Inleiding Sociologie

1. Inleiding Sociologie

2. Deel 3 Over socialisatie en sociale verandering, macht en mobiliteit, organisaties en sociale klassen

3. H 7.Levenslang leren – om in het gareel te lopen? Over sociologische concepten zoals: Socialisatie Sociale controle Conformisme Deviantie

4. Beoogde leercompetenties • Met eigen woorden de sociologische concepten ‘socialisatie’, ‘sociale controle’, ‘conformisme’ en ‘deviantie’ kunnen omschrijven als begrip, naar hun functie en ze illustreren met eigen voorbeelden. • Het inzicht ‘differentiële socialisatie’ kunnen omschrijven en vertalen naar het vraagstuk van sociale ongelijkheid. • De begrippen ‘cultureel deficit’, ‘cultureel kapitaal’, ‘symbolisch geweld’ en de beide codes van Bernstein kunnen ter discussie stellen. • De sociologische essentie omtrent “suicide” volgens Durkheim met eigen woorden kunnen omschrijven.

5. Een cultuurpatroon wordt omschreven als .. het min of meer samenhangende geheel van waarden, normen, verwachtingen en doeleinden … • door samenlevingsverbanden ‘gedragen’ • zorgt voor de specificatie en verduurzaming van het sociale gedrag (bestendigen / continuïteit) EN • aangeleerd en doorgegeven • Naar alle “nieuwkomers” • kinderen, migranten of sociaal mobiele mensen (binnen de “pikorde”) = ‘socialisatie’ in de sociologie

6. Socialisatie is maatschappelijk geen neutraal proces. • Draagt bij tot het behoud van maatschappelijke verbanden • duurzaamheid, continuïteit … • in het verlengde van het het structuur-functionalisme • Weerspiegelt ‘de’ bestaande • sociale ongelijkheden • tegenstellingen

7. Sociaal ordenend begripskader Socialisatieproces Conformisme • Overtuigingen • Waarden • Normen • Doelstellingen • Verwachtingen Bundel gedragsverwachtingen Rollen Cultuur Actoren die niet aan de verwachtingen voldoen ‘Sociale controle’ en ‘disciplinering’ Deviantie Afwijkend gedrag … criminaliteit

8. 7.1Cultuur wordt aangeleerd VrijheidMogelijkheid om de meest diverse prikkels op uiteenlopende manieren te interpreteren en in functie daarvan te handelen. De mens als “Mangelwesen”(Gehlen, 1956) Arnold Gehlen (1904-1976) Gebrek aan ‘eerste’ natuur ‘Tweede’ natuur = de aan te leren cultuur • Geen instincten • Geen natuurlijke verdedigingsmiddelen Cultuuroverdracht Aangeboren Verwerfbaar De ‘nature’- (genen) versus ‘nurture’- (ervaring) discussie

9. Wat gebeurt er … wanneer een mens niet wordt “gesocialiseerd”?

10. Van een groter samenlevingsverband naar individuen(microsociologisch). Cultuuroverdracht Aanleren van een cultuurpatroon; het aan anderen doorgeven van opvattingen, waarden en normen, doelstellingen en verwachtingen. ‘Socialisatie’ of ‘enculturatie’ Tussen twee of meer samenlevingsverbanden(grotere sociale gehelen). ‘Acculturatie’ • Sociale categorieën • Generatiecohortes • Collectiviteiten • Ethnische gemeenschappen • Sociale klassen • Kolonisatie • Pasgeborenen • Immigranten (taal) • Nieuwe leden vereniging • … Functie(Merton) • Functioneren binnen samenlevingsverband • Voortbestaan samenlevingsverband

11. Waarom? • Onderzoek bij wolfskinderen of wilde kinderen • Genie (geboren in 1957 en gevonden op de leeftijd van 13 jaar en 7 maanden). • Wolfskinderen • Gebrek aan • Taal • Sociale vaardigheden • Motorische vaardigheden • …

12. Genie Genie • http://www.youtube.com/watch?v=ipt0pjz0mwg&feature=related = BBC Horizon - Genie (deprived girl) Part 1 • http://www.youtube.com/watch?v=lxUBkKNOz_k&feature=related = BBC Horizon - Genie (deprived girl) Part 3 • http://www.youtube.com/watch?v=nha-lGE_wjo&feature=related = BBC Horizon - Genie (deprived girl) Part 2 • http://www.youtube.com/watch?v=WBahDmCG3B0&feature=related = dog girl

13. “Wilde kinderen”“Children raised by wolves, monkeys and other animals” • http://www.youtube.com/watch?v=po2NLSKzMsU • http://www.youtube.com/watch?v=OO-YzvI8Ybg&feature=related (wild child) • http://www.feralchildren.com/en/index.php

14. Mens-zijn is … Dus geen louter biologische aangelegenheid Zeker ook een sociaal-culturele verworvenheid

15. Socialisatie • Transformeert “amorfe” en “ongebonden” potentie • tot een reële “sociale identiteit” • = Ingelijfd worden in de maatschappij • Hoe mensen ‘leden worden’ van hun samenleving • Leren ’hoe’ binnen ‘gegeven’ rolpatronen van het maatschappelijke te functioneren en conformeren aan de spelregels. • ‘Temmen’ brute instincten van mensen (beschaving, pacificatie). • Leren ‘hoe’ mensen hun rol vervullen in dienst van elkaar. • Maar, socialisatie is nooit “totaal” • Verscheidene socialiserende instanties werken ‘in’

16. De “eerste” keer?

17. Transformeert amorfe en ongebonden potentie tot reële sociale identiteit ‘Interiorisatie’ van ‘exterioriteit’ ‘Habitus’ Pierre Bourdieu (1930-2002) 7.2Socialisatie en haar functies • Vermaatschappelijking van het individu • Leidt tot inpassing in en dus ook aanpassing aan de sociale orde. • Het individu verwerft een identiteit, die het in staat stelt tot: • sociaal handelen (leren ‘rollen’) • het hanteren van de sociale orde. Verklaart de homogeniteit van handelen binnen bijvoorbeeld een sociale klasse.

18. Hoe een nieuw ‘lid’ in de sociale orde wordt ingepast? • ‘Leren’ deel uitmaken van een • Groep • Organisatie • Gemeenschap ‘Controle’ Lichaamsfuncties (plas, lawaai maken …) Internalisatie • Sociale situatie • Eénoudergezin • Tweeoudergezin • Nieuw-samengesteld gezin • Elk met een eigen structuur/cultuur en manier van functioneren Op ‘een’ sociaal aanvaardbare ‘tijd’ eten enslapen ‘Interiorisatie’ van de ‘exterioriteit’ = ‘habitus’ = inpassing sociale ‘orde’ (Bourdieu, 1972)

19. ‘Totale instituties’ (Goffman, 1961/1968) of ‘gulzige instituties’ (1) (Coser, 1974) • = Allesomvattende socialisatie = ‘hoe macht dwingt’ (despotisch) en dus geen zelfsturing meer • De verschillende levenssferen (slapen, spelen en werk) op één noemer? • Mensen ‘buiten’ gesloten van de samenleving • Mensen ‘intern’ compleet’ gecontroleerd • onmiddellijke gezelschap van ‘inmates’ • Een ‘degradation ceremony’ • De individuele identiteit (‘Self’) wordt afgebroken • Dan • Vervangen door een compleet nieuw ‘Self’ (combinatie “Me” en “I”) • Versmelting met collectiviteit

20. ‘Totale instituties’ (Goffman, 1961/1968) of ‘gulzige instituties’ (2) Coser, 1974) Bv. • Een gesloten psychiatrische inrichting, een sekte (hersenspoeling), ‘dwingende’ ouders … definitiemacht.

21. Repressief Sancties Negatief Materieel Afhankelijkheid van het kind Niet-verbale communicatie Eenrichtingscommunicatie Oudergerichte socialisatie Kind percipieert ouderlijke wensen Arbeiderskinderen Leven in een meer homogene culturele omgeving (familie of buurt). Participatief Sancties Positief Symbolisch Zelfstandigheid van het kind Verbale communicatie Interactieve communicatie Kindgerichte socialisatie Ouders percipiëren wensen van kind Middenklassekinderen Leven in een meer meer diverse culturele omgeving. Vergelijking tussen twee opvoedingspatronen (Martin Kohn).

22. 7.4Differentiële socialisatie (binnen een sociale klasse)(1)(Bourdieu en Passeron, 1970) • Onderwijs • Middenklasse-institutie • Leerkrachten (vooral uit de middenklasse besteden vooral aan kinderen aan middenklassegezinnen. • Werkt met ‘symbolisch geweld’. • Functie • Het instandhouden van opvattingen, zoals waarden en normen • Reproductie klassenculturen • Scholen = middenklasse-instituties • Gevolg • Arbeiderskinderen worstelen met een ‘cultureel deficit’ • ‘Autodiscriminatie’ als een zichzelf waarmakende voorspelling

23. 7.4Differentiële socialisatie (binnen een sociale klasse)(2)(Bernstein, 1975; 1924-2000) Kinderen met verschillende sociale achtergrond ontwikkelen verschillende manieren van spreken. • Spraakgewoontes zullen hun schoolse ervaringen beïnvloeden. • Arbeidersklasse: ‘restricted code’ • Gericht op praktische, situatiegebonden aangelegenheden, minder geschikt voor gesprekken over abstracte ideeën, relaties of processen. • Betere aansluiting bij technische en beroepsklassen • Middenklasse: ‘elaborated code’ • Is voldoende abstract om als algemeen denkraam te gebruiken en kan daardoor op diverse situaties worden toegepast. • Betere aansluiting bij de algemene richtingen secundair onderwijs en universiteit.

24. Onderwijs Een ‘gender’-specifieke dimensie?

25. Nature versus nurture discussie • In welke mate is gedrag aangeleerd of uit aanleg afkomstig?  Simone de Beauvoir: "Men wordt niet als vrouw geboren, men wordt tot vrouw gemaakt".

26. 7.5Conformisme: gedrag zoals het hoort? • Een cultuur houdt maar stand, als de ‘leden’ de spelregels van het sociaal geaccepteerd handelen volgen.

27. Experimenten die aantoonden dat sociale druk ertoe kan leiden dat mensen dingen zeggen die totaal fout zijn, al dachten zij het anders. Conclusie Degenen die zich conformeren, vertonen daarna een reductie in de spanning, terwijl degenen die onafhankelijk blijven en het juiste antwoord zeggen, emotioneel gespannen blijven. Later ook: Halo-effect Primacy-effect Solomon E. Asch (1907-1996)

28. Conformisme vooral wanneer mensen in uniform optreden • Dan wordt hun persoonlijke identiteit vervangen door identificatie met de doelen en acties van de groep. • Elke individuele handeling maakt deel uit van de handelingen van de groep; de eigen waarden en normen lijkt men wel te vergeten. • Daarenboven is men anoniem en anonimiteit is het sterkst wanneer individu en slachtoffer niet worden gezien. • Bv. • Het gedrag van opzichters in kampen (Guantánamo Bay), de gemoedsrust van piloten die verwoestende bombardements-vluchten hebben uitgevoerd … .

29. U.S. Naval Base (Cuba) Satellietfoto van Guantánamo Bay De ‘macht’ van het uniform (anonimiteit …) Camp x-ray

30. 7.6Sociale controle en sociale sancties • Elk samenlevingsverband beschikt over processen om zijn leden op het rechte pad te houden of (terug) te brengen. • Sociale controle is een vorm van gedragsbeïnvloeding waarvan degene die wordt beïnvloed en degenen die beïnvloeden zich niet altijd bewust zijn. • Alle vormen van socialisatie zijn óók (on)bewuste vormen van sociale controle (via sociale sancties). • Door sancties worden mensen tot bepaald gedrag aangezet of daarvan juist weerhouden.

31. Sociale controle?

32. Typologie sancties

33. Typologie sancties

34. 7.7De spanning tussen cultureel aanvaarde doelstellingen en middelen: Mertons typologie (1949/1968).

35. Terrorisme? Conversations with History: Neil Smelser (socioloog) http://www.youtube.com/watch?v=Kn3JiIBtMhw

36. 7.8Meer over deviantie • Relatief begrip • Naar tijd • Naar sociale ruimte • Overgangs- of grijze zone • Bv. illegaal parkeren? • Handelen in strijd met regels samenlevingsverband • Weigering of het onvermogen om zich te houden aan de spelregels van de betreffende sociale context • Voorlopig eindpunt van interacties tussen mensen

37. Wat ‘mag’ en ‘wat mag niet’? Discussie?

38. Witteboordencriminaliteit • Deviantie door de hogere / rijkere sociale categorieën gepleegd, die niet vaak gesanctioneerd wordt. • Grote groepen mensen definiëren ‘white collar crime’ niet als afwijkend gedrag, omdat de daders uit de ‘betere’ klassen komen. • en vaker hun sanctie via hun netwerk kunnen ontlopen of regelen.

39. Vraagstuk Hoeveel mag iemand verdienen? Een arbeider Versus Een topsporter of CEO van een onderneming ?

40. De Standaard (06-08-08)

41. Bron: Knack 09-09-08Witteboordencriminaliteit? België Gerecht opent onderzoek naar Liechtenstein-Belgen 09/09/2008 08:00 Het Brusselse parket heeft een grootschalig onderzoek geopend naar Belgen met een bankrekening in Liechtenstein. Dat bevestigt parketwoordvoerder Jos Colpin aan De Tijd. Fraudespeurders van de federale politie zouden beschikken over een 50-tal rekeninggegevens. Definiëren Het parket heeft de gegevens gehaald bij de Bijzondere Belastinginspectie, die ook onderzoekt of de Belgen zwart geld onderbrachten in het prinsdom.In februari raakte bekend dat de Duitse overheid de namen kreeg doorgespeeld van 1.400 klanten van de Liechtensteinse LGT Bank. Het merendeel bleken Duitsers te zijn. Maar verschillende landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, kregen al informatie over hun belastingplichtigen.Op de gegevens van Belgische rekeninghouders was het wachten tot eind juni. Nu lopen zij ook in het vizier van het gerecht, dat ruimere onderzoeksbevoegdheden heeft dan de belastinginspectie. Het kan huiszoekingen uitvoeren, geld en goederen in beslag nemen, verdachten aanhouden, enzovoort. Circa 50 rekeninggegevens zouden onderzocht worden.

42. 7.8.1Verklaringen voor deviantie

43. De (achterhaalde) fysiologische verklaring van deviantie (= biologisch determinisme) Kenmerken van criminelen volgens Cesare Lombroso (1835-1890); L'uomo di genio in rapporto alla psichiatria (1889)

44. Sociologische theorie vertrekt vanuit de kenmerken van het samenlevingsverband om deviant handelen van mensen te verklaren.

45. Durkheim: samenhang structurele integratie (netwerk) en cultuur (1) Te weinig Te veel Netwerk Sociaal geïsoleerd Integratie Individu gaat ‘op’ in groep Egoïstische zelfdoding Altruïstische zelfdoding Anomie (normloos) Waardenkader Fatalisme Cultuur Anomische zelfdoding Fatalistische zelfdoding

46. De ‘learned deviance’-theorie (2) • In een complexe, sterk gedifferentieerde samenleving • worden andere spelregels bijgebracht in de verschillende groepen • deze zullen dikwijls aanleiding geven tot gedrag dat door de ruimere samenleving als afwijkend wordt bestempeld. • want: mensen die in die subculturele waarden en normen worden gesocialiseerd, zullen zich ernaar gedragen, ook al wijken ze daardoor af van wat gangbaar is • Een (delinquente) subcultuur • Bv. het zoeken van kicks, straatwijsheid, absolute vrijheid, geloof in toeval …

47. De conflicttheorie (3) • Diverse groepen wedijveren om de macht, het kapitaal, de status die in de samenleving ter beschikking is. • Zij macht hebben • zullen dikwijls ook degene zijn die over de ‘legitimiteit’ oordelen • Zij die anders zijn, worden gecriminaliseerd • Deviantie • Gevolg van de strijd tussen groepen om de eigen doelstellingen / belangen te realiseren. • Bv. discriminatie “zwarten” via ‘Apartheidsregime’ in Zuid Afrika, vorige eeuw.

48. Stimuleert conformisme Versterking normbesef, ‘wij’ tegen ‘hen’ (schandpaaleffect) Deviantie Legt basis voor verandering in de samenleving Ontkiemen intellectuele en artistieke innovaties 7.8.2Functies van deviantie ’Ventielzeden‘ om conformisme mogelijk te houden

49. Synthese: Diverse sociale processen bewaken de continuïteit / stabiliteit van een samenleving (functionalisme). Socialisatieproces Conformisme Bundel gedragsverwachtingen Cultuur Rollen Actoren die niet aan de verwachtingen voldoen Sociale controle en disciplinering Deviantie

50. Internet • mms://video.ua.ac.be/Henderickx_Erik/Cuts_SOC2_Identity_.wmv • mms://video.ua.ac.be/Henderickx_Erik/Cuts_SOC2_Socialisation_.wmv • mms://video.ua.ac.be/Henderickx_Erik/normbreaking.wmv • mms://video.ua.ac.be/Henderickx_Erik/conformiteit.wmv • http://www.pbs.org/wgbh/amex/jonestown/peopleevents/p_jones.html (collectieve zelfdoding)