Aday Memurların Temel Eğitim Programı Ahmet Hakan YAMAK Güç Kardeşler Anadolu Lisesi Müdürü

1. ANAYASA 1)Anayasa ve Devlet Kavramları 2) Cumhuriyetin Nitelikleri Aday Memurların Temel Eğitim ProgramıAhmet Hakan YAMAKGüç Kardeşler Anadolu Lisesi Müdürü 3) Cumhuriyetin Temel Organları

2. 1 ANAYASA ve DEVLET KAVRAMLARI

3. ANAYASA NEDİR: • Devletin temel yapısını, yönetim biçimini, devlet organlarının birbiriyle olan ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini düzenleyen kanuna anayasa denir.

4. MADDİ ANLAMDA ANAYASA: ŞEKİL ANLAMDA ANAYASA: • Devletin temel organlarının kuruluşunu ve işleyişini belirleyen hukuk kurallarının bütünüdür. • Normlar hiyerarşisinde en üst sırayı işgal eden, kanunlardan farklı ve daha zor bir usulle konulup değiştirilebilen hukuk kurallarının bütünüdür.

5. İlk yazılı anayasa 1787 tarihli ABD anayasasıdır. Türk tarihindeki ilk yazılı ise 1876 tarihli Kanun-i Esasidir.

7. 1982 ANAYASASININ DEĞİŞTİRİLMESİ

8. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ • Anayasanın değiştirilmesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel Kurulda iki defa görüşülür. Değiştirme teklifinin kabulü, Meclisin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun gizli oyuyla mümkündür. • Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderebilir. Meclis geri gönderilen Kanunu, üye tam sayısının üçte ikiçoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı bu Kanunu halkoyunasunabilir.

9. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ • Meclisce üye tamsayısının beşte üçü ile veya üçte ikisinden az oyla kabul edilen Anayasa değişikliği hakkındaki Kanun, Cumhurbaşkanı tarafından Meclise iade edilmediği takdirde halkoyuna sunulmak üzere Resmi Gazetede yayımlanır. • Doğrudan veya Cumhurbaşkanının iadesi üzerine, Meclis üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile kabul edilen Anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya gerekli görülen maddeleri Cumhurbaşkanı tarafından halkoyuna sunulabilir. Halkoylamasına sunulmayan Anayasa değişikliğine ilişkin Kanun veya ilgili maddeler Resmi Gazetede yayımlanır.

10. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ • Halkoyuna sunulan Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların yürürlüğe girmesi için, halkoylamasında kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekir. • Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların kabulü sırasında, bu Kanunun halkoylamasına sunulması halinde, Anayasanın değiştirilen hükümlerinden, hangilerinin birlikte hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara bağlar.

11. TEKLİF Teklif Meclis Üye tamsayısının 1/3 ünün yazılı teklifi(184) KARAR Karar sayısı 3/5 veya 2/3 arasında ise(330-367 kişi) Sayı 2/3 ten fazla ise(367’den fazla) CUMHURBAŞKANI (15 gün içinde yayımlanır) CUMHURBAŞKANI (15 gün içinde yayımlanır) Meclise iade eder Halk oylaması zorunludur (Meclise iade edilmemişse) Meclise iade eder Onaylar Halk oylamasına sunar(ihtiyari,yani isteğe bağlıdır)

12. İPUCU • Anayasa değişikliği teklifinde bulunma yetkisi sadece milletvekillerine aittir. • Anayasanın değiştirilmesi ancak TBMM üye sayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilir. Buna göre «teklif yeter sayısı»184 tür. • Teklifin kabulü için Meclisin üye tamsayısının en az beşte üçünün oyu şarttır. Bu da 330 oy demektir. • Anayasa değişikliği bu sayıların altında yapılırsa değişiklik otomatik olarak halkoyuna sunulur. • Değişiklikler TBMM genel Kurulunda iki kez görüşülür ve gizli oylama yapılır.

13. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ 1876 Anayasası Üye tamsayısının 2/3’ü padişah onayı ile 1921 Anayasası Anayasa değişikliği ile ilgili hüküm yoktur. 1924 Anayasası Üye tamsayısının 3/1’nin teklifi ve 3/2 ‘sinin onayı ile 1961 Anayasası Üye tamsayısının 3/1 ‘nin yazılı teklifi ve meclisin 3/2’sinin onayı ile 1982 Anayasası Üye tamsayısının 3/1’nin yazılı teklifi ve 3/5 veya 2/3 onayı ile

14. ANAYASANIN BAĞLAYICILIĞI VE ÜSTÜNLÜĞÜ • MADDE 11- Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluşve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. • Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.

15. ANAYASANIN BAĞLAYICILIĞI VE ÜSTÜNLÜĞÜ • Anayasa bütün kanunların temelidir. Anayasalar, önemli birçok konunun ana hatlarını düzenler. Yasalar ise konunun ayrıntılarını düzenler. Anayasa hükümlerini tüm kişi ve kurumları bağlayıcıdır.

16. YASAL METİNLERİN ÖNEM SIRASI ŞÖYLEDİR

17. ANAYASA MİLLETLERARASI ANTLAŞMALAR KANUNLAR KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER TÜZÜKLER YÖNETMELİKLER EMİR VE GENELGELER

18. YAZILI KAYNAKLAR • Yazılı kaynakların hiçbiri kendisinden üstte bulunan kurala aykırı olamaz. Örneğin, tüzükler kanunlara aykırı olamaz. Kanunlar, Anayasaya aykırı olamazlar. Buna, ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ İLKESİ denir.

19. YAZILI OLMAYAN KAYNAKLAR • Günümüzde yazılı hukuk kaynakları uygulamada öncelikle geçerlidir. Yazılı kaynakların var olmadığı durumlarda, örf ve adetler de hukuk kaynağı olarak değerlendirilir. Ancak, örf ve adetlerin; hukuk kuralı olarak değerlendirilebilmesi için şu şartlar aranmalıdır.

20. SÜREKLİLİK: Örf ve adet sürekli olmalıdır. GENEL İNANÇ: Halk tarafından benimsenmelidir. DEVLET DESTEĞİ: Yaptırım gücünü devletten almalıdır.

21. TOPLUM HAYATINI DÜZENLEYEN KURALLAR

22. Örf-Adetler: Bir toplumun içinde doğar, nesilden nesille geçer.

23. Görgü Kuralları: Toplumda sevgi, saygı ve inceliği esas alan kurallardır.

24. Ahlak Kuralları: Yazılı olmayan kurallardır. Yaptırımı ayıplamadır. Kişi ahlaksız damgası yer.

25. Din Kuralları: İç huzuru sağlayıcı ve bir inancı esas alır. Vicdani açıdan yaptırımı büyüktür. Allah korkusu gibi.

26. Hukuk Kuralları: Yazılı kurallardır. Uyulmadığı takdirde cezai işlem yapılır. Hırsızlık gibi.

27. KUVVETLER AYRILIĞI İLKESİ • Kuvvetler ayrılığı devlet gücünün birbirinden ayrı organlara dağıtıldığı yönetim anlayışıdır. • Günümüzdeki anlayış: Devlet niteliği kazanmış her toplumda birbirinden farklı üç görev olduğu ve bunların birbirleri karşısında bağımsız bir statüye sahip oldukları esasına dayanır. Bu ilke, kanunları yapan yasama gücünün, yapılan kanunları uygulayan yürütme gücünün ve uygulamadan doğan uyuşmazlıkların giderilmesini sağlayan yargı gücünün ayrı organlara verilmesini; bu organların birbirinden bağımsız olmasını gerektirir.

28. KUVVETLER AYRILIĞI İLKESİ • Mevcut Durum • Türkiye anayasalarından 1921 Anayasası’nda yer almaz. 1924 Anayasası’nda da yoktur.1961 ve hala yürürlükte olan 1982 anayasaları kuvvetler ayrılığı ilkesine göre düzenlenmiştir • 1789 tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesine göre: Kuvvetler ayrılığının gerçekleşmediği ve yurttaş haklarının güvence altına alınmadığı toplumların anayasası olamaz. Böylelikle söz konusu ilke, devletin ve anayasanın temeli durumuna getirilmiştir. Bu noktada kuvvetler ayrılığı ilkesi, devletin bir bütün olarak sahip olduğu gücü dağıtır ve denetler. Her bir güç işbirliği ve denge ile çalışır. • Kuvvetler ayrılığı ilkesine sahip devletin en dikkat edilmesi gereken yönü “bağımsız yargı” dır. Yargının, yürütmeden ve yasamadan ayrı olması, yargının her türlü baskı ve etkiden uzak ve siyasal çekişmelerin dışında kalmasını gerektirir. Yargının hak teslim eden yapısı nedeniyle de herhangi bir etkiden bağımsız olması gerekir. Anayasa 138’inci madde ile bunu güvence altına almıştır:

29. HAKİMİYET KAYNAĞINA GÖRE DEVLET ŞEKİLLERİ DEMOKRATİK DEVLET MONARŞİK DEVLET TEOKRATİK DEVLET OLİGARŞİK DEVLET

30. DEMOKRATİK DEVLET • Hakimiyet milletindir. Millet kendi iradesiyle anayasasını yapar. Yöneticilerini kendileri seçer. Düşünce, laiklik, siyasi hak, seçme ve seçilme hakkı siyasi parti, hürriyet ve özgürlük demokrasi için önemlidir.

31. MONARŞİK DEVLET • Tek kişinin hakimiyetine dayanarak kurulan ve yönetilen devlettir. Kral ya da padişah gibi.

32. TEOKRATİK DEVLET • Din kurallarına göre idare edilen devlettir. İlahi kurallar esastır.

33. OLİGARŞİK DEVLET • Hakimiyet bir zümreye veya bir gruba aittir. Devlet bu grup (zümre) tarafından yönetilir.

34. DEMOKRASİ DOĞRUDAN DEMOKRASİ YARI DOĞRUDAN DEMOKRASİ TEMSİLİ DEMOKRASİ

35. DOĞRUDAN DEMOKRASİ Milletin iktidarı kimseyi aracı yapmadan doğrudan kullanılmasıdır. Günümüzde İsviçre de (dünyada böyle bir sistemle yönetilen ülke yoktur. Sadece İsviçre nin bazı kantonlarında uygulanmaktadır. Nüfusları yaklaşık 1000 kişi civarında olduğu için çok sorun olmuyor) uygulanmaktadır.

36. YARI DOĞRUDAN DEMOKRASİ Referandum ile yapılan anayasa veya kanunlar halkın oyuna sunulur.

37. TEMSİLİ DEMOKRASİ Türkiye bu sistemi uygular. Milletin seçtiği parlemento vardır. Meclis, milleti temsil ederek yasaları yapar.

38. 2 CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ

39. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI • 1982 Anayasası • 09/11/1982 tarihinde halk oylamasına sunulmuş ve aynı tarihte kabul edilmiştir. • Diğer anayasalardan daha uzun ve ayrıntılı hükümler içermekte, • 177 madde ve 16 geçici maddeden meydana gelmekte,maddelerin metni uzun ve ayrıntılıdır.

40. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI 7 KISIMDA OLUŞUR. 1.KISIM: GENEL ESASLAR 2.KISIM: TEMEL HAKLAR ve ÖDEVLERİ Birinci Bölüm: Genel Hükümler İkinci Bölüm: Kişinin Hakları ve Ödevleri (KHK ile düzenlenemez) Üçüncü Bölüm: Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (KHK ile düzenlenebilir) Dördüncü Bölüm: Siyasi Haklar ve Ödevler (KHK ile düzenlenemez)

41. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI 3.KISIM: CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI BİRİNCİ BÖLÜM: YASAMA İKİNCİ BÖLÜM:YÜRÜTME ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:YARGI 4.KISIM: MALİ ve EKONOMİK HÜKÜMLER BİRİNCİ BÖLÜM: MALİ HÜKÜMLER İKİNCİ BÖLÜM:EKONOMİK HÜKÜMLER 5.KISIM: ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER 6.KISIM: GEÇİÇİ HÜKÜMLER 7.KISIM: SON HÜKÜMLER

42. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI • Anayasanın dayandığı temel görüş ve ilkeler belirtilen başlangıç kısmı, Anayasa metnine dahildir. • Madde kenar boşlukları, sadece ilgili oldukları maddelerin konusunu ve maddeler arasındaki sıralama ve bağlantıyı gösterir. Bu başlıklar anayasa metninden sayılmaz. (Madde-177).

43. DEĞİŞTİRİLEMEYECEK HÜKÜMLER Anayasanın ilk üç maddesi değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez. 3.Madde • Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. • Dili Türkçe’ dir. • Bayrağı, şekli kanunla belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. • Milli marşı «İstiklal Marşı» dır. • Başkenti Ankara’dır. 2.Madde • Cumhuriyetin nitelikleri; • İnsan haklarına saygılı devlet • Atatürk milliyetçiliğine bağlı devlet • Demokratik devlet • Laik devlet • Sosyal devlet • Hukuk devleti 1.Madde • Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir

44. 1982 ANAYASASINDA CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ Demokratik Devlet Laik Devlet Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet Sosyal Devlet İnsan Haklarına Saygılı Devlet HukukDevleti Cumhuriyetin Nitelikleri

45. CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ • Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk Milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta verilen ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir. MADDE-2

46. ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNE BAĞLI DEVLET Cumhuriyetin nitelikleri arasına milliyetçiliğin girmesi 1924 Anayasasının 1937 yılında geçirdiği değişiklikle olmuştur.1961 Anayasası Türk Milliyetçiliği kavramına yer vermiş fakat bu kavram 1982 Anayasasında Atatürk Milliyetçiliği olarak ifade edilmiştir. Atatürk milliyetçiliği; akılcı, bilimsel, çağdaş, medeni, ileriye dönük, demokratik, toplayıcı, birleştirici, insani ve barışçılığı esas alır.

47. DEMOKRATİK DEVLET Demokratik Yönetim Anlayışının benimsendiği açıkça ifade edilmiştir.

48. LAİK DEVLET Laiklik, bireylerin inanç ve düşünceleri nedeniyle kınanmaması ve inanç ve düşünceleri nedeniyle herhangi bir ayrıma tabi tutulmamaları, kamu düzeninin gerektirdiği şartlara uymak koşulu ile serbestçe ibadette bulunmalarını ifade etmektedir. • 1928 yılında Anayasada yapılan değişiklikle «Devletin dini İslam’dır.» ibaresi kaldırılmıştır. • Din ve devlet kurumları birbirinde ayrılmıştır. • Devlet yönetimi, din kurallarından etkilenmez. • Din hizmetleri bir kamu hizmeti sayılmıştır.

49. İPUCU • Diyanet İşleri Başkanlığı 1961 Anayasasından itibaren kurulmuştur. Din hizmetleri kamu hizmeti olarak sayıldığı için Diyanet İşleri Başkanlığında genel idare içerisinde sayılmıştır.

50. SOSYAL DEVLET • Sosyal Devlet İlkesi Anayasamıza 1961 Anayasası ile girmiştir. Buna göre devlet; • Vergi adaleti, • Kamulaştırma ve Devletleştirebilme • Herkese insan onuruna yakışır asgari bir hayat düzeni sağlamaya yönelik tedbirleri alma, • Sosyal Haklar Sağlama • Eşitlik, planlama gibi ilkeleri benimsemiştir.