KONFERANS

1. KONFERANS TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN KOMŞULARIYLA İLİŞKİLERİ VE BU KONULARDAKİ ULUSAL ÇIKARLARI Doç. Dr. MUSTAFA KİBAROĞLU Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Jandarma Genel Komutanlığı Jandarma Okullar Komutanlığı Beytepe, Ankara 20 Ekim 2003

2. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları ULUSLARARASI İLİŞKİLER ve TEORİK ÇERÇEVE …Uluslararası İlişkiler Bilimi …Dış Politika …Dış Politikayı Tayin Eden Faktörler …Dış Politika Vasıtaları TÜRKİYE’NİN KOMŞULARIYLA İLİŞKİLERİNDE FİİLİ DURUM …Rusya Federasyonu ile İlişkiler ve Orta Asya …Ermenistan ile İlişkiler …Azerbaycan ve Gürcistan ile İlişkiler …Bulgaristan ve Romanya ile İlişkiler …Yunanistan ile İlişkiler ve Avrupa Birliği …Suriye ile İlişkiler ve Arap Birliği …Irak ile İlişkiler ve ABD …İran ile İlişkiler Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

3. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları ULUSLARARASI İLİŞKİLER ve TEORİK ÇERÇEVE …Uluslararası İlişkiler Bilimi …Dış Politika …Dış Politikayı Tayin Eden Faktörler …Dış Politika Vasıtaları Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

4. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları ULUSLARARASI İLİŞKİLER BİLİMİ Genel ve esas olarak, devletlerin diğer devletlerle ve uluslararası örgütlerle olan ilişkilerinin yapısı, içeriği ve niteliği hakkında bilgi edinmek suretiyle, bu ilişkilerin neden bulundukları düzeylerde olduğunu anlamak, açıklamak ve geleceğe yönelik olarak ilişkilerin seyri hakkında öngörülerde bulunmak amacıyla bilimsel kriterlere sadık kalınarak yapılan araştırmalar bütünüdür; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

5. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları ULUSLARARASI İLİŞKİLER BİLİMİ Geniş kabul gören “realist paradigma”ya göre devletler uluslararası ilişkiler alanının temel aktörleri olarak kabul edilir; İkili veya çoklu ilişkilerin “analiz seviyesi” devletler veya uluslararası sistem olarak; “analiz birimi” ise devlet olarak tespit edilir; Akademik çalışmalardaki en temel zorlukdevletler arası ilişkilerin içeriği ve niteliği hakkında bilgi sahibi olmaktır; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

6. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları DIŞ POLİTİKA Devletlerin vatandaşlarına karşı asli görevlerini (refah ve güvenlik) yerine getirebilmeleri için uluslararası alanda haklarının korunması, yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ve gelişmeler karşısında hazırlıklı ve avantajlı konumlarda olunması amacıyla yapılacak girişimlerin kısa, orta ve uzun vadeli olarak planlanması ve uygulanmasıdır; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

7. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları DIŞ POLİTİKA Uluslararası alanda ilişkileri düzenleyen, denetleyen, hak ve yükümlülükler konusundaki hükümleri her devlet tarafından mutlak kabul gören uluslarüstü bir otorite bulunmaması sebebiyle, devletler sahip oldukları milli güç unsurları sayesinde çıkarlarını korurlar ve vatandaşlarının güvenliklerini ve refahını sağlarlar; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

8. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları DIŞ POLİTİKAYI TAYİN EDEN FAKTÖRLER Dış politikayı tayin eden faktörlerin başında tarih ve coğrafya gelir. Bu iki temel unsurdan tarih sabittir. Coğrafya ise zaman içinde değişebilmekle beraber kısa ve orta vadeli planlamalar için sabit olarak kabul edilir; Bu iki sabit unsur dış politikanın genel çerçevesini tayin eder. Ancak, bazı değişkenlere bağlı olarak nihai dış politika tercihleri yapmak mümkün olabilir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

9. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları DIŞ POLİTİKAYI TAYİN EDEN FAKTÖRLER Dış politikayı tayin eden değişken faktörlerin içinde, tehdit değerlendirmeleri, ileriye yönelik siyasi ve ekonomikhedefler ile bu hedefleri gerçekleştirmek ve algılanan tehditlere karşı koymak için başvurulacak milli güç unsurlarının niteliği ve niceliği sayılabilir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

10. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları DIŞ POLİTİKAYI TAYİN EDEN FAKTÖRLER Tehdit algılaması, bir ülkenin siyasi rejimini baskı altına alabilecek veya değiştirebilecek ve/veya topraklarının bir kısmını yada tümünü işgal/kontrol edebilecek (askeri) gücün varlığının değerlendirilmesidir; Siyasi hedef rejim tercihi ile alakalıdır; Ekonomik hedefler milli güç unsurları ile alakalıdır; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

11. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları DIŞ POLİTİKA VASITALARI Devletler dış politika hedeflerini gerçekleştirebilmek için siyasi/diplomatik, ekonomik ve askeri araç ve yöntemlere başvurabilirler; Söz konusu araç ve yöntemler karar vericiler tarafından tek tek veya birlikte ele alınarak değerlendirilebilir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

12. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları DIŞ POLİTİKA VASITALARI Siyasi/diplomatik araç ve yöntemlerin başında ikna ve müzakere gelir. Devlet adamları veya diplomatik görevliler eliyle konuların sözlü olarak yada yazılı metinler üzerinden gidilerek tartışılması ve ortak çıkarların bulunabileceği uzlaşı sağlanması en ideal yöntem olarak kabul edilir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

13. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları DIŞ POLİTİKA VASITALARI Siyasi/diplomatik araç ve yöntemlerin amacına ulaşması için çeşitli ortamlarda ve seviyelerde lobi faaliyetlerinde de bulunulabilir; Siyasi/diplomatik araç ve yöntemlerin yetersiz kalması durumunda ekonomik avantajlar sağlanması ve bu yolla karşılıklı fayda elde edilmesi dış politika hedeflerine varmakta yardımcı olabilir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

14. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları DIŞ POLİTİKA VASITALARI Siyasi/diplomatik ve ekonomik araç ve yöntemlerin etkili olmalarını ve sonuç almalarını sağlamak amacıyla veya onların yetersiz kalması durumunda son başvuru olarak dış politika hedeflerine varmak için devletler askeri araç ve yöntemleri devreye sokabilirler; Askeri araç ve yöntemler “dış politika” çerçevesi dahilinde, sıcak çatışmaya varmadan da etkili bir şekilde kullanılabilir. En ideal yöntem caydırıcılıktır; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

15. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları DIŞ POLİTİKA VASITALARI Caydırıcılığın başarılı bir şekilde uygulanması ve sonuç alınması için belli şartların yerine getirilmesi gerekir: … siyasi iradenin (açıkca) ortaya konulması; … yeterli askeri gücün bulunması; … siyasi iradenin karşı tarafta doğru ve eksiksiz anlaşılması; … her iki tarafta da karar vericilerin “akılcı” davranması; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

16. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları TÜRKİYE’NİN KOMŞULARI ve FİİLİ DURUM …Rusya Federasyonu ile İlişkiler ve Orta Asya …Ermenistan ile İlişkiler …Azerbaycan ve Gürcistan ile İlişkiler …Bulgaristan ve Romanya ile İlişkiler …Yunanistan ile İlişkiler ve Avrupa Birliği …Suriye ile İlişkiler ve Arap Birliği …Irak ile İlişkiler ve ABD …İran ile İlişkiler Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

17. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları RUSYA FEDERASYONU ve ORTA ASYA …Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla Ruslarla 400 yıllık kara sınırı ve bununla bağlantılı tehdit önemli ölçüde ortadan kalkmıştır; …Rusya’nın zafiyet içinde bulunması ve Türkiye’nin Türk Cumhuriyetleri’ne “model” olma politikası ilişkileri gerdi; …Orta Asya ve Kafkaslarda işbirliği olanakları bulunması ilişkilere olumlu etki yapmıştır; …Türkiye için Türk Cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarını koruması ve liberal rejimlere sahip olmaları önemlidir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

18. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları ERMENİSTAN ve KAFKASYA …Türkiye Ermenistan’ı tanımakla beraber diplomatikilişki kurmamaktadır; …Ermenistan’ın Türkiye’ye ve Türk insanına yönelik sözde “soykırım” iddiaları ve Azerbaycan topraklarını işgal etmesi kabul edilemez; …Ermeni lobisi ve diasporasının fakirlik içindeki Ermeni halkının durumunu dikkate alarak tertip politikalarından vazgeçmesi ve Türkiye’nin toprak bütünlüğüne ve Türk halkının onuruna saygılı tutum benimsemesi gerekir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

19. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları AZERBAYCAN ve GÜRCİSTAN …Türkiye’nin komşuları arasında ilişkiler düzeyi en iyi olan ülke gerçek dost ve kardeş Azerbaycan’dır; …Devlet Başkanı Haydar Aliyev’in “bir millet, iki devlet” tanımı gerçekçi ve sağlıklı bir yaklaşımdır; …Gürcistan, Türkiye açısından Orta Asya bölgesine kesintisiz erişim bakımından stratejik öneme sahiptir; …Tarihi gerçeklere dayalı kuşkucu yaklaşım açısından Gürcistan’ın Rusya ile Türkiye arasındaki coğrafi konumu ve bu durumun devamı büyük önem arzetmektedir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

20. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları BULGARİSTAN ve ROMANYA …Soğuk Savaş döneminde “düşman” kampta olan Bulgaristan ile artık her alanda ilişkiler gelişiyor; …Türk azınlığın siyasi haklarındaki ilerlemeler, sınır boyu mayınların temizlenmesi, ticari işbirliği olumlu gelişmeler; …Romanya uzak komşu olarak rejim değişikliği sonrası özellikle Türk firmaları için cazip hale geldi; …Bulgaristan ve Romanya’nın NATO başta olmak üzere tüm Batılı kurumlara dahil olmasını Türkiye destekliyor; …Türkiye’nin Batı ile entegrasyonu fiziki sınırların birleşmesi ile daha da hızlanabilir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

21. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları YUNANİSTAN, KIBRIS ve AVRUPA BİRLİĞİ …Türkiye istese de Yunanistan için bir tehdit olamaz; …Esas tehdit unsurlarına Yunanistan sahiptir; …Türk-Yunan ilişkilerinin denge noktası Kıbrıs’tır; …KKTC’de konuşlanmış Türk askeri varlığı Yunanistan’ın Ege’de maceralara girişmesini önleyen en önemli caydırıcı unsur olmuştur; …Avrupa Birliği ile ilişkilerde Kıbrıs faktörü Türkiye’nin aleyhine bir unsur olmaktan kurtarılmalıdır; …Kıbrıs’ta “çözüm” Türkiye Cumhuriyeti’nin hayatiçıkarlarını gözetmek zorundadır, aksi takdirde kalıcı olamaz; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

22. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları SURİYE ve ARAP BİRLİĞİ …İki temel sorun Hatay ilimiz ve Dicle-Fırat nehirlerimiz ile ilgili olarak Suriye’nin kabul edilemez talepleridir; …Konjontürel sebeplerle Soğuk Savas döneminde Suriye Türkiye’ye karşı uzun bir “örtülü savaş” yönetmiştir; …Sınıraşan sularımız konusunda Suriye “paylaşım” talebinden vazgeçmemekte ve Arap Birliği’nin koşulsuz destegini her aşamada arkasında bulmaktadır; …1998 Adana Protokolü’ne rağmen Suriye temel konulardaki tutmundan geri adım atmamaktadır; …Suriye’nin İsrail ile ilişkileri dikkatle takip edilmelidir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

23. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları IRAK ve ABD …ABD’nin giriştiği askeri harekat Irak topraklarında fiili durum yaratmıştır; …Irak’ın “toprak bütünlüğü” ve “siyasi bütünlüğü” Türkiye için hayati önem arzetmektedir; …Irak’ın yeniden yapılanması çalışmalarında Türkiye muhakkak etkili konumda olmalıdır; …Türkmen nüfusunu gerçekçi bir şekilde tespit edecek nüfus sayımı yapılması sağlanmalıdır; …Irak Anayasası’nın herhangibir etnik yada dini guruba üstünlük sağlaması ya da birlikten ayrılmasına yol açabilecek haklar vermesi engellenmelidir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

24. Türkiye’nin Komşularıyla İlişkileri ve Ulusal Çıkarları İRAN …İran ve Türkiye gerek toprak büyüklüğü gerek nüfus açısından benzer güçte ülkelerdir; …İran ile ilişkiler son 250 yıldır “barışçıl” olarak nitelenebilir, ancak “rekabet” hep olmuştur; …İran yönetimi İslam Devrimi’ni sağlamlaştırmak için içerde ve dışarda “aktif” politika izlemiş ve bu durum Türkiye’yi rahatsız etmiştir; …İran’ın KİS kapasitesini geliştirmesi Türkiye için potansiyel tehdit yaratmaktadır; …İran’ın İsrail’e yönelik politikası bölge açısından yeni sorunlar yaratabilir; Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi

25. KONFERANS TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN KOMŞULARIYLA İLİŞKİLERİ VE BU KONULARDAKİ ULUSAL ÇIKARLARI Doç. Dr. MUSTAFA KİBAROĞLU Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Jandarma Genel Komutanlığı Jandarma Okullar Komutanlığı Beytepe, Ankara 20 Ekim 2003