flonase/img/intranasal.jpg

1. www.flonase.com/img/intranasal.jpg 4.bp.blogspot.com/.../dZvySIQp2O8/s320 http://www.123rf.com www.filizozgur.com/uploads www.ayfiz.com/sayfa/tedaviler www.mersinsistem.com

2. Doktor bey / Doktor hanım - Ayağımdaki şu yara için iğne vermiştin ya ben bunu hergün yaptıramıyorum onun yerine bir merhem yazsan olmaz mı?

3. İLAÇ UYGULAMA YERLERİ Yrd. Doç. Dr. Nalan TİFTİK ME. Ü. Tıp Fak. Farmakoloji AD.

4. AMAÇ: Dönem III öğrencilerine ilaçların uygulama yollarını öğretmek.

5. HEDEFLER: • İlaç uygulama yollarının birbirlerinden farklarını ve bu farkların önemini anlama… • İlaçların hangi endikasyonda hangi uygulama yolu ile uygulanmasının daha doğru olacağını öğrenme… • İlaç uygulanırken uyulması gereken genel kurallar konusunda bilgilenme…

6. İlaçlar veriliş amacı ve etki etmesi istenilen yere göre • genel olarak iki şekilde uygulanır; • Lokal etki içinuygulama yolları:: Eğer ilacın etkilemesi istenilen yer, vücudun yüzeyinde ise ya da enjektör iğnesi ile erişilmesi mümkün bir derinlikte ise ilaç lokal olarak uygulanır. • İlacın uygulama yerinde yüksek konsantrasyonda uzun süre kalması için sistemik dolaşıma geçmesi yani uygulama yerinden absobsiyonu engellenmelidir. • Lokal anestezik-adrenalin

7. 2. Sistemik etki için uygulama yolları: Vücutta yaygın bir etki elde edilmek isteniyor yada lokal bir etki arzu edilmekle beraber etki yerine ilacın uygulanması mümkün değilse ilaç mukozal boşluklara (oral-mide barsak kanalı) ya da uygun bir yerden doku içine (kas içi-cilt altı) enjekte edilir.

8. İlaçların çeşitli yollardan lokal ve sistemik etki elde etmek amacıyla verilebilmeleri için o uygulama yoluna özgü farmasötik şekle sokulmuş olmaları gerekmektedir. İlacın farmasötik sekli uygulama yoluna özgüdür.

9. www320d.mackolik.com

12. Lokal İlaç Uygulama Yolları Epidermal Uygulama (Cilt Üzerine veya Perkütan Uygulama) Çeşitli cilt hastalıklarının tedavisinde, ilaçlar merhem (pomat), krem, solüsyon, süspansiyon, losyon, pudra (toz) ve pat (macun) şeklinde uygulanabilirler. Cilt lipidde çözünür olmayan maddelere karşı geçirgen değildir. Ciltteki patolojik olay epidermisin derin tabakalarında, dermis veya cilt altında ise ilacı sistemik olarak oral veya injeksiyonla vermek gerekir.

13. Vücuttaki her bölgenin cildinden ilaç emilimi eşit değildir. En fazla emilenden en az emilene doğru sıralama şöyle yapılabilir: Skrotum  kulak arkası (mastoid bölge)  koltuk altı saçlı deri  göğüs  ön kol  bacak Lipidde çözünür maddelerin ciltten absobsiyonu toksikolojik açıdan da önemlidir.

14. Cilt İçine (İntrakutan) Uygulama Allerji ve bakteriyoloji testleri veya lokal anestezik ilaç uygulaması gibi durumlarda uygulanan kullanımı kısıtlı bir uygulama şeklidir. Uygulanan solüsyonların hacmi 0.1 ml’yi geçmemelidir.

15. www.allaboutvision.com Konjonktiva Üzerine Uygulama Göz veya göz kapaklarının konjuktival kısımlarındaki infeksiyonların tedavisinde, çeşitli amaçlarla gözde miyozis veya midriyazis gibi lokal etkiler oluşturmada, göz içi basıncını düşürmede veya diğer bazı lokal etkiler oluşturmak amacı ile konjonktivaya uygulanırlar. Göze uygulanan oftalmik preperatlara “kolir” adı verilir ve steril olarak uygulanmalıdır. Solüsyon veya süspansiyon (göz damlası) ya da pomad şeklinde hazırlanan farmasötik şekillerin yanı sıra son zamanlarda “oculerinsert” denen dozaj şekilleri de geliştirilmiştir.

16. İlaç göze uygulama sırasında nazolakrimal kanaldan burun boşluğunadrene olarak buradan absorbe edilebilir, böylece sistemik etki oluşturabilir. Glokom --blokörler Uzun süreli tedavi gerektiren göz hastalıklarnda ilacın günde birkaç kez uygulanması gerekir. Oculer insert adı verilen farmasötik şekil ile uzun etki sağlanabilir. Ocusert pilorkarpin

18. İntranazal Uygulama Burun mukozası ve paranazal sinüs hastalıklarında antibakteriyel, vazokonstriktör, antiinflamatuvar veya lokal anestezik ilaçlar bu yolla uygulanır. Öte yandan oksitosin, vazopresin ile GnRH analoglarıçözelti veya toz halindeki preparatları sprey şeklinde buruna püskürtülerek sistemik etki için kullanılır. Pomadlar ve yağlı solüsyonlar bu yolla uygulanmamalıdır (aspirasyon-lipid pnömonisi).

19. Bukal (Ağız İçi) Uygulama Ağız mukozasının ve diş etlerinin (gingiva) bazı yüzeyel iltihaplarında ve diğer lezyonlarında ilaçlar bukal tablet, pastil, gargara, ağız suyu ve atuşman şeklinde lokal uygulanabilirler. Tonsilit, diş absesi ve retrofarengeal abse gibi derin yapıların yapılarda sistemik ilaç tedavisi yapılmalıdır. Gastrointestinal Kanala Uygulama Bazı ilaçların ağız yolundan alındıkları halde absorbe edilmeden mide barsak kanalında etki etmesi istenir. Peptik ülser - antiasid ilaçlar, sükralfat, kolloidal bizmut bileşikleri MgSO4 gibi tuz laksatifler

20. İntratekal Uygulama İlaçların subaraknoid boşluğa injeksiyon yolu ile uygulanmasıdır. Uygulama 3. ve 4. lomber vertebralar arasındaki aralıktan kalınca ve uzun bir iğne ile girilir. İnjekte edilecek solüsyonun hacmine eşit hacimde serebrospinal sıvı dışarı çekildikten sonra injeksiyon yapılır. Lokal anestezik solüsyonlar (spinal anestezi), antineoplastik ilaçlar (metotreksat) ve bazı antibakteriyel ve antifungal ilaçlar bu yolla uygulanırlar. www.mersinsistem.com/.../HPIM2412

21. İntravajinal Uygulama Vajina ve uterus serviksinin iltihaplarında ilaçlar vajinal tablet, vajinal süpozituvar (ovül), vajinal krem ve jel gibi çeşitli farmasötik şekillerde vajina ve uterus serviksine uygulanabilirler. Bu tür preperatlarda çoğunlukla uygulama için bir aplikatör bulunur. Gebe kalmayı önleyen bu farmasötik şekillerdeki veya köpük şeklindeki spermisid ilaçlar da intravajinal olarak uygulanabilir.

22. İntraplevral ve İntraperitoneal Uygulama Plevra ve periton iltihabı ve tümörlerin tedavisinde lokal etki elde etmek amacıyla, antibakteriyel ve antineoplastik ilaçlar özel injektörler aracılığı ile plevra ve periton boşluğu içine uygulanabilir. İntraplevral enjeksiyon (torasentez) genellikle 7. interkostal aralıkta ve arka aksiller çizgi üzerinde skapula köşesindeki bir noktadan yapılır. İntraperitoneal (karın boşluğuna) injeksiyon genellikle linea alba üzerinde ve göbek-pubis mesafesinin 1/3’ü kadar göbeğin altındaki bir noktadan yapılır (abdominal parasentez). Bu uygulama öncesinde delinmemesi için mesanenin boşaltılması gerekir.

23. İntrakardiyak Uygulama Acil durumlarda kardiyak resusitasyon amacıyla adrenalin gibi stimülan ilaçlar ve atropin miyokard içine veya doğrudan kalp boşluğuna uygulanır. İnjeksiyon kalın ve uzun bir özel iğne ile sol 4. interkostal aralıkta sternumun hemen yanından, daha seyrek olarak da processus xiphoideus’un yanından girilerek yapılır.

24. İntrauterin Uygulama Sezaryen sonrası uterus büzülmesini çabuklaştırmak ve kanamayı azaltmak için miyometrium içine oksitosik hormon injekte edilebilir. Öte yandan uterus boşluğuna kontraseptif amaçla progesteron ve benzeri streoid hormon salıveren intrauterin spiraller (RIA) yerleştirilebilir. Bununla birlikte tıbbi abortus amacı ile oksitosik prostaglandinler serviks içine (intramural) injekte edilebilir. www.haberfx.net/images/contents/15464.jpg

25. İntraartiküler Uygulama Bazı eklem iltihaplarında kortikosteroidler ve antibakteriyel ilaçlar solüsyon ve süspansiyon şeklinde eklem içine injekte edilebilir. Rektum veya Kolon İçine Uygulama Anüs ve rektumun yüzeyel hastalıklarında (hemoroid, anal fissür, polip vb.) ilaçlar lokal etki sağlamak için supozituvar, lavman (enema) veya merhem şeklinde uygulanır. Kolon içine - kontrast madde  Sistemik etki-bebeklerde antipiretik uygulaması

26. Lezyon İçine Uygulama Bazı tümöral veya iltihabi yüzeyel lezyonların tedavisi için uygun ilaçlar lezyon içine injekte edilebilir. Kist hidatik - Ameliyat esnasında kist içi hipertonik tuz solüsyonu ile yıkanır.

28. Sistemik İlaç Uygulama Yolları Enteral Uygulama İlacın sindirim kanalı (mide barsak kanalına) verilmesi ve böylece bu kanadan mukozal absorbsiyona bırakılması demektir. Bu yolla ilaç uygulaması üç şekilde  yapılır: - Oral yoldan ilaç uygulaması (ağızdan, per os) - Sublingual (dilaltı) ve bukkal ilaç uygulama - Rektal ilaç uygulama

29. 1. Oral yoldan ilaç uygulaması (per os, p.o., per oral) İlacın ağızdan yutulmak suretiyle alınması şeklindedir. En sık kullanılan ilaç veriliş yöntemidir. Kolay, güvenilir ve ekonomik bir yöntemdir. Özellikle uzun süreli ilaç kullanımında pratiktir ve hasta uyunç problemi oluşturmaz. Fizikokimyasal özellikleri nedeniyle bu yolla verildiklerinde absorbe edilmeyen veya mide barsak kanalında yıkılarak etkinliğini yitiren ilaçlar bu yolla verilemezler. Ayrıca bulantı kusması olan veya bilinci yerinde olmayan hastalara bu yolla ilaç verilmez. Oral yoldan ilaç verilirken karşılaşılan en önemli sorun biyoyaralanımdır.

30. 2. Sublingual veya bukkal uygulama Dil altı veya yanak mukozasına ilaç uygulamak yolu ile sistemik etki elde edilebilir. Ağız mukozası lenf ve kan damarlarından son derece zengin olduğu için bu şekilde alınan ilacın karaciğerden geçmesi gerekmeyeceğinden hızla sistemik dolaşıma geçer ve etki gösterir. Ayrıca ilaç mide barsak kanalı ve/veya karaciğerden ilk geçiş etkisinden de kurtulacaktır. Presistemik eleminasyona fazla uğrayan ilaçlar bu şekilde uygulanır. İzosorbit dinitrat, nifedipin, bazı ergot alkaloidleri, bazı steroid hormonlar (metiltestesteron) ve piroksikam sublingual ve bukkal yolla uygulanabilirler.

31. 3. Rektal uygulama İlaçlar rektuma ya lokal ya da sistemik etki oluşturmak için kullanılırlar. Sistemik etki için rektal yolla ilaç uygulaması genellikle bebeklerde veya bulantı-kusma hallerinde ya da mideyi tahriş eden ilaçların verilmesi için kullanılabilir. Rektal yolla; - Supozituvar - Enema (rektal yolla verilen solüsyon veya süspansiyon) mikroenema (1-20 ml), makroenema (lavman  100ml) şeklinde uygulanabilirler. Rektal uygulamanın sublingual uygulamada olduğu gibi ilaç ilk geçiş etkisinden kurtulur, zira rektumun aşağı taraflarını perfüze eden alt ve orta hemoroidal venler doğrudan sistemik dolaşıma katılır.

32. Parenteral Uygulama Gastrointestinal kanaldan emilmeyen veya burada yıkıma uğrayan ilaçlar parenteral yolla uygulanabilir. Öte yandan ağızdan ilaç alamayan hastalarda ve hızlı etki istenilen durumlarda ilaç bu yolla uygulanabilir. Parenteral yolla uygulanan ilaçlarda biyoyaralanımın tam olduğu (% 100) kabul edilir. Ancak bu yolla ilaç uygulamanın bazı güçlükleri vardır. - Uygulamayı yapacak sağlık personeline ihtiyaç, - Acı veren bir uygulama olması, - Parenteral dozaj şekillerinin genelikle daha pahalıdır.

33. Parenteral Yoldan Uygulanacak Preparatlar - pH'sı vücut sıvılarının pH 'sına yakın, - Steril , - İzotonik olmalı ve - Partikül içermemelidir.

34. İntravenöz (Damar içine) injeksiyon (IV): • İntravenöz injeksiyon ve infüzyon: En çok başvurulan damar içi ilaç uygulama yöntemidir. Biyoyararlanım tamdır. İlaç bir injektör aracılığı ile doğrudan periferik vene (tercihen antekübital vene) verilir. Acil etki istendiği zaman veya ilaç biyolojik membranları geçemeyen bir kimyasal yapıya sahipse tercih edilen bir uygulamadır. • İntravenöz uygulamada ilaç, birkaç dakikalık süre içinde yavaş olarak injekte edilmelidir (başta kardiyovasküler ve SSS’ni korumak için).

35. İntravenöz verilecek ilaçlar genellikle suda solüsyon halinde hazırlanırlar. Yağlı çözeltiler ve süspansiyonlar intravenöz uygulanmazlar (emboli). Suda çözünürlüğü düşük olan ilaçlar hızlı injekte edilirlerse damar içinde çökerek emboliye neden olabilirler. Örneğin antikonvülzan diazepam intravenöz hızlı injekte edilmemelidir (5 mg/dk). Hızlı yıkıma uğrayan (GTN, süksinil kolin, oksitosin veya alfentanil gibi) veya tedavi indeksi dar olan ilaçlar ise intravenöz infüzyon ile uygulanmalıdır. Plazmada kararlı durum konsantrasyonuna ulaşması zaman alıyorsa o takdirde ilaç önce intravenöz injeksiyon ile yükleme dozunda verilmelidir.

36. İntraarteriyel uygulama: Sistemik ilaç uygulama yolu değildir. İlacın belirli bir organı etkilemesi veya görüntülemesi istenilen hallerde kullanılır. (Anjiografi- opak maddeler) Aynı şekilde belirli bir organa lokalize olmuş neoplazmların tedavisinde ilaç kanser kemoterapisi sırasında ilaç o ekstremite veya organın arterine enjekte edilir (karaciğer kanserinde-hepatik artere). Kemik iliğine injeksiyon: Bebeklerde bazen de yetişkinlerde damar bulunamaması halinde ilaç uygun bir kemik iliğine (sternum) injekte edilir ve buradan hızla kana karışır. Çok nadir başvurulan bir yöntemdir.

37. 2. Subkütan (ciltaltına) injeksiyon (SC): Ciltaltı (subkütan) injekte edilen solüsyonlar buradan gevşek yağ doku içinde yayılıp absorbe edilirler. Ciltte gerilme ve ağrı oluşturmaması için en fazla 2 ml ilaç bu yolla injekte edilebilir. İnfüzyon pompaları:Ayakta tedavi görmekte olan hastalara sürekli olarak parenteral ilaç uygulanabilmesi için geliştirilmiş bir uygulamadır. Yatan hastalarda bazı ilaçların küçük hacimli standart injeksiyonluk solüsyonu, saatte 0.1-0.3 ml hızda sürekli ciltaltı infüzyon ile verilir; bunun için özel bir pompa kullanılır. Bir günde verilen solüsyon hacmi 10-20 ml’yi geçmemelidir. Bu uygulama injeksiyonla kronik tedavi uygulaması gereken kişilerde yapılır.

38. 2. İntramüsküler (kas içi) injeksiyon (IM): İlaçların kas içine uygulanmasıdır ve genellikle gluteal veya gerektiğinde deltoid kasa ya da vastus lateralise injeksiyon yapılır. Kas içine injekte edilen ilaç hacmi 5 ml’yi geçmemelidir. Ancak 10 ml’lik bir solüsyon ikiye bölünerek sağ ve sol kalçaya uygulanabilir. Doku içine uygulamada absorpsiyon hızını kısıtlayan en önemli faktör ilaç uygulama bölgesinden geçen kan akım hızıdır.

39. Şişman kimselerde gluteal bölgede cilt altı yağ dokusu kalın olduğu için yeterince uzun bir iğneyle injeksiyon yapılmazsa ilaç kas yerine yağ dokusuna uygulanabilir bu da ilacın absorpsiyonunu ciddi ölçüde değiştirebilir.

40. İntramüsküler injeksiyon intravenöz uygulamaya göre daha kolay ve tehlikesiz bir yöntemdir fakat daha ağrılıdır. Bazen absorbsiyonu azaltmak için ilaç formülasyonuna vazokonstriktör madde eklenir. (lokal anestezik - adrenalin). Uzun etki elde etmek için ilaçlar süspansiyon şeklinde veya ester halinde intramusküler yoldan uygulanabilir. Molekül ağırlığı 3000’in altında olan ilaçlar kapillerden pasif difüzyonla kana geçerler. Üstündekiler kısmen lenf yoluyla absorbe edilirler.

41. www.integralbiosystems.com/images

42. Transdermal ilaç uygulama İlacın sistemik etki göstermesi için cilt üzerine uygulanmasıdır. Bu şekilde ilaç uygulamasıyla ilaç karaciğere uğramadan doğrudan sistemik dolaşıma geçeceğinden ilk geçiş etkisi görünmez. Transdermal uygulamaya özgü farmasötik şekiller merhem ve TTS’ dir. Transdermal Terapötik sistem (TTS, yama, flaster): Transdermal uygulamaya özgü sabit hızda ve sabit süre boyunca ilaç salıveren farmasötik şekillere denir. Birkaç tabakadan oluşmuştur; ilaç sıvı veya jel bir taşıyıcı içinde süspansiyon halinde ve “rezervuar” denen bir kısım içindedir. Skopolamin, nitrogliserin, klonidin, östrojen ve testosteron bu yolla uygulanır.

43. www.cansinmed.com/medikal İnhalasyon Yolu İle İlaç Uygulama Alveollerin çok geniş bir yüzey alanına ve son derece geçirgen bir epitel membranına sahip olup akciğer kan akım hızı çok yüksektir. Bu nedenle inhalasyon ile uygulanan bir ilaç çok hızlı absorbe edilebilir. Aerosol inhalasyon yolu ile uygulanan bir dozaj formudur. Aerosoller genellikle ilacı belli bir basınçta tutan ve inhalatör denen özel alüminyum kutular içinde bulunurlar ve ağza tatbik edilerek ilacın solunum yollarına geçmesi sağlanır.

44. Aerosollerde en önemli problem solunum yollarına ve akciğere ilacın yeterince ulaşamamasıdır. Tanecikler yeterince ufak olmadığı takdirde dozun önemli bir kısmı ağızda ve boğazda takılır ve sonuçta akciğerlere gitmez ve yutulur. Antiastmatik ilaçlar, bronkodilatörler ve genel anesteziklerden bazıları inhalasyonla uygulanırlar. www.patientnewsletter.com

45. Endotrakeal uygulama Endotrakeal tüp takılmış hastalarda (CPR veya ameliyat sırasında olduğu gibi) ilaç solüsyonu bu tüp içinden geçirilir, ince bir kateterden trakea mukozasına tatbik edilir (adrenalin, atropin).

47. SONUÇ Tedavinin başarısını en önemli ölçüde etkileyen faktör ilaçların doğru uygulanmasıdır. İlacı uygulayacak hekim ya da diğer sağlık personelinin gerekli bilgi ve beceriyi eksiksiz edinmiş olması gerekmektedir. Öte yandan hastalar kendi kendilerine ilaç uygulamaları sözkonusu olduğunda yeterince bilgilendirilmeli ve eğitilmelidirler.

48. Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji Prof. Dr. Oğuz Kayaalp • Süzer Farmakoloji Prof. Dr. Öner Süzer • Katzung Farmakoloji (Bertram G. Katzung, Basic&Clinical Pharmacology) • GOODMAN&GILMAN’S THE PHARMACOLOGICAL BASIS OF THERAPEUTICS (Joel G.HARDMAN, Lee E.LIMBIRD, A.GOODMANGILMAN) • Lippincot Pharmacology