreativitetin dhe intuiten) • Grumbullimi i te dhenave : studime rasti, intervista indepth, fokus grupe, observime • Analiza: tematike, pershkruese, analize debatuese.

46. Si mund te perdoren kerkimet sasiore dhe cilesore se bashku? • Qualitative research answers the question, ‘What is X?’, which precedes enumeration of X. Eg. Can discover most suitable questions for quantitative questionnaire • Qualitative research can be used to validate / explain the findings of quantitative studies. • Qualitative research can provide a different perspective on quantitative findings. • Stand alone qualitative research

47. Data Representation

48. Data Representation

49. Basic Statistics • Si taperftojmenjekampion- sample? • Njohur mire popullaten • Madhesine • Karkteristakat (mohogjene/heterogjene) • Propability Sampling • Simple random Sampling • Stratified Random Sampling • Grupimmbibazekarakteristikashpastaj random sampling • Cluster Sampling (kufijgjeografike) • Multistage Sampling FOR 220 Aerial Photo Interpretation and Forest Measurements

50. Njohuri, Praktika dhe Mbulesa Vaksinore • Popullata nën vëzhgim: Nënat me fëmijë të moshës 0 – 23 muajsh • Planifikimi Familjar • Popullata nën vëzhgim: Gra të moshës riprodhuese • Përzgjedhja standarte me 30 klastera • Prefektura e Dibrës • 19 – 29 Maj 2008 VEZHGIMET NE FUND TE PROJEKTIT