ANADOLU ÜNİVERSİTESİ HÜLYA DENİZ SAZAK STRATEJİ GELİŞTİRME DAİRE BAŞKANI 12 Eylül 2014

1. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ HÜLYA DENİZ SAZAK STRATEJİ GELİŞTİRME DAİRE BAŞKANI 12 Eylül 2014

2. A BÜTÇENİN TEMEL ESASLARI Bütçe Kavramı Türkiye’de kamu mali yönetimi ve kontrol konusundaki en temel kanun olan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 3’ üncü maddesinde bütçe “belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgeyi” ifade etmektedir.

3. Bütçe, bir kurumun gelecek döneme ilişkin gelir ve gider tahminlerinin sınıflandırıldığı cetveldir. Başta devlet olmak üzere bütün kurumların bütçeleri vardır. İktisat bakımından önemli olan devlet bütçesidir. Bu bütçenin gelir kısmının temel kalemi vergilerdir. Giderler ise devletin personeline yaptığı maaş ve ücret ödemelerinden oluşan cari harcamalar, yatırımlardan oluşan yatırım harcamaları ve emeklilere verilen ödemelerin oluşturduğu transfer harcamalarından oluşur.

4. Bütçe Açığı • Devlet giderleri, gelirlerini aşarsa aradaki fark bütçe açığını oluşturur. Günümüz devletlerinin başlıca sorunlarından birini bütçe açığı teşkil eder. Çünkü bu açıklar genellikle para basılmasına ve ara enflasyona neden olmaktadır. • Bütçe Denetimi • Hükümetin, meclisten aldığı yetkiyle gerçekleştirdiği harcamaların ve gelir toplama faaliyetinin, alınan yetki çerçevesinde yapılıp yapılmadığının kontrolüdür. Bunu Türkiye’de Sayıştay (Dış Denetim) yapar.

5. Bütçe Dönemi • Bütçenin uygulandığı dönemdir. Genellikle bir yıldır. Avrupa Birliğine üye ülkelerde bütçe yılı takvim yılıdır. 1 Ocak’ta başlar. 31 Aralık’ta biter. Türkiye de 1949’ dan sonra bütçe yılının başlangıcı 1 Mart olarak kabul edilmiştir. 1983’ ten itibaren yeniden takvim yılı esasına dönülmüştür. • Bütçe Tasarısı • Türkiye’deki uygulamada bakanlıklar kendi bütçelerini hazırlar ve Maliye Bakanlığı’na gönderir. Maliye Bakanlığı bunları birleştirir. Kendi bütçesini de ekler ve Bakanlar Kurulu’na havale eder. Bakanlar Kurulu’nun onayladığı ve Meclis’e sunduğu bütçe önerisine bütçe tasarısı denilmektedir.

6. Çok Yıllı Bütçeleme • Bütçelerin düzenlenme biçimleri iktisadi ve sosyal hayatta meydana gelen değişmelere göre yeni görünümler kazanmaktadır. Pek çok ülke son yıllarda kamusal reformlar kapsamında devlet bütçesine orta vadeli (çok yıllı) bir bakış açısı kazandırma çabası içine girmiştir. Temel amaç, kamu yönetiminde mali disiplini sağlamak ve performans esaslı bütçeleme sistemini uygulamaya koymaktır.

7. Çok yıllı bütçeleme; devletin gelecek bir yıl esas olmak üzere bu yılı izleyen birkaç yıla ilişkin gider ve gelir tahminlerinin yer aldığı, gelecek yıla ilişkin gider ve gelirlerin yürütülüp uygulanması konusunda hükümetin parlamentodan yetki ve izin aldığı bir bütçeleme şeklidir. Bu uygulamayla, bütçede yıllık ilkesi geçerliliğini korumakta, parlamento hükümete giderlerin yapılması ve gelirlerinin toplanması konusunda, gelecek bir yıl için gerekli hukuki yetkiyi vermekte, hükümetin gelecek yılı izleyen birkaç yıla ilişkin gider ve gelir tahminlerini görüşmekte, böylece hükümetin gelecek yıllara ilişkin mali politikalarını da denetlemektedir.

8. Orta vadeli harcama programı çerçevesinde; • - Orta vadeli program hazırlanması • - Orta vadeli mali plan hazırlanması • - İdarelerin stratejik plan hazırlamaları • - İdarelerin yılı ve izleyen iki yılın gelir ve gider tahminlerini içeren üç yıllık bütçe hazırlanması ile planlama - bütçeleme bağlantısı kurulmaktadır.

9. Bütçe İlkeleri Bütçe ilkeleri, geleneksel devlet fonksiyonlarına bağlı ortaya çıkan ve devletin görevlerine uygun olarak düşünülmüş, geliştirilmiş ilkelerdir. Esasen bu ilkeler, bütçenin hazırlanması, görüşülüp onaylanması, uygulanması ve denetlenmesi aşamalarında göz önünde bulundurulması gereken kuralları ifade eder.

10. Bütçe ilkeleri şunlardır; • Genellik ilkesi • Birlik ilkesi • Açıklık ilkesi • Doğruluk ilkesi • Anlaşılır olma ilkesi • Önceden izin alma ilkesi • Yıllık olma ilkesi • Denklik ilkesi • Tasarruf ilkesi • Mali saydamlık • Hesap verilebilirlik • Mali disiplin

11. Genellik ilkesi:Devletin bütün gelir ve harcamalarının bütçede ayrı ayrı ve tam olarak yer almasıdır. Hiçbir gelir ve harcama birbirinin arkasında gizlenemez. Bu ilke, bütçe uygulaması bakımından eskiden kullanılan safi metodun yerine gayrisafi metodun kullanılmasını gerektirmiştir. Safi metot usulünde kuruluşlar harcama yaparken bir taraftan da elde ettikleri gelirlerin tümünü göstermeden yaptıkları harcamaları elde ettikleri gelirlerden düşürdükten sonra harcamalardan arta kalan kısmını göstermekteydiler. Oysa gayrisafi bütçe usulünde gelir ve giderler eksiksiz olarak, yani birbiriyle mahsup edilmeden bütçede yer alır. Bu usule göre herhangi bir gelirin herhangi bir harcamaya doğrudan tahsis edilmemesi gerekir. Buna “ademi tahsis yöntemi” de denir. Böylece tüm gelirler hazinede toplanır ve bütün giderler buradan yapılır.

12. Birlik ilkesi: Kamu sektörünün bütün gelir ve harcamalarını içeren tek bir bütçe hazırlanması anlamına gelir. Gider ve gelirlerin tek bütçede gösterilmesi hâlinde kuruluşlar karşılaştırılabilir. Bütçede birlik ilkesi ile kamu hizmetleri tek elden planlanmakta ve yönlendirilmektedir. Bu durum hizmetlerin finansman kaynaklarının oluşturulmasını, kaynakların planlı kullanılmasını kolaylaştırabilmektedir. Ayrı ayrı bütçe hâlinde karşılaştırma imkânı azalır ve bu israfa da yol açar. Ülkede bütün harcama ve gelirlerin ekonomideki etkisini topluca görebilmek bakımından birlik ilkesi uygulanmaktadır. Bazı şartlarda olağanüstü harcamalar yapılması gerekebilmektedir. Olağanüstü harcamaların mevcut bütçede yer alması doğru olmayabilir. Bu nedenle olağanüstü bütçe ayrıca hazırlanır.

13. Açıklık ilkesi: Bütçede gelir ve harcamalarla ilgili yer alan bilgilerin mümkün olduğu kadar açık olması, sadece uzmanların değil ilgi duyan vatandaşların da anlayabileceği şekilde hazırlanması gerekir, bütçe ile ilgili belgeler herkesin incelemesine açık olmalıdır. Bütçeler basılarak yayımlanmalıdır. İsteyen herkesin alıp inceleyebilme imkânı sağlanmalıdır. Bütçe ile ilgili bilgi ve belgelerde herhangi bir gizlilik olmamalıdır.

14. Doğruluk ilkesi:Bütçenin gelir ve harcama tahminleri, mümkün olduğu kadar gerçeklere uygun sonuçlar verebilmelidir. Yıl içerisindeki iktisadi değişmelerin doğru tahmin edilmesi gerekir. Bütçe hazırlanırken gerçeğe yakın tahminler yapılmalıdır. Aksi durumda bütçenin uygulaması güçleşir ve bütçe açığı meydana gelir. Tahminlerin, önceki yıllarla ilgili istatistiki bilgilerden faydalanılarak, ülkenin içinde bulunduğu şartların ve dünyadaki gelişmelerin göz önünde bulundurularak yapılması gerekmektedir.

15. Anlaşılır olma ilkesi:Bütçede yer alan gelir ve giderlerin herkesin kolayca anlayabileceği şekilde açık ve sade olarak düzenlenmesini ifade eder. Bu ilkeye uyulması, aynı zamanda bütçenin uygulanmasını da kolaylaştırır. Bütçe gelir ve giderleriyle ilgili rakamların kolayca anlaşılmasını sağlar.

16. Önceden izin alma ilkesi:Bu ilke, bütçelerin ait olduğu döneme girilmeden kabul edilmesi üzerinedir. Bilindiği gibi bütçeler yıllık olarak hazırlanmakta ve meclis tarafından ait olduğu yıldan bir önceki yılın aralık ayı sonuna kadar kabul edilmektedir. Bütçe, hükümet tarafından hazırlanır. Halkın temsilcilerinden oluşan parlamento tarafından onaylanır. Parlamentonun (yasama organının) izni olmadan hükümet, bütçeyi uygulayamaz. Yani ne gelir toplayabilir ne de harcama yapabilir. Bu ilke yasama organının kamu gelir ve giderleri üzerinde söz sahibi olduğunu ifade eder.

17. Yıllık olma (zaman) ilkesi: Söz konusu ilke, bütçenin uygulanması için verilen iznin bir süre ile sınırlandırılmasını ifade eder. Bu süre bir yıl olarak kabul edilir. Ancak bazı istisnai durumlarda geçici bütçe uygulanabilir. Geçici bütçeler, bir yıldan daha az dönemi kapsayabilir. Ekonomik dalgalanmalar, ekonomik planlar nedeniyle daha uzun süreli bütçeler yapılabilir. Genellikle her ülkede kabul edilen ve uygulanan mali yıl, bir yıllık bir süreden oluşur. Bu dönem bütçe uygulaması itibarıyla uygun bir zaman dilimidir ve ülkemizde de anayasanın 161. maddesinde “yıllık” ifadesi kullanılmaktadır. Mali bakımdan daha isabetli tahminlerde bulunmak, muhasebe uygulamalarını kolaylaştırmak, bütçenin incelenmesi, onaylanması ve meclis denetimine uygun zaman tanınması açısından bir yıllık süre uygun görülmektedir. Bir yıllık süre meclis araştırmaları, kamuoyundaki eğilim ve değişmelerin izlenmesi, toplumsal karar alma süreci açısından doğru bir süredir.

18. Denklik ilkesi:Klasik maliyecilerin ve ona uygun klasik maliye görüşünün savunduğu bir ilkedir. Bütçede gelir ve giderlerin birbirine denk olması gerektiği savunulur. Kamu giderleri, normal gelirlerle finanse edilmelidir. Bu nedenle harcamalar gelirlere eşit olmalıdır. Eğer bütçe hazırlanırken giderlerin toplamı, gelirlerin toplamından fazla çıkarsa aradaki fark iç borçlanmalarla kapatılır ve gelir gider toplamları eşitlenir. Bu eşitliğe görünüşte denklik denir. Bütçe uygulandıktan sonra kesin hesap kanununda gelir ve giderler gerçekten birbirine denk çıkarsa buna gerçek denklik denir. Bu ise bütçe hazırlanırken gelir ve giderlerle ilgili tahminlerin gerçeğe yakın olması durumunda mümkündür. Artık klasik iktisatçıların görüşünün dışında bütçe denkliğinin yıllık olarak sağlanması zorunlu görülmemektedir. Çünkü ülkenin içinde bulunduğu ekonomik duruma göre bütçe açık verebilir. Önemli olan, ekonomik duruma uygun olan ekonomik ve mali politikaların doğru bir şekilde uygulanmasıdır.

19. Tasarruf ilkesi: Tasarruf ilkesinden kastedilen verimliliktir. En az harcama ile en fazla hizmetin sağlanmasını savunur. Bütçeler en az maliyetle en fazla işin görüleceği şekilde kurgulanmalıdır. Bu ilke gereksiz harcamaların önlenerek, verimliliğin sağlanmaya çalışılarak, kamu gelirlerinin zorunluluk dereceleri dikkate alınarak kamu giderlerinde kullanılmasını açıklar.

20. Mali saydamlık:Mali saydamlık, hükümetin yapısının, fonksiyonlarının, mali politika planlarının, kamu sektörü hesaplarının ve mali hedeflerinin kamuoyuna açık olmasıdır. Ayrıca, mali saydamlık, seçmenlerin, mali piyasaların, hükümetlerin şimdiki ve gelecekteki mali durumların doğru olarak değerlendirilmesi için kamu sektörü dışında oluşan işlemleri de kapsayacak şekilde, karşılaştırılabilir, anlaşılabilir, zamanında, kapsamlı ve güvenilir bilgiye ulaşabilmeyi açıklayan kavram olarak da tanımlanabilir.

21. Hesap verebilirlik:Yeni kamu yönetimi anlayışının temel kavramlarından biri olan hesap verilebilirlik; siyasi, idari ve mali yönleri olan bir kavram olarak, alınan kararların politik ve sosyoekonomik maliyetinin tamamıyla karar alıcılar tarafından üstlenilmesi anlamına gelmektedir.

22. Mali disiplin:Kamu gelirleri ve kamu giderlerinin birbirine denk olmasını ifade etmektedir. Burada kastedilen sadece konsolide bütçe denkliği değil, bütçe gelir ve giderlerinin birbirine denk olması dışında sosyal güvenlik kuruluşları, yerel yönetimler, fonlar, döner sermaye ve KİT’lerin bütçelerini de içine alan tüm kamu gelir ve giderlerinin denkliğidir. Diğer taraftan mali disiplin keyfiliğin bütçeleme sürecinde dışlanmasını da içermektedir.

23. B- 5018 SAYILI KANUN KAPSAMINDA TÜRKİYE’DE BÜTÇELEME Tanımlar; Türkiye’de bütçe sistemi 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarınca düzenlenmiştir. Bu bölümde 5018 sayılı Kanun kapsamında, Türkiye’deki bütçe türlerinden, bütçeleme sürecinden ve Merkezi Yönetim Bütçe Kanunundan söz edilecektir.

24. Bütçe: 5018 sayılı Kanuna göre, belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgedir.  Merkezi yönetim bütçe kanunu:Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir ve gider tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve yürütülmesine yetki ve izin veren kanundur.

25. KamuKaynakları: Borçlanma suretiyle elde edilen imkanlar dahil kamuya ait gelirler taşınır ve taşınmazlar, hesaplarda bulunan para, alacak ve haklar ile her türlü değerleri, Kamu Gideri: Kanunlarına dayanılarak yaptırılan iş, alınan mal ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma araçlarının primli satışından doğan farklar, ekonomik, mali ve sosyal transferler, verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri,

26. Kamu Geliri:Kanunlarına dayanılarak toplanan vergi, resim, harç, fon kesintisi, pay ve benzeri gelirler, faiz, zam ve ceza gelirleri, taşınır ve taşınmazlardan elde edilen her türlü gelirler ile hizmet karşılığı elde edilen gelirler, borçlanma araçlarının primli satışı suretiyle elde edilen gelirler, sosyal güvenlik primi kesintileri, alınan bağış ve yardımlar ile diğer gelirleri, Özel Gelir: Genel bütçe kapsamındaki idarelerin kamu görevi ve hizmeti dışında ilgili kanunlarında belirtilen faaliyetlerinden ve fiyatlandırılabilir nitelikteki mal ve hizmet teslimlerinden sağlanan ve genel bütçede gösterilen gelirleri,

27. Harcama Birimi: Kamu idaresi bütçesinde ödenek tahsis edilen ve harcama yetkisi bulunan birimi, Stratejik plan:Kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren planı, Mali yıl:Takvim yılını, ifade eder.

28. İç Denetim: 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 63. Maddesine göre iç denetim, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetini ifade etmektedir. İç denetim , iç denetçiler tarafından yapılır. İç denetçi bu görevlerini, İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen ve uluslararası kabul görmüş kontrol ve denetim standartlarına uygun şekilde yerine getirir.

29. İç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz. İç denetçiler, raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunar. Bu raporlar üst yönetici tarafından değerlendirmek suretiyle gereği için ilgili birimler ile mali hizmetler birimine verilir.

30. İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde İç Denetim koordinasyon Kuruluna gönderilir. İç Denetim Koordinasyon Kurulu, Maliye Bakanlığına bağlı kamu idarelerinin iç denetim sistemlerini izlemek, bağımsız ve tarafsız bir organ olarak hizmet vermek üzere kurulmuştur.

31. Dış Denetim (Sayıştay Başkanlığı): Sayıştay tarafından yapılacak harcama sonrası dış denetimin amacı, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, yönetimin mali faaliyet, karar ve işlemlerinin; kanunlara, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden Sayıştay Başkanlığı’nca incelenmesi ve sonuçlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine raporlanmasıdır.

32. Sayıştay tarafından hesapların hükme bağlanması; Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir, gider ve mal hesapları ile bu hesaplarla ilgili işlemlerinin yasal düzenlemelere uygun olup olmadığına karar verilmesidir.

34. Genel Bütçe Devlet tüzel kişiliğine dahil olan ve bu kanuna ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerinin bütçesidir. Özel Bütçe Özel bütçe bir bakanlığa bağlı veya ilgili olarak belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen, kuruluş ve çalışma esasları özel kanunla düzenlenen ve 5018 sayılı kanuna ekli (II) sayılı cetvelde yer alan her bir kamu idaresinin bütçesidir.

35. Özel bütçe ayrı tüzel kişiliğe sahiptir; sosyal, bilimsel, teknik, kültür gibi alanlarda görevlendirilebilirler, kendilerine özgü malvarlıkları vardır, kendi gelir kaynakları vardır, nakit idarelerini kendileri yürütür. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre (md.31), bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama birimin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. Özel bütçeli kuruluşların bütçeleri genel bütçenin tabi olduğu esaslara göre hazırlanır, görüşülür, uygulanır ve uygulama sonuçları denetlenir.

36. Bütçe Hazırlanırken Uyulması Gereken İlkeler • (5018 sayılı Kanuna göre) • Bütçenin gerek hazırlanmasında, uygulanmasında gerekse kontrolünde bazı ilkelere uyma zorunluluğu vardır. Böylece bütçelerin hedeflerine ulaşarak başarılı olmaları, gerçek bir demokratik parlamenter denetime imkan tanımaları mümkündür.

37. 5018 sayılı Kanuna göre bütçe hazırlanırken uyulması gereken ilkeler kısaca şunlardır: • Bütçe hazırlanması ve uygulanmasında, makroekonomik istikrarla birlikte sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak esastır. • Kamu idarelerine bütçeyle verilen harcama yetkisi, kanunlarla düzenlenen görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kullanılır.

38. Bütçeler kalkınma planı ve programlarda yer alan politika, hedef ve önceliklere uygun şekilde, idarelerin stratejik planları ile performans ölçülerine ve fayda-maliyet analizine göre hazırlanır, uygulanır ve kontrol edilir. • Bütçeler, stratejik planlar dikkate alınarak izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüşülür ve birlikte değerlendirilir. • Bütçe, kamu mali işlemlerinin kapsamlı ve saydam bir şekilde görünmesini sağlar.

39. Tüm gelir ve giderler gayri safi olarak bütçelerde gösterilir. • Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi esastır. • Bütçelerde gelir ve gider denkliğinin sağlanması esastır. • Bütçeler, ait olduğu yıl başlamadan önce TBMM veya yetkili organlarca kabul edilmedikçe veya onaylanmadıkça uygulanamaz. • Bütçelerde, bütçeyi ilgilendirmeyen hususlara yer verilmez.

40. Bütçeler kurumsal, işlevsel ve ekonomik sonuçların görülmesini sağlayacak şekilde Maliye Bakanlığınca uluslararası standartlara uygun olarak belirlenen bir sınıflandırmaya tâbi tutularak hazırlanır ve uygulanır. • Bütçe gelir ve gider tahminleri ile uygulama sonuçlarının raporlanmasında açıklık, doğruluk ve mali saydamlık esas alınır. • Kamu idarelerinin tüm gelir ve giderleri bütçelerinde gösterilir. • Kamu hizmetleri, bütçelere konulacak ödeneklerle, mevzuatla belirlenmiş yönetim, ilke ve amaçlara uygun olarak gerçekleştirilir. • Bütçelerde, ödenekler belirli amaçları gerçekleştirmek üzere tahsis edilir.

41. Merkezî Yönetim Bütçe Kanunu Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir ve gider tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve yürütülmesine yetki ve izin veren kanundur.

42. Merkezi Yönetim Bütçe Kanunda; • Yılı ve izleyen iki yılın gelir ve gider tahminleri, • Varsa bütçe açığının veya fazlasının tutarı, • Açığın nasıl kapatılacağı veya fazlanın nasıl kullanılacağı, • Vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri ile benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen vergi gelirleri,

43. Borçlanma ve garanti sınırları, • Bütçelerin uygulanmasında tanınacak yetkiler, • Bağlı cetveller, • Mali yıl içinde gelir ve giderlere yönelik olarak uygulanacak hükümler yer alır. • Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin her birinin gelir-gider tahminleri merkezi yönetim bütçe kanununda ayrı bölüm veya cetvellerde gösterilir.

44. Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Malî Plan Orta vadeli program: Kalkınma planları, stratejik planlar ve genel ekonomik koşulların gerekleri doğrultusunda hazırlanan ve makro politikaları, ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri de kapsayacak şekilde Kalkınma Bakanlığı’nca hazırlanan bir programdır.

45. Orta vadeli malî plan: Orta vadeli program ile uyumlu olmak üzere, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminleri ile birlikte hedef açık ve borçlanma durumu ile kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan, Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanan mali plandır.

46. Merkezi Yönetim Bütçesinin Hazırlanması • Gelir ve gider teklifinin hazırlanmasında; • Orta vadeli program ve mali planda belirlenen temel büyüklükler ile ilke ve esaslar, • Kalkınma planı ve yıllık program öncelikleri ile kurumun stratejik planları çerçevesinde belirlenmiş ödenek tavanları, • Kamu idarelerinin stratejik planları ile uyumlu çok yıllı bütçeleme anlayışı, • İdarenin performans hedefleri, dikkate alınarak hazırlanır.

47. Geçici bütçe hangi hallerde uygulanır? • Süresinde kanunlaşmayan bütçeler, mali yıla yetişemeyebilir. • Yasama organı, bütçeyi ret edebilir. • Seçim takvimi ile bütçe takvimi birbirine uymayabilir. • Zorunlu nedenlerle merkezi yönetim bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulmaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe ödenekleri, bir önceki yıl başlangıç ödeneklerinin belirli bir oranı esas alınarak belirlenir. Geçici bütçe uygulaması altı ayı geçemez. Cari yıl bütçesinin yürürlüğe girmesiyle geçici bütçe uygulaması sona erer ve o tarihe kadar yapılan harcamalar ve girişilen yüklemeler ile tahsil olunan gelirler cari yıl bütçesine dahil edilir.

48. Bütçe Uygulama Esasları • Bütçe ödenekleri; • Maliye Bakanlığınca vize edilen ayrıntılı finansman programına uygun olarak yapılır. • Serbest bırakma oranlarına göre kullanılır. • Kamu idareleri bütçelerinde yer alan ödeneklerin üzerinde harcama yapamaz. • Cari yılda kullanılmayan ödenekler yılsonunda iptal edilir.

49. Ödenek Aktarmaları • Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçeleri arasındaki ödenek aktarmaları kanunla yapılır. • Ancak, merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri, aktarma yapılacak tertipteki ödeneğin, yılı bütçe kanununda farklı bir oran belirlenmedikçe yüzde beşine kadar kendi bütçeleri içinde ödenek aktarması yapabilirler. Bu şekilde yapılan aktarmalar, yedi gün içinde Maliye Bakanlığına bildirilir.

50. Personel giderleri tertiplerinden, aktarma yapılmış tertiplerden ve yedek ödenekten aktarma yapılmış tertiplerden, diğer tertiplere aktarma yapılamaz. • NOT:2014 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda oran belirlendiğinden, özel bütçeli idareler, aktarma yapılacak tertipteki ödeneğin %20’ sine kadar kendi bütçeleri içinde ödenek aktarması yapabilirler. Bu idarelerin %20’yi geçen diğer her türlü kurum içi aktarmalarını yapmaya Maliye Bakanı yetkilidir.