Transformacja nowotworowa

1. Transformacja nowotworowa Małgorzata Łupińska

2. Powstanie nowotworu • W normalnym, prawidłowo funkcjonującym organizmie współpracuje ze sobą kilkadziesiąt bilionów komórek. Komórki te kontaktują się, przesyłają sygnały, regulują wzajemnie swoje podziały i wzrost, a głównym celem ich istnienia jest przeżycie organizmu jako całości. W sytuacjach ekstremalnych komórki "poświęcają swoje życie" dla dobra wspólnoty. • W pewnym momencie pojawia się komórka intruz. Jest jej całkowicie "obojętne", jakiego typu tkanki znajdują się wokół niej, a co więcej, jaką funkcję w organizmie sama powinna pełnić. Dla tej "egoistycznej" komórki priorytetem jest jej własne przetrwanie i namnażanie. Dobro całego organizmu staje więc pod znakiem zapytania. Komórka nie zważając na to kontynuuje namnażanie pomimo, że jej sąsiadki na różne sposoby dają jej do zrozumienia, że nie jest w porządku wobec wspólnoty. • W końcu powstaje całe ugrupowanie "egoistycznych komórek", których celem staje się przetrwanie za wszelką cenę w organizmie. Ten groźny byt nazywany jest nowotworem. Modyfikuje on nieodwracalnie materiał genetyczny komórek nowotworowych, dając im możliwość nieograniczonych podziałów, a przede wszystkim niezależność na terenie organizmu. Niesie to ze sobą liczne niebezpieczeństwa.

3. Cechy komórek nowotworowych • Zdolność do nadmiernych, niekontrolowanych podziałów • Brak zahamowania kontaktowego czyli charakterystycznego dla prawidłowych tkanek dystansu pomiędzy komórkami. • Inwazyjność czyli zdolność do atakowania sąsiadujących komórek prawidłowych oraz zajmowania i przerastania ich terytoriów. • Immortalizacja, czyli uzyskanie zdolności do nieograniczonego przeżywania i wzrostu, inaczej "nieśmiertelność" komórek (związane między innymi z brakiem reakcji na czynniki wywołujące apoptozę, czyli zaprogramowaną śmierć komórki)

4. Cechy komórek nowotworowych • Brak różnicowania się funkcjonalnego - komórka wskutek nadmiernej proliferacji (podziałów) oraz mutacji, które zaszły w DNA traci zdolność spełniania właściwych sobie funkcji, zaczyna produkować białka nieprawidłowe lub też prawidłowe, lecz w zdecydowanym nadmiarze • Zdolność do tworzenia przerzutów (metastaz) czyli odłączanie się od nowotworu, wchodzenie do naczyń krwionośnych lub limfatycznych i krążenie w krwioobiegu, a następnie atakowanie innych tkanek i zapoczątkowanie nowych skupisk nowotworowych.

5. Czynniki rakotwórcze • Czynniki kancerogenne (rakotwórcze) są to czynniki mogące indukować powstawanie nowotworów. Cechuje je zdolność do specyficznego oddziaływania i modyfikowania materiału genetycznego komórki. • Czynniki zewnętrzne można podzielić na pewne grupy w zależności od ich typu lub też od miejsca występowania. Są trzy różne typy czynników zewnętrznych: - biologiczne – wirusy np. wirus typu B zapalenia wątroby. Wirus HPV – wywołujący raka szyjki mcicy - chemiczne – azbest, etanol, dym papierosowy, węglowodory aromatyczne, środki anaboliczne -fizyczne - promieniowanie rentgenowskie, UV

6. Etapy procesu nowotworowego • inicjacja. Faza ta dotyczy pojedynczej komórki danego organizmu i polega na zaindukowaniu przez czynniki kancerogenne nieodwracalnych zmian w materiale genetycznym komórki. Rezultatem tych zmian są niekontrolowane podziały oraz stopniowa utrata zróżnicowania funkcjonalnego danej komórki. • promocja. Etap ten cechują nadmierne podziały komórkowe, uzyskanie pewnej ruchliwości komórek, a ponadto: - utrata zdolności funkcjonalnych właściwych prawidłowym komórkom danego typu (czyli np. zahamowanie produkcji prawidłowych białek enzymatycznych) utrata łączności z komórkami prawidłowymi oraz pojawienie się inwazyjności - zmiany w strukturze i liczbie chromosomów • progresja. W tej fazie zachodzą bardzo intensywne podziały komórkowe, a ponadto komórki stają się praktycznie autonomiczne. Produkują substancje niezbędne do tworzenia naczyń krwionośnych • tworzenie przerzutówW fazie tejdochodzi do odłączenia się komórek nowotworowych od głównego guza, następnie wędrówki przez naczynia limfatyczne i krwionośne do innych tkanek i narządów, osiedlanie się w nich i zapoczątkowywanie nowych guzów (przerzutów lub inaczej metastaz).

7. Metody leczenia nowotworów • Leczenie chrurgiczne – usuwa się nowotwór wraz z marginesem zdrowych tkanek • Radioterapia polegająca na zastosowaniu promieni jonizujących • Chemioterapia polega na podawaniu cytostatyków – substancji hamujących podziały komórkowe • Hormonoterapia polega na podawaniu odpowiednich hormonów • Immunoterapia polega na zastosowaniu środków zwiększających odporność organizmu • Terapia genowa – raczkująca dziedzina

8. Objawy raka sutka Częste objawy: • Guzek • Zmiany brodawki (wciągnięcie, uwypuklenie, zmiana koloru) • Zmiany na skórze (wciągnięcie, zmiana koloru, niegojące się owrzodzenia) • Wydzielina z gruczołu (czasem podbarwiona krwią) • Powiększone węzły chłonne w dole pachowym Ryzyko zachorowania zwiększają: • Rak sutka u matki lub siostry • Otyłość • Bezdzietność • Wieloletnie stosowanie hormonalnych środków antykon cepcyjnych

9. Objawy raka płuc Częste objawy: • Kaszel utrzymujący się powyżej 1 miesiąca • Nawracające zakażenia dolnych dróg oddechowych • Duszność • Ból w klatce piersiowej • Krew w plwocinie Ryzyko zachorowania zwiększają: • Palenie papierosów • Narażenie zawodowe (kontakt z azbestem, związkami arsenu, chromu, niklu, rudami uranu i kobaltu, praca przy asfaltowaniu dróg i w rafineriach ropy naftowej) • Przewlekłe zapalenie oskrzeli

10. Rak szyjki macicy Częste objawy: • Nieregularne krwawienia miesięczne • Krwawienia po stosunku płciowym • Upławy podbarwione krwią, często o nieprzyjemnym zapachu Ryzyko zachorowania zwiększają: • Duża ilość porodów • Wielu partnerów seksualnych • Wieloletnie przyjmowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych

11. Rak gruczołu krokowego - prostaty Częste objawy: • Trudności w oddawaniu moczu (kroplami) • Częste oddawanie moczu (także w nocy) • Zatrzymanie oddawania moczu • Bóle kręgosłupa (często pierwsza manifestacja nowotworu, niestety już z przerzutu) Ryzyko zachorowania zwiększa wiek powyżej 60 roku życia

12. Rak jelita grubego Częste objawy: • Zmiana w rytmie wypróżnień (biegunki lub zaparcia) • Nieprawidłowe domieszki w stolcu (śluz, krew) • Bóle w jamie brzusznej • Krwawienie z odbytnicy • Niedokrwistość • Utrata masy ciała Ryzyko zachorowania zwiększają: • Polipy gruczolakowate • Rodzinna polipowatość okrężnicy • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

13. Rak pęcherza moczowego

14. Termogram obrazujący raka sutka – kolor niebieski wskazuje na podwyższoną temperaturę