Instituti kombetar ë i sh ë ndet ë sis ë publike

1. Instituti kombetarë i shëndetësisë publike CILËSIA E UJIT PËR PIJE – KOSOVË 2007 KOMUNIKIMI ME KONSUMATORË Burbuqe Nushi-Latifi Prishtinë,09.korik 2008

2. Përmbajtja • IKSHPK • Regulloret per uje • Cilesia e ujit • Pergjegjesit dhe obligimet • Emergjenca-uji per pije

3. SHËNDETI MJEDISOR “KONTROLLI I TË GJITHË FAKTORËVE NË MJEDISIN FIZIK TË NJERIUT TË CILËT USHTROJNË OSE MUND TË USHTROJNË NJË EFEKT NEGATIV NË ZHVILLIMIN E TIJ FIZIK,SHËNDETIN OSE KUSHTET JETËSORE” SHËNDETI: Mirëqenje fizike,mendore dhe sociale SHENDETI PUBLIK: SHKENCA DHE ARTI I PREVENIMIT TË SËMUNDJEVE,ZGJATJES SË JETËS DHE PROMOVIMIT TË SHËNDETIT PËRMES PROGRAMEVE DHE STRATEGJIVE TË ORGANIZUARA NGA SHTETI DHE KOMUNITETI

4. IKSHPK • IKSHPK- misioni: …mbrojtja dhe përmirësimi i shëndetit të popullatës… • monitorimi i indikatorve • parandalimi i paraqitjes se semundjeve • promovimi i shendetit • institucioni më i lartë shëndetësor, profesional dhe shkencor i Kosovës që punën e vet e realizon përmes 7 njësive. • Përgatit dhe zbaton strategjinë e shëndetësisë publike. • Zhvillon punën hulumtuese shkencore • Është bazë arsimore e Fakultetit të Mjekësisë

5. IKSHPK • Struktura organizative e IKSHPK 5 Departamente: • Ekologjia Humane • Epidemiologjia • Mikrobiologjia • Mjekësia Sociale • SISH • Shkolla Kosovare e Shëndetësisë Publike

6. IKSHPK • Kontrolli i kualitetit dhe sigurisë së ujit për pije: • Departamentin e Ekologjisë Humane dhe • Departamentin e Mikrobiologjisë

7. Legjistlacioni • Instrukcioni Administrativ IA 2/99-UNMIK(shëndetësi) “Testimi dhe zbatimi i standardeve minimale per kualitetin e ujit per pije” I përpiluar nga Instituti i Shëndetit Publik, në bashkëpunim me Organizatën Botërore të Shëndetësisë dhe organizatat tjera. Instituti i Shëndetit Publik është i autorizuar prej Administratës Civile te KB ne Kosovë,që të jetë organ rregullues që të monitorojë dhe zbatoj standardet e ujit të pijshëm.

8. Legjistlacioni • Shenimet informuese(1-9) • 1.Mostrimi i ujit per pije • 3.Frekuenca dhe pikat e mostrimit • 7.Pergjegjesit dhe obligimet e ofruesve te sherbimeve… • 5.Diagrami i kontrollit rutinor

9. Legjistlacioni • Në përkrahje dhe bashkpunim me konsulentët e DIFID: • Përpilimi i draft rregullorës për ujin e pijshëm Kjo rregullore është e akorduar me Direktivën Europoiane për ujin e pijëshëm, COUNCIL DIRECTIVE 98/83/EC of 3 November 1998 on the quality of water intended for human consumption

10. Legjistlacioni Neni 1- objektivi- direktiva98/83 • 1. Kjo Direktivë ka të bëjë me cilësinë e ujit, të paraparë për konsumim nga njerëzit. • 2. Objektivi i kësaj Direktive do të jetë të mbrojë shëndetin e njeriut nga efektet anësore të kontaminimit të ujit, të paraparë të konsumohet nga njerëzit, duke siguruar që ai të jetë i shëndetshëm dhe i pastër.

11. IA 2/99 Shenim Informativ Numër 7 Bazuar në: • - Rregullat dhe Rregulloren për shërbimet e siguruara nga ofruesit e shërbimeve komunale të ujit në Kosovë, të nxjerra nga Departamenti Administrativ i Shërbimeve Komunale: neni R.2000/49-104, • - Instruksionin Administrativ (Shëndetësi) 2/1999 mbi Kontrollin e Ujit dhe Zbatimin e Standardeve Minimale të Kualitetit të Ujit të Pijshëm, i nxjerrë nga Departamenti i Shëndetësisë dhe Mirëqenies Sociale Ofruesit e Shërbimeve Publike Komunale kanë obligim të furnizojnë ujë të sigurt për shfrytëzuesit.

12. IA 2/99 Shenim Informativ Numër 7 Janë përshkruar këto pjesë: • Standardet Minimle për dezinfektimin e ujit të pijshëm – Klorinimi i Ujit, • Standardet Minimle për rezervuarët shpërndarës (cisternat e ujit) – Mirëmbajtjen e hapësirave për grumbullimin e ujit (rezervuarët), • Standardet Minimle për rrjetin e ujësjellësit – Mirëmbajtjen e sistemit për furnizim me ujë.

13. Diagrami - Kotrolli rutinor i kulitetit të ujit Kotrolli rutinor i kulitetit të ujit Dita 1 Mostruesi i ISHP-së regjionale Marrja e mostrave në terren Klori i lirë rezidual , pH, Temperatura Mirret mostra per analize bakteriologjike dhe kimike Nëse ka probleme: shkruani rekomandimet dhe caktonii afatin për ndërmarrjen e masave kompanisë së ujit. Dërgoni nga një kopje: autoriteteve komunale shëndetësore , ISHP-së regjionale Mostruesi I ISHP:Informon Inspektorin Sanitar Komunal Informon kompaninë e ujit JoPo Nuk ndërmeret ndonjë akcion IS: kontrollon sistemin për kloriznim Dita 2-Rezultatet bakteriologjike Raportimi normal: ISHP raporton ujesjellesit, ISHP qendror,autoritetit shendetesor komunal dhe sherbimit teknik komunal Kontaminim fekal IS të ndërmarrë një hulumtim së bashku me ISHP-në regjionale. Shkruani rekomandimet dhe caktoni kompanisë së ujit afatin për marrjen e masave (3 ditë) . Nga një kopje t’u dërgohen: autoriteteve shëndetësore komunale,sherbimit teknik komunal, ISHP-së Qendrore. Nëse ka ndotje serioze, ISHP-ja Qendrore do të informojë Ministrinë e Shëndetësisë dhe UNMIK-un. ISHP-ja i dërgon raportin kompanisë së ujit, ISHP-së Qendrore, autoriteteve shëndetësore komunale, sherbimit teknik komunal,IS dhe UNMIK-un Regjional

14. Diagrami - Kotrolli rutinor i kulitetit të ujit Dita 5-Mostruesi i ISHP-së Regjionale + Inspektori Sanitar + Kompania e ujit Marrja e mostrës në terren Klor i lirë rezidual, pH, Temperatura Mirret mostra per analize bakteriologjike dhe kimike Nëse ka probleme: shkruani rekomandimet dhe caktonii afatin për ndërmarrjen e masave kompanisë së ujit. Dërgoni nga një kopje: autoriteteve komunale shëndetësore , ISHP-së regjionale Raporti i dërgohet autoriteteve shëndetësore komunale,sherbimit teknik komunal, ISHP-së Qendrore ISHP-ja Qendrore informon Departamentin e sherbimeve publike dhe administrim civil te UNMIK-ut në Prishtinë , Ministrinë e Shëndetësisë nëse kjo është e nevojshme. Dita 6-Rezultatet e analizës bakteriologjike ISHP i raporton kompanisë së ujit, ISHP-ja Qendrore, autoriteteve shëndetësore komunale,sherbimit teknik komunal S’ka kontaminim situata prap normale Kontaminim fekal-ISHP-ja i raporton IS, kompanisë së ujit, ISHP-së Qendrore, autoriteteve shëndetësore komunale ,sherbimit teknik komunal dhe UNMIK-ut Regjional IS bën hulumtime së bashku me ISHP-në Qendrore. ISHP-ja Qenrore informon Administratorin Komunal, UNMIK-un në Prishtinë, Ministrinë e Shëndetësisë. Masat e sigurisë mund të ndërmerren në bashkëveprim me Departamentin Shëndetësor të komunës,, administratorin komunal, ISHP-në : vlim i ujit, ndërprerje e një pjese të sistemit të furnizimit, etj. Sanksione

15. Gjendja e mirë shëndetësore e popullit varet nga 4 grupe faktorësh: Faktorët gjenetik dhe biologjik (27:7.9) Faktorët e ambientit (ajri, uji, toka, zhurma, (19:1.6) Faktorët të lidhur me stilin e jetës (ushqimi, duhani, alkooli,etj) (43:0.5) Faktorët që kanë të bëjnë me sistemit e kujdesit (11:90)

16. Uji dhe shëndeti Uji-rrugë e perhapjes së sëmundjeve >200 SEMUNDJEKolera,Tifoja,Malaria,Hepatiti A,C…

17. DISA SËMUNDJE HIDRIKE: • KOLERA TIFOJA ABDOMINALE • HEPATITI A,E PARATIFOJA • ENTEROVIROZAT ADENOVIROZAT • MALARIA TRAHOMA • SHISTOSOMIAZA LEPTOSPIROZAT • ETHET DENGUE SCABIESI • PARAZITOZAT (Askariaza,gjardiaza) • CYANOBACTERIA, • “ALZHENMAJER”I • “MINAMATA” > MERKURI • FLUOROZA, • ARSENIKOZA, • HELMIMI ME PLUMB

18. SITUATA EPIDEMIOLOGJIKE: 46% e të gjitha sëmundjeve ngjitëse i takojnë sindromit diareal, ku uji, ushqimi, sanitacioni dhe higjiena personale janë shkaktarë kryesorë

19. Cilësia e ujit pëpije Ujësjellësit-Kosovë / 2001 Papërshtatëshmëria bakterore

20. Papershtatesheria bakterore dhe vlerat e Clorit rezidual ujit per pije nga sistemet qendrore te furnizimit ne Kosovë- 2006 *Per komunen e Artanes nuk ka te dhena

21. Papershtatesheria bakterore dhe vlerat e Clorit rezidual ujit per pije nga sistemet qendrore te furnizimit ne Kosovë- 2007

22. Krahasim, 2007-2001

24. Cilësia e ujit për pije ASNJE RESURS UJOR NUK KA ZONAT MBROJTESE SANITARE! IMPIANTE TË PËRPUNIMIT TË UJËRAVE ‘’TË ZEZA ’’ – ASNJË! OBSH REKOMANDON; 50.000 BANORË/IMPIANT! PRISHTINA; I VETMI KRYEQYTET NË EUROPË PA UJË TË PIJSHËM 24 ORË! PRIORITET: FABRIKA E PERPUNIMIT TE UJIT! RECIKLIMI-INSUFICIENT!

25. •3.4 milion njerëz, kryesisht fëmij<5vj vdesin çdo vit nga sëmundjet hidrike. Sëmundjet me diare, ku hynë cholera, shkaktojnë 2.2 milion vdekje/vit . • 2.4 miliard njerëz - pa çasje në sanitacion.

26. Mostrimi sipas IA2/99 Nr. i mostrave gjate vitit 2007 Prishtina:3776;Peja:1383;Prizreni:1395; Gjilan:1462(Gjilani-697+Ferizaji-765);Gjakovë:697;Mitrovica:1128

27. Aplikimi i klorizimit

28. Situatat emergjente • Plani strategjik i veprimit ne situata emergjente • Vlerësimi i gjendjes aktuale-vleresimi i rrezikut • anliza dhe propozimet për zvogëlimine rrezikut afatshkurtër dhe afatgjatë • Vendgrumbullimet e ujit dhe burimet e ujit për pije • Sistemi i distribuimit te ujit për pije • Ndotësit e mundshëm të ujërave sipërfaqësor dhe nëntokësor

29. “Nuk mund ta luftojmë AIDS, Tuberkulozën, Malarian,ose cilëndo sëmundje tjetër, derisa mos ta fitojmë betejën për siguri të ujit të pijshëm , sanitacion adekuat dhe kujdesin shëndetesor primar” Kofi Annan, Sekretari-Gjeneral OKB

30. Rene Dubos:Njeriut i kërcënohet diçka më e keqe se zhdukja e tij e kjo është degradimi permanent i kualitetit të kushteve të jetesës.

31. Kontaminimi më i madh është INJORANCA DHE MOSDIJA INDIRA GANDHI