Kazanım 3

1. Kazanım 3 1.Destan, yazıt ve diğer belgelerden yararlanarak, Orta Asya ilk Türk devletlerinin siyasal, ekonomik ve kültürel özelliklerine ilişkin çıkarımlarda bulunur. 2. Orta Asya ilk Türk devletlerinin kültürel özellikleriyle yaşadıkları yerlerin coğrafî özelliklerini ilişkilendirir.

2. Ben gökte vücut bulmuş Bilge Kağan Ülkemin suyu Selenge imiş. Ötüken ormanında İdukbaş’ın batısında Yabaş-Tukuş’un birleştiği yerde yayladım. Sarayımı orada yaptırttım. Bin yıllık, on binlik kitabemi orada düz taşa yazdırdım. Bin at kalmış, on bin koyun kalmış, bin at, on bin koyun tuttum, getirdim. Şİne-Usu yazıtlarına göre Uygur hükümdarlarının ünvanı ile diğer Türk Devletlerindeki ünvanlar aynı mı? Şİne-Usu yazıtlarına göre Uygurların Kurucusu kim ve merkez olarak neresi seçilmiş?

3. Turalar ŞarkısıÇağatay dağlarının eteğini boylayıpTuralar Deryası dalgalı akarGökyüzü bitişik yaşıl yaylayaO, geniş sahayı kucaklayıp yatar.Ne kadar lekesiz, sonsuz gökyüzüVadiler bucaksız, görünmez ucuRüzgarlar eserse otlar eğer başGörünür at, sığır ve koyun kuzu Uygurlar Bu şiirde Uygurlar hakkında hangi bilgilere ulaşabilirsiniz?

4. Uygurlar ve Manihezim Bögü Kağan zamanında Çin’e yapılan seferlerden sonra Göktanrı dinini bırakarak Manihezim dinini benimsediler

5. Uygurlar ve Manihezim Uygurlardaki Maniheist Rahip ve Rahibeler

6. Uygurlar ve Manihezim Kağan’ın buyruğu ile Işık dini artık her bucağa yayıldı. Bu dinin kavranması pek zor idi. Onlar tekrar tekrar Kağan’dan merhamet etmesini istiyorlardı. Uygurlar arasında yayılan bu dine göre hayvanî gıdaların yenmesi ve ağır içkilerin içilmesi yasaktı. Bu bilgilerde ışık dini olarak bahsedilen din hangisidir? Manihezim dininde hangi yasaklar var? Hayvan etinin yenmesinin yasaklanması Uygurlarda hangi değişikliklere neden olur?

7. Manihezim Tüccar ve şehirli dini olmasından dolayı Uygurlar göçebe hayatı bırakarak Şehirlere yerleşmişler ve surlar yapmıştır Manihezim’e göre hayvani besinler yasak olduğu için Uygurlar savaşçılık özelliğini kaybetmiştir.

8. Türk Devletlerinde son sözü kim söylerdi? Yerleşik hayatla ilgili hangi bilgiler var?

9. Türklerin yerleşik hayata geçmesi ticaret, bilim, sanat ve edebiyatında gelişmesine neden olmuştur Uygurlarda etrafı surlarla çevrili şehirlere balık denirdi.

10. Uygurlar ve Yerleşik Hayat Uygurlardan önceki Türk Devletlerinde tapınak yapılmamıştır Sebebi neler olabilir? Uygur Tapınaklarına çizilmiş olan bir asilzade resmi

11. Uygurlar ve Yerleşik Hayat Yerleşik hayat Uygurlarda sanatın gelişmesine neden olmuştur

12. Uygurlar ve Yerleşik Hayat Uygurlara ait duvar resimlerinin bulunduğu Bezeklik

13. Uygur Alfabesi Uygurlar Göktürk alfabesi yerine kendi alfabelerini kullanmıştır

14. Atadı Tenride balmış il etmiş Bilge Kağan atadı. İl Bilge Hatun atadı. Kağan tayin edilip Hatun tayin edilip Ötüken ortasında Süngüz Başkan’ın kutlu zirvesinin batısında otağı burada kurdum Uygurlar Kağan ile birlikte Hatun’un tahta geçişte birlikte anılması neyin göstergesidir?

15. Bir vakit geldi. Uygurlarla, onlara tabi etraftaki kavimler atların kişnemesinden, vahşi hayvanlar ve köpeklerin ulumasından, sığırların böğürmesinden, koyun ve keçilerin melemesinden, kuşların ötmesinden, çocukların ağlamasından kısaca her şeyden “göç, göç” diye ses duymaya başladılar. Bu sebepten yerlerinden kalktılar. Artık yurtlarından ayrılmanın zamanının geldiğine inandılar. Kondukları her yerde aynı sesi duyuyorlardı. Nihayet başka bir memlekete geldiklerinde, sesler kesildi ve oraya beş mahalleli bir şehir kurdular. Buraya Beş Balık adını verdiler ve şehir günden güne büyüdü. O zamandan beri oraya yerleşen Uygurların çocukları beylik yapıyorlar GÖÇ DESTANI Neden göç etmişler? Göçün sonucu nelerdir? Uygur destanlarında hayvanlardan bahsedilmesinin sebepleri nelerdir?

16. Uygur Devletinin kurulduğu bölge günümüzde hangi ülke sınırları içindedir?

17. Uygurların Yıkılışı Uygurlar 840 yılında Kırgızlar tarafından yıkılmış ve Doğu Türkistan’a göç etmişlerdir. Günümüzde Uygurların yaşadığı bölgeyi görüyorsunuz.

19. En önemli özelliği yerleşik hayatı benimseyen ilk Türk toplumu olmalarıdır. Tarım, sanat ve ticarette ilerlemişlerdir. Mani dinini benimsemişlerdir Tapınaklar yaparak mimaride gelişme göstermişlerdir. Kağıt ve Matbaayı kullanan ilk Türk devletidir. Kendilerine has 18 harften oluşan Uygur Alfabesi vardır Türeyiş ve Göç Destanları vardır UYGURLAR (745-840)

20. ÖRNEK CÜMLELER Doğru Yanlış Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir Surlarla çevrili şehirlerine balık adı verilmiştir Dini inançları yaşam biçimlerini etkilemiştir Dini inançları sayesinde düşmanları ile mücadelelerinde başarılı olmuşlardır Mimari eser yapımında pek başarılı değillerdir

21. SBS 2008 Uygurlardan günümüze mal edinme, satış protokolü, ipotek senedi, ortaklık kurma, evlatlık verme, iş sözleşmesi, vasiyetname, vakıfname gibi hukuki konuları kapsayan belgeler kalmıştır. Buna göre Uygurlarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Ekonomik yaşam yasalarla düzenlenmiştir. B) Zamanlarına göre çok ileri ve uygar bir toplumdurlar. C) Çin’den ipek ve tarım ürünleri almış, canlı hayvan ihraç etmişlerdir. D) Yönetim anlayışlarında hukuki düzenlemelerin önemli bir yeri vardır.

22. Uygur şehirlerinden İdikut’ta kervansaraylar ile Maniheist, Hıristiyan, Budist mabetlerin ve manastırların harabeleri bulunmuştur. Bu bilgiye dayanarak Uygurlar hakkında aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Tek tanrı inancında olanlar fazladır. B) İnsanlar ibadetlerinde özgürdür. C) Ticaretle uğraşanların sayısı azdır D) Mimarinin dışındaki sanatlar gelişmemiştir

23. Uygurlar diğer Türk topluluklarından farklı olarak şehirler kurmuş, tarım ve sanatla da uğraşmışlardır. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur? • A) Hayvancılıkla uğraşmalarının • B) Yerleşik hayata geçmelerinin • C) Savaşçı özelliklerini korumalarının • D) Farklı dinleri benimsemelerinin