Sıfatlar (Ön Adlar)

1. Sıfatlar (Ön Adlar) www.edebiyatogretmeni.net

2. Adların önüne gelerek onları çeşitli yönlerden niteleyen ya da belirten sözlerdir. İyi insan, üç çocuk, bulanıksu, bazı kitaplar, hangi ev...

3. Örneklerde de görüldüğü gibi sıfatlar, bir adın önüne gelerek onu niteleyen, belirten, çeşitli yönlerden gösterip sınırlayan bir sözcük çeşididir.

4. Bir sözcüğün sıfat görevi kazanabilmesi için mutlaka bir adın ya da zamirin önüne gelerek onu nitelemesi ya da belirtmesi gerekir.

5. Görevlerine Göre Sıfatlar

6. Niteleme Sıfatları Bir adın önüne gelerek onu durum,renk ve biçim yönünden gösteren onu çeşitli özellikleriyle belirleyen bir sıfat çeşididir.

7. mavigömlek, siyahpantolon, gribulutlar (renk) çalışkan öğrenci, yaşlıadam, solgunyüzler (durum) uzun boy, dar giysi, geniş salon (biçim)

8. Belirtme Sıfatları Adların önüne gelerek onları işaret, belgisizlik, soru ve sayı yönünden gösterip belirten bir sıfat çeşididir.

9. Belirtme sıfatları, adları belirtmedeki farklılıklarına göre kendi içinde dört ana gruba ayrılarak incelenir :

10. a)İşaret Sıfatları Adları işaret yoluyla gösterip belirten bir sıfat çeşididir. buev, şu sokak, o yıllar, öteki kapı, diğer elbise, beriki adam

11. İşaret sözcükleri, bir adın önüne gelerek onları işaret yoluyla gösterirse, işaret sıfatı; bir adın yerini tutacak biçimde kullanılırsa, işaret zamiri olur. Okitabı ben de okudum. İşaretSıfatı Onu, ben de okudum. İşaretZamiri

12. “İşte” sözcüğü doğrudan işaret sıfatı olarak kullanılabileceği gibi bir işaret sıfatının başına gelerek onun anlamını pekiştirebilir. İşteHalep, işte arşın. (İşaret sıfatı.) İşte bu adam. ( İşaret sıfatının anlamını pekiştirir.)

13. b) Belgisiz Sıfatlar Bir adın önüne gelerek onu sayı, ölçü, miktar yönünden tam ve kesin olarak değil de aşağı yukarı, belli belirsiz bir biçimde gösteren sıfat çeşididir.

14. Birkaç soruma cevap veremedi. Birçok sorunum var, hangisini çözeceksin? Kimi insan, artık böyle düşünmüyor. Bütün çocuklar güzeldir. Fazla mal göz çıkarmaz. Öğretmen, her insana güvenilmeyeceğini söyledi.

15. !!!“Her, birkaç, hiçbir, herhangi, bir, biraz” gibi belgisiz sözcüklerinden sonra gelen adlar çoğul eki almadan kullanılır. Her insan böyle düşünmez. Birkaçkitap okumakla adam olunmaz.

16. “Bütün, kimi, bazı” belgisiz sözcüklerinden sonra gelen adlar tekil de çoğul da kullanılabilir. Bütün ağaçlar çiçek açtı. Kimi kitaplar işe yaramaz. Bazıçocuk ders çalışmayı sevmez.

17. “Bir” sözcüğü, bir adın önüne gelerek ona “herhangi bir” sözcüğünün anlamını katarsa belgisiz sıfattır; “tek” anlamını katarsa, sayı sıfatı olur. Bir bayram onu ziyaret edelim. Belgisiz sıfat Testte yalnızca bir soruyu çözememiş. Sayı sıfatı

18. c) SoruSıfatları Bir adın önüne gelerek onu soru yoluyla gösterip belirten, bir sıfatçeşididir.

19. Soru sıfatları, adların özelliklerini, sayısını, yeriyle ilgili açıklamaları soru yoluyla gösteren bir sıfat çeşididir.

20. Nasıl bir ev istiyormuş? Sınıfta kaçöğrenci vardı? Orayahangi yoldan gidilir. Asansör kaçıncı kata çıktı . Babası ne iş yapıyormuş?

21. Soru sözcükleri, bir adın önüne gelerek, onu soru yoluyla belirtirse soru sıfatı; bir adın yerini tutacak şekilde kullanılırsa soru zamiri; bir eylemin önüne gelip onun anlamını pekiştirip sınırlarsa soru zarfı olur.

22. Çocuk ne işle uğraşıyor ? Soru sıfatı Çarşıdan sana ne alayım? Soru zamiri Buralardanedolaşıyorsun? Soru zarfı

23. Soru sıfatları, her zaman cümleye soru anlamı vermez. Hangi okula gidiyormuş? (Soru anlamı verir.) Hangi okula gittiğini bilmiyorum. (Soru anlamı vermez.)

24. c) SayıSıfatları Sayı adlarıyla sayı adlarından “-inci, -ar(-er), -ız(-iz)” ekleriyle türemiş sözcükler bir adın önüne gelerek, o adı, sayı yönünden gösterip belirtirse, sayı sıfatı olur.

25. Ayrıca, “ilk” ve “son” sözcükleri sıralama bildirdiği için adların önünde yer almaları halinde sayı sıfatı olur.

26. Sayı sözcükleri, aslında bir addır. Bunlar, bir adın önüne gelerek kullanılırsa, sıfat olma özelliği kazanır.

27. İki, bir doğal sayıdır. Ad İkikişi yolda önünü kesmiş. SıfatAd

28. Asıl Sayı Sıfatları Adların sayısını gösterir. beş kalem üççocuk bin lira

29. Sıra Sayı Sıfatları Sayı sözcüklerine ”-inci” eki getirilerek onlara sıra anlamının verilmesidir. dördüncü kat üçüncüsokak ikincisınıf

30. Üleştirme Sayı Sıfatları Sayılara “-ar, -er” ekinin getirilmesiyle onlara paylaştırma ve eşitlik anlamı veren bir sıfat çeşididir. ikişerelma yüzer lira birerelbise

31. Kesir Sayı Sıfatları Adların kesir bildiren sayılarla gösterilmesidir. yüzde elli kar, üçte bir hata, yüzde on şans...

32. Topluluk Sayı Sıfatları Sayı sözcüklerine “-ız, -iz” ekinin getirilmesiyle onlara topluluk anlamı veren bir sıfat çeşididir. beşiz bebekler ikizçocuklar

33. Yapılarına Göre Sıfatlar

34. Basit Sıfatlar Kök durumunda olan sıfatlardır. ikisandal, eski yüzler, bu ev

35. Türemiş Sıfatlar Ad ya da eylem tabanlarına çeşitli yapım eklerinin getirilmesi ile oluşan sıfatlardır. bulanık su, bitkin yüzler, kapıdaki nöbetçi, susuz yaz

36. Bileşik Sıfatlar Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat denir. Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir:

37. 1.Kaynaşmış Bileşik Sıfatlar Anlam olarak bir tek kavramı gösterdiği için biçimce bileşik yazılan sıfatlardır. yalınayakçocuklar boşboğazkadınlar

38. 2. Kurallı Bileşik Sıfatlar Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış olan sıfatlardır.

39. Kurallı bileşik sıfatlar genel olarak şu yollarla yapılır :

40. Bir sıfat tamlamasında tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle: Sıfat tamlamasısıfat tamlaması Büyük kapı-lıevgüzel göz-lükız Sıfat Ad Sıfat Ad

41. Sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında tamlanan durumundaki ada -lık, -lik ekinin getirilmesiyle: Sıfat tamlamasıOn yıl-lıkbekleyiş Sıfat Ad Sıfat tamlaması iki ay-lıksüre Sıfat Ad

42. Bir takısız ad tamlamasında, tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle : Takısız ad tamlaması Mermer sütun-lusaray Sıfat Ad Takısız ad tamlaması deri mont-luçocuk Sıfat Ad

43. Bir sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada üçüncü tekil kişi iyelik eki (-i, -si) getirmesiyle : yıkık duvar (duvarıyıkık ev) Sıfat tamlaması Kırık cam (camı kırık pencere ) Sıfat tamlaması

44. Ayrılma (-den) durum eki almış bir addan sonra kullanılan ad eylemler birleşik sıfat oluşturur : baba-dan kalmaev Sıfat Ad El-den düşmedolap Sıfat Ad

45. Sıfatlarla İlgili Özellikler

46. San (Unvan) Sıfatları İnsan adlarıyla birlikte kullanılır. İnsanların rütbe, derece ve sosyal durumlarına göre onların adlarına eklenen saygı, tanıtma sözcükleridir. Kişi adlarının başında veya sonunda ya da hem başında hem de sonunda kullanılabilirler.

47. Bekir Sıtkı Bey DamatFerit Paşa DoktorAhmet Bey Profesör İsmail Hakkı Gazi Osman Paşa

48. Sıfatlarda Pekiştirme Niteleme sıfatlarının anlamını güçlendirmek amacıyla onların pekiştirilmesidir. Niteleme sıfatları, iki şekilde pekiştirilir:

49. Niteleme sıfatındaki ilk ünlünün sonuna “m,p,r,s” ünsüzlerinden uygun olan birinin getirilmesi yoluyla: Tertemiz ev,bembeyaz gömlek, upuzun boy, masmavi deniz

50. İkileme yoluyla : eğri büğrü yollar pırıl pırıl su irili ufaklı taşlar sarı sarı liralar