CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI (TAKSONOMİ) ( SİSTEMATİK)

1. CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI(TAKSONOMİ)(SİSTEMATİK)

2. Sınıflandırma (Taksonomi)Canlıların benzer ve ortak özelliklerine göre gruplandırılmasıdır. Günümüze kadar iki çeşit sınıflandırma yapılmıştır

3. Ampirik (Suni) Sınıflandırma Canlıların dış görünüşlerine göre yapılmıştır. • Ölçmenin olmadığı nitel gözlemlerle yapılmıştır. • Görevi aynı olan (analog) organlar dikkate alınmıştır. Örnek; • Kuşun kanadı • Sineğin kanadı • Yarasanın kanadı Bu sınıflamaya göre yarasa ve sinek kuşlar grubuna dâhil edilmiştir. Geçerliliği olmayan bir sınıflandırmadır.

4. Filogenetik (Tabii) Sınıflandırma: • Canlıların bütün özelliklerine (akrabalık ilişkileri, kromozom yapıları, protein benzerlikleri, anatomik ve fizyolojik özellikleri) göre yapılmıştır. • Ölçmenin olduğu nicel gözlemlerle yapılmıştır. • Yapısı aynı yani homolog organlar dikkate alınmıştır. • Örnek; • insanın kolu • Balinanın ön yüzgeci • Yarasanın kanadı Bu sınıflamaya göre yarasa ve balina memeliler grubuna dahil edilmiştir. Geçerliliği devam eden sınıflandırmadır.

5. Taksonomi Grupları • Türkçe Latince Örnek - 1 Örnek – 2 • Alem = Regnum : Hayvanlar : Animal • Şube = Filum : Omurgalı : Kordata • Sınıf = Clasis : Memeliler : Mammals • Takım = Ordo : Carnivor : Carnivor • Aile = Familya : Felidea : Canidea • Cins = Genus : Felis : Canis • Tür =Species: Felis domesticus : Canis domesticus (Ev kedisi) (Ev köpeği)

6. Taksonomi gruplarında Alemden Türe doğru gidildikçe; • Grup sayısı artar. • Gruptaki birey sayısı azalır. • Ortak özellikler artar. • Gen benzerliği artar. • Protein benzerliği artar. • Tür sayısı azalır. • Akrabalık artar. • Yapısal benzerlik artar.

7. TÜR • İki canlının aynı tür olması için; • Ortak özelliklerinin en çok olması, • Aynı atadan gelmesi ve • Çiftleşerek verimli nesiller oluşturması gerekir.Aynı tür canlıların; • Kromozom sayıları, • Beslenme şekilleri ve • Üreme şekilleri aynıdır.Aynı tür canlıların; • DNA dizilişleri, • Protein yapıları ve • Enzim çeşitleri farklı olabilir.

8. Canlılar tür adları ile bilinir. Bir canlının tür adı; • Tür Adı = Cins Adı + Tanımlayıcı ad yazılarak elde edilir. Buna, ikili adlandırma (binominal) denir. Örnek : • Ev kedisi : Felis domesticus • Ev köpeği : Canis domesticus • Kara çam : Pinus nigra • Fıstık çamı : Pinus pinea • Kara dut : Morus nigra • Beyaz dut : Morus alba • Türler sabittir ve türler arasında geçiş olmaz. • Akrabalık ilişkileri cins isimlerinin benzerliğine • göre yapılır

9. CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI • Canlılar hücre yapısına göre ikiye ayrılır. A.Prokaryot Canlılar • Çekirdek zarı yoktur. • DNA sitoplazmadadır. • Zarlı organelleri yoktur. • Ribozom organeli bulunur. • Monera aleminden oluşur. 1.Monera Alemi Bakteriler, Mavi - yeşil algler den oluşur.

10. B.Ökaryot Canlılar • Çekirdek zarı vardır. • DNA sitoplazmada bulunmaz. • Zarlı organelleri vardır. • Ribozom organeli bulunur. Protistalar, Mantarlar,Bitkiler ve Hayvanlar olmak üzere dört alemden oluşur.

11. 1. Protista alemi • Amip (Kök ayaklı) • Öglena (Kamçılı canlı) • Paramesyum (Terliksi canlı) • Plazmodyum malaria • Cıvık mantarlar dan oluşur.

12. 2.Mantarlar alemi (Fungi) • Küf mantarları, • Şapkalı mantarlar • Pas mantarı • Maya mantarları dır.

13. 3) Bitkiler Alemi ( Plants ) Çiçeksiz bitkiler; • Damarsız çiçeksiz bitkiler (Suyosunu ve Karayosunu) • Damarlı çiçeksiz bitkilerden (Eğrelti) Çiçekli bitkiler; • Açık tohumlu çiçekli bitkiler (Çam, Sedir vs.) • Kapalı tohumlu çiçekli bitkiler (Elma, Ayva vs.)

14. 4. Hayvanlar Alemi ( Animals ) Omurgasız hayvanlar • 1) Süngerler • 2) Sölenterler • 3) Solucanlar • 4) Eklembacaklılar • 5) Yumuşakçalar • 6) Derisidikenliler. Omurgalı hayvanlar • 1) Balıklar • 2) Kurbağalar • 3) Sürüngenler • 4) Kuşlar • 5) Memeliler den oluşur.

15. Virüsler • Hücresel yapıda değildirler. • Sitoplazması, organelleri ve enzim sistemleri yoktur. Protein kılıf ve nükleik asitten (DNA veya RNA) oluşur. Zorunlu hücre içi parazittirler. • Dış ortamda cansız ve kristal yapıdadır. • Enzim, protein ve enerji üretemezler fakat girdiği konak hücrede bunları yaptırır ve kullanırlar. • Yapısında bulunan enzimi ile konak hücre içerisine girerek yönetimi ele geçirip çoğalırlar. • Virüslerin konakları özeldir, başka hücrelere girmezler. Örneğin; kuduz virüsü beyin hücrelerinde, HİV virüsü akyuvar hücrelerinde çoğalır. • Konağı bakteri olan virüslere bakteriyofaj denir. Hücreler virüslere karşı interferon üretir.

16. Virüsler • Aktif hareket etmez, • Büyümez, • Beslenmez, • Bölünmezler.

17. 1. Monera Alemi • Prokaryot canlılardır. a) Mavi - Yeşil Algler • Prokaryot canlılardır. • Ribozomdan başka organeli yoktur. • Çekirdek zarı yoktur. • Tek tek veya koloni halinde suda yaşarlar. • Fotosentez yapan ototrof canlılardır. • Kloroplast yoktur, fakat klorofil vardır. • Hücre çeperi vardır. b) Bakteriler • Prokaryot canlılardır. • Ribozomdan başka organeli yoktur. • Çekirdek zarı yoktur.

18. BAKTERİ HÜCRESİ

19. BAKTERİLER Tek tek ya da koloni halinde bulunabilir. • Hücre zarının dışında hücre duvarı (hücre çeperi) bulunur. • Bazılarında çeperin dışında kapsül bulunur. Dayanıklılığı vedirenci arttırır. Karbonhidrattan yapılmıştır. • Yuvarlak, uzun, spiral veya virgül şeklinde olabilir. 1) Oksijen ihtiyacına göre; • Oksijenli solunum yapanlar, (Aerop) • Oksijensiz solunum yapanlar, (Anaerop) • Her ikisini yapanlar. (Fakültatif) 2) Beslenmelerine göre; • Kendi besinini yapanlar (Ototrof) • Fotosentez yapanlar, • Kemosentez yapanlardan oluşur. • Hazır besin alanlar (Heterotrof)

20. 3) Üremelerine göre; • Bakterilerin çoğu eşeysiz ürer. • Fakat bazı türlerde, farklı özelliklere sahip aynı tür bakteriler arasında konjugasyonköprüsü ile gen aktarımı yapıldığından eşeyli üreme görülür. • Bazı bakteriler ortam koşulları zorlaşınca endospor oluşturur. Uzun süre bu halde kalabilir. • Bakterilerin üreme ortamına bıraktıkları ve diğer bakterileri öldüren maddelere antibiyotik denir

21. 2. Protista Alemi • Ökaryot canlılardır. • Hareketlerine göre sınıflandırılırlar. • Çok çeşitlidir. Amip, Öglena, paramesyum. a) Amip (Kök ayaklı) • Yalancı ayaklarıyla hareket eder. • Hazırcı yani heterotroftur. • Fagositoz yapar ya da parazit yaşar. b) Öglena (Kamçılı) • Kamçılarıyla hareket eder. • Hem hazır besin alır hem de ışıklı ortamda kloroplastı ile fotosentez yaparak besin üretir. c) Paramesyum (Terliksi canlı) • Silleriyle hareket eder. • Hazır besin alırlar yani heterotroftur.

22. 3.Mantarlar Alemi (Fungi) • Klorofil içermediklerinden hazırcı, yani heterotroftur. Ya saprofit ya da parazit yaşarlar. Hücre çeperi bulunur. Depo maddeleri glikojendir. Sporlarla ürerler. • Çok çeşitlidir. Maya mantarları, küf mantarları, şapkalı mantarlar vs. • Ekonomik değerleri olanlar olduğu gibi bazıları da yenir

23. 4. Bitkiler Alemi ( Plants) • Kloroplastlı ototrof canlılardır. • Hücre çeperi bulunur. • Sentrozom yoktur. • Endositoz yapamaz, fakat ekzositoz yapabilirler. • Yedek depo maddeleri nişastadır. • Üremelerine göre sınıflandırılırlar.

24. a) Çiçeksiz Bitkiler • Çiçek ve tohum oluşmaz. • Gerçek kök, gövde ve yaprak yoktur. • Sporlarla ürer ve döl almaşı görülür. - Suyosunu ve karayosunlarında iletim demetleri yoktur. - Eğreltilerde iletim demetleri vardır.

25. b) Çiçekli Bitkiler • Çiçek ve tohum oluşturulur. • Kök, gövde ve yaprak vardır. • Eşeyli ürerler. • Açık (çam) veya kapalı (elma) tohumlu olabilirler. • Tohumlar tek (mısır) veya çift (nohut) çenekli olabilir.

26. 5.Hayvanlar Alemi (Animals) • Hepsi heterotroftur. • Hücre çeperi yoktur. • Sentrozom vardır. • Yedek depo maddesi glikojendir. • İskelet sistemlerine göre sınıflandırılır.

27. a) Omurgasızlar • Bel kemiği yoktur. • Kapalı veya açık dolaşım görülür. • Hemoglobin varsa kan sıvısındadır. • Altı sınıftan oluşur.

28. 1.Süngerler • Denizde bir yere tutulu yaşarlar. • iğne şeklinde ışınsal iç iskeleti vardır. • Sinir sistemleri yoktur. • Eşeyli ve eşeysiz ürerler. • Hücre içi sindirim yaparlar.

29. 2.Sölenterler • Denizde yaşarlar. • Tek açıklıklıdırlar.(Gastro Vasküler boşluk) • Sinir ağı ve sinir hücreleri bulunur. • Eşeyli ve eşeysiz ürerler. • Hücre dışı ve hücre içi sindirim yaparlar. Örnek; Hidra, deniz anası ve Mercanlar.

30. 3.Solucanlar • Tatlı su ve çamurlarda yaşarlar. Üç çeşidi vardır. I.Yassı Solucanlar • Tek açıklıklı sindirim sistemi vardır. • Hücre dışı ve hücre içi sindirim görülür. • ip merdiven sinir sistemi vardır. • Çift cinsiyetli yani hermafrodittir. • Çoğu parazittir. • Boşaltım protonefridyumlarda olur. • Örnek : Ergin Ara konak • Köpek tenyası Köpek İnsan

31. II. Yuvarlak Solucanlar • Çift açıklıklı sindirim sistemi vardır. • Çoğu parazittir. Örnek; Kancalı kurt ve bağırsak kurdu vs.

32. III. Halkalı Solucanlar • Vücutları segmentlidir. • Çift açıklıklı sindirim sistemi vardır. • Hücre dışı sindirim görülür. • ip merdiveni sinir sistemi vardır. • Çift cinsiyetli yani hermafrodittir. • Kapalı dolaşım görülür. • Boşaltım organı nefridyumlardır. • Deri solunumu yaparlar. Örnek; Toprak solucanı vs.

33. 4.Kuşlar • Karada yaşarlar. • iç döllenme ve dış gelişme görülür. • Akciğer solunumu yaparlar. • Kalp dört odalıdır. • Kapalı dolaşım görülür. • Vücuda temiz kan gider. • Hücre dışı sindirim görülür. • Sıcak kanlıdır. • Yavrularda mezonefroz, erginlerde metanefrozböbrek vardır. Örnek;Serçe, kanarya, şahin vs.

34. 5. Memeliler • Suda ve karada yaşarlar. • İç döllenme ve iç gelişme görülür. • Yavrular sütle beslenir. • Akciğer solunumu yaparlar ve alveol vardır. • diyafram kası bulunur. • Kalp dört odalıdır. • Kapalı dolaşım görülür. • Alyuvarlar çekirdeksizdir. • Vücuda temiz kan gider. • Hücre dışı sindirim görülür. • Sıcak kanlıdır. • Yavrularda mezonefroz, erginlerde metanefrozböbrek vardır.Örnek; Yarasa, yunus, balina, inek, kirpi, fok vs.

35. Beslenme İlişkileri ve Etkileşim • Tabiattaki bütün canlılar birbiriyle etkileşim halindedir. • Bu etkileşim kendini beslenme ilişkisi şeklinde gösterir. • Canlılar beslenme ilişkileri bakımından ikiye ayrılır

36. 1.Üretici (Ototrof) Canlılar • Kendi besinini kendileri yaparlar. • İnorganik maddelerden organik madde sentezlerler. • iki çeşittir. a) Fotosentetik Canlılar • Klorofil bulundururlar. • Işık enerjisini kullanırlar. Örnek; Bitkiler, bazı bakteriler ve mavi yeşil algler. b) Kemosentetik Canlılar • Klorofilleri yoktur. • Kimyasal enerjiyi kullanırlar.Örnek; Bazı bakteriler.

37. 2.Tüketici (Heterotrof) Canlılar • Hazır besin alırlar. • Organik maddeleri başka organik maddelere ya da inorganik maddelere dönüştürürler. • Üç çeşittir.

38. a) Holozoik Beslenme • Katı besinlerle beslenirler. • Sindirim sistemi gelişmiştir. (3)Üç çeşittir. • Otçul: (Herbivor) inek, kuzu vs. • Etçil: (Karnivor) Kedi, köpek vs. • Hem etçil hem otçul: (Omnivor) insan, ayı.

39. b) Simbiyotik Beslenme • Ortak beslenme şeklidir. • Üç çeşittir. 1 ) PARAZİTİZM • Bir canlı diğerine zarar vererek yaşar.(+,-) • Ayrıldıklarında parazit olan azalır, diğeri artar. • İç parazitlerin sindirim sistemleri gelişmemiş fakat dış parazitlerin gelişmiştir. • Örnek; Plazmodyum, bazı bakteriler,kene vs.

40. 2. Kommensalizm • İki canlıdan birinin diğerine zarar vermeden birlikte yaşamasıdır. (+, 0) Örnek; Köpek balığı ve vantuzlu balık.

41. 3. Mutualizm • iki canlı birbirine faydalı olarak yaşar.(+, +) Örnek;insan bağırsağındaki vitamin üreten bakteriler ve insan.Örnek; Suyosunu ve mantar (Liken) gibi.

42. c) Saprofit Beslenme (Çürükçüller) • Organik artıklarla beslenme şeklidir. • Organik maddeleri inorganik maddelere dönüştürürler. • Ayrıştırıcılar da denir. Örnek; Bazı bakteriler ve bazı mantarlar. Not: Bazı canlılar hem üretici hem de tüketicidir. Öglena ve böcekçil bitkiler gibi.