Analyse en outlook voor de Limburgse economie Prof. dr. Piet Pauwels

Analyse en outlook voor de Limburgse economie Prof. dr. Piet Pauwels

SALK – Inhoud 1 • Limburgse problemenDiagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg • SALK visie & doelstellingenVernieuwend beleid om te komen tot sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling. Netto 10,000 nieuwe jobs en productiviteitsstijging nodig om welvaart te behouden • Doelgerichte acties in 4 pijlers • Acties op korte termijn met directe impact op tewerkstelling: versnelde uitvoer van bestaande plannen • Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren, in functie van de noden van de regionale activiteiten (V²O principe): maatregelen die echt het verschil kunnen maken • Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren in functie van de randvoorwaarden van economische groei: maatregelen die het juiste klimaat creëren • Centraal gevoerd beleid met lokale accenten en sterke verankering in lokale instellingen • Tot slot • Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur 2 3 4

Limburgse problemen – Samenvatting • Limburgse werkgelegenheid en welvaart staan onder druk • Beschikbare talent sluit niet aan bij de noden van de markt • Limburgse economie mist innovatiekracht, internationalisering en ondernemerschap • Infrastructuur ondersteunt bedrijven onvoldoende om te groeien • De huidige financieringsbronnen zijn ontoereikend voor de Limburgse bedrijven om een inhaalbeweging te kunnen maken A B C D E

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Zonder bijkomende maatregelen, valt tewerkstelling in Limburg door sluiting Ford Genk terug op het crisisdieptepunt van 2009 Simulatie • Werk-gelegenheid in Limburg • Aantal werknemers 279 276.1 275.5 276 274.1 • Door sluiting Ford Genk gaan ±8,000 jobs verloren in Limburg 272.5 273 271.4 269.8 270 268.7 268.1 267 • Inspanningen van voorbije jaren worden teniet gedaan; de regio loopt mogelijks een achterstand van 5 jaar op 264 262.0 261 0 2006 07 08 09 10 11 12 13 20141 1 Abstractie makend van mogelijke groei in werkgelegenheid 2013-14. Uitsluitend gecorrigeerd voor impact Ford Genk (8K jobs in Limburg): ±2K jobs verloren in 2013, ±6K jobs verloren in 2014 BRON: VDAB arvastat; RSZ; Impactstudie UHasselt

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Na jaren van productiviteitsgroei, daalt deze in Limburg sinds 2008 • Arbeidsproductiviteit • Reëel BBP1 (per werkende)/Gewerkte uren, CAGR2 Vlaanderen Limburg • Stagnering van de productiviteit is een algemene Vlaamse trend • In Limburg neemt de productiviteit zelfs af • 0% p.a. afgelopen 5 jaar • -2% p.a. afgelopen 3 jaar • Deze daling in Limburg is groter aangezien er verhoudingsgewijs meer jobs zijn verloren gegaan in de industrie in vgl met Vlaanderen. Aangezien jobs in de industrie typisch een hogere toegevoegde waarde hebben, weegt dit sterk door op de productiviteit 0% p.a. 48 46 +3% p.a. 44 -2% p.a. 42 40 +3% p.a. 38 36 34 0 2001 02 03 04 05 06 07 08 09 10 2011 1 De reële evolutie van het BBP zonder invloed van inflatie; basisjaar voor de meting is 1999 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: OECD; FOD economie

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Welvaart in Vlaanderen is hoger en groeit sneller dan in Limburg, gedreven door hogere productiviteit CAGR1 2001-11 Creatie van welvaart Participatie aan de arbeidsmarkt Werktijd² Productiviteit BBP Proportie be-roepsgeschikte bevolking³ Tewerkstellingsgraad4 Gewerkte uren BBP Capita (€) (Percentage) Werkenden (Uren) Gewerkte uren (€/uur) (Percentage) Limburg 2001 21,255 68.6% 60.3% 1,512 33.9 +2.0% p.a. -0.2% p.a. +0.8% p.a. 0% p.a. +1.4% p.a. 21,255 2011 26,006 67.6% 65.1% 1,512 39.1 Vlaanderen 2001 24,998 66.1% 63.4% 1,577 37.8 +2.6% p.a. -0.1% p.a. +0.5% p.a. 0% p.a. +2.2% p.a. 2011 32,317 65.7% 66.2% 1,577 47.1 1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei 2 Cijfers op Belgisch niveau aangepast voor Limburg o.b.v. cijfers VDAB; geen evolutie van 2001 naar 2011 3 Aandeel beroepsgeschikte bevolking (15-64j) binnen totale bevolking 4 Aandeel werkenden binnen beroepsgeschikte bevolking BRON: Eurostat; Statbel; OESO; VDAB

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Zonder meer werkgelegenheid en hogere productiviteit, dreigt de welvaart in Limburg te dalen CAGR1 2001-11 Creatie van welvaart Participatie aan de arbeidsmarkt Werktijd Productiviteit BBP Proportie be-roepsgeschikte bevolking2 Tewerkstellings-graad³ Gewerkte uren BBP Capita (€) Werkenden (Uren) Gewerkte uren (€/uur) (Percentage) (Percentage) Limburg 2011 26,006 67.6% 65.1% 1,512 39.1 -1.6% p.a. -0.6% p.a. -0.7% p.a. 0% p.a. 0% p.a. 2017 24,124 65.3% 62.5% 1,512 39.1 • Rekening houdend met impact Ford Genk en zonder maatregelen om nieuwe werkgelegenheid te creëren • Extrapolatie productiviteitsgroei van afgelopen 5 jaar 1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei 2 Aandeel beroepsgeschikte bevolking (15-64j) binnen totale bevolking 3 Aandeel werkenden binnen beroepsgeschikte bevolking BRON: Eurostat; Statbel; OESO; VDAB

Aandeel in totale groei Procent CAGR² Procent Evolutie arbeidsplaatsen in Limburg naargelang sector (exclusief zelfstandigen) Aantal arbeidsplaatsen, Duizend Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Netto nieuwe jobs in Limburg werden afgelopen jaren gecreëerd in diensten en publieke sector • 5.1% 276 262 8 10 -5 -1.2 -36 76 (28%) Productie 81 (31%) • Privé sector: +5,100 jobs 2.0 74 103 (37%) Diensten 93 (35%) Publieke sector 1.8 62 97 (35%) 88 (34%) 20061 Productie Diensten Publieke sector 20111 • De privésector creëerde netto slechts ±5,100 nieuwe jobs; ±4,800 netto arbeidsplaatsen verloren in productie en ±9,900 netto arbeidersplaatsen gecreëerd in diensten • ±8,300 netto arbeidsplaatsen in de publieke sector; creëert verschuiving naar meer niet-markt tewerkstelling 1 2011 data zijn resultaat van simulatie: reële groeivoeten per sector (planbureau) toegepast op 2010 data 2 Compound annualgrowthrate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: Dynam; RSZ; Planbureau

Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Werkloosheid is reeds jaren structureel hoger dan Vlaamse gemiddelde; sluiting Ford Genk dreigt kloof terug te vergroten Simulatie • Werkloosheid Limburg vs. Vlaamse gemiddelde1 • Percentage 11.5 11.0 10.5 2.2% 10.0 Limburg 9.5 9.0 8.5 0.6% 1.4% 8.0 Vlaanderen 7.5 7.0 • Door sluiting Ford Genk gaan ±8,000 jobs verloren in Limburg (+2.0%), ±12,000 jobs in Vlaanderen (+0.4%) • Werkloosheid treft voornamelijk jongeren, 50+ers en laaggeschoolden 6.5 6.0 0 2001 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 2014² 1 Data steeds op basis van maand oktober van desbetreffende jaar 2 Assumptie: 2012 werkloosheid aangehouden in 2013 & 2014, uitsluitend gecorrigeerd voor impact Ford Genk (8K jobs in Limburg, 12K jobs in Vlaanderen) BRON: VDAB arvastat; RSZ; Impactstudie UHasselt

Opleidingsniveau Percentage van de bevolking tussen 15-64j naar opleidingsniveau, 2011 CAGR1, 2007-11 Percent Limburg Vlaanderen Limburgse problemen: Talent B Het opleidingsniveau van de beroepsgeschikte bevolking neemt toe, maar trager dan in de rest van Vlaanderen Hoog geschoolden Midden geschoolden Laag geschoolden 100% = 571 4,136 Universitair • Het aantal laag en midden geschoolden is hoger in Limburg vs. Vlaanderen, onder meer gedreven door scholingsachterstand in lager en secundair onderwijs in de mijnregio’s • Het aantal hooggeschoolden is lager vs. Vlaanderen en is de afgelopen jaren ook trager aangegroeid • Participatie aan hoger onderwijs van de Limburgse jeugd² is momenteel wel in lijn met het Vlaamse gemiddelde; het zal echter tijd vragen eer de historische achterstand van de Limburgse (beroepsgeschikte) bevolking is bijgebeend en mogelijks dient ook brain drain terug gedrongen te worden 3 Hoger onderwijs nietuniversitair lang • +1.7 • +2.7 Hoger onderwijs niet universitair kort Hoger secundair • 1.4 • 1.5 Lager secundair 20 18 • -1.9 • -2.7 Lager onderwijs 6 7 Geen diploma 5 4 Limburg Vlaanderen 1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: FOD Economie

Aantal patenten per miljoen inwoners Aantal Europese patentaanvragen Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Het aantal patentaanvragen ligt in Limburg lager dan in de rest van Vlaanderen, ook als men rekening houdt met lager aantal inwonersTotaal aantal, 2008 134 Antwerpen 195 Vlaams Brabant 126 Oost-Vlaanderen 112 West-Vlaanderen 99 Limburg 133 Vlaams Gewest 825 BRON: Eurostat

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Het Limburgs aandeel binnen de IWT steun is licht toegenomen maar blijft lager dan het Limburgs aandeel in het Vlaamse BBP • IWT steun aan bedrijven1 • € mln, 2004-11 Limburg Vlaanderen • De Limburgse economie is goed voor 11% van het Vlaamse BBP • Limburgse grote ondernemingen en high-techKMO’s vinden slechts beperkt hun weg naar het IWT: hun aandeel bedraagt 5% (2008-11) van de fondsen van het IWTO&O-programma • Limburgse KMO’s vinden beter hun weg naar IWT: hun aandeel bedraagt 10% binnen het KMO-innovatie programma • 7% van totale IWT steun • 6% van totale IWT steun 2004 05 06 07 08 09 10 2011 1 Gebaseerd op 3 jaar voortschrijdend gemiddelde BRON: IWT via VOKA Barometergegevens

Subsidies aan Limburgse bedrijven Percent, 2012 C En toch … Limburgse bedrijven ontvangen een evenredig deel van de Vlaamse subsidies 100% = €33 mln €202 mln1 • Limburg vertegenwoordigt 11% van het Vlaamse BBP en 13% van de Vlaamse bevolking • Limburgse bedrijven ontvangen 13% van de Vlaamse steun aan KMO’s via de KMO-portefeuille • En 11% van de totale steun uit het Hermes fonds 87 Aandeel in Vlaamse bevolking 89 13% 11% Aandeel in Vlaams BBP Subsidies via KMO-portefeuille2 Subsidies via Hermes-fonds3 1 Incluis €84.5 mln voor Vlaamse bedrijven met maatschappelijke zetel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2 De kmo-portefeuille is een laagdrempelige en interactieve webtoepassing waarlangs ondernemers / KMOs jaarlijks tot €15,000 subsidies kunnen bekomen voor ondersteuning in hun processen van ondernemen, innoveren en internationaliseren 3 Fonds voor flankerend economisch beleid met in het bijzonder aandacht voor het creeren van een gunstig ondernemerschapsklimaat, ruimtelijk economisch beleid en het stimuleren van ondernemerschap BRON: Agentschap Ondernemen

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C De exportgerichtheid van top 500 Limburgse bedrijven neemt af Prestatie Top 5001 bedrijven in Limburg Omzet & exportpercentage Top 500 in 2011, € mrd, percentage, 2006-11 100% = 27 31 • In 2006 realiseerde de Top 500 Limburgse bedrijven 52% van hun omzet door export, in 2011 was dit nog slechts 47% • De omzet steeg in dezelfde periode echter van € 27 mrd naar € 31 mrd (+2.7% p.a.). Deze omzetstijging werd haast volledig gerealiseerd op de binnenlandse markt Aandeel omzet export 47 52 Aandeel omzet binnenlandse markt 2006 2011 1 Analyse op basis van database VKW van 500 grootste bedrijven in Limburg (Top 500), exclusief KBC BRON: VKW database top 500

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Limburg exporteert nauwelijks buiten Europa, in schril contrast met het Vlaamse gemiddelde CAGR1 2006-11 Procent Vlaanderen Export buiten de Europese Unie Percentage van het BBP Limburg +4.3 • InVlaanderenwordt34%van het BBP gegenereerd door export buiten Europa, voor Limburgis dit slechts 3% • Ondanks het feit dat het exportaandeel binnen het BBP in Limburg groeit, is de kloof met Vlaanderen nogtoegenomen 30% 25% +7.4 2006 07 08 09 10 2011 1 Compounded annual growth rate of gemiddelde groei per jaar BRON: VOKA Limburg

Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Het aantal oprichtingen van vennootschappen in Limburg daalde de afgelopen jaren t.o.v. een stijging in de rest van Vlaanderen Rest van Vlaanderen Limburg Oprichting vennootschappen volgens regio %, 2009-11 CAGR %, 2009-11 Oprichting vennootschappen volgens regio Aantal, 2009-11 100% = 19,877 21,518 20,152 20,000 18,000 1.3 86.2 86.5 87.3 16,000 4,000 -3.3 2,000 13.8 13.5 12.7 0 2009 10 2011 • Het aantal starters in Limburg nam af de afgelopen jaren • Zowel relatief t.o.v. Vlaanderen (van 13.8% van het totaal naar 12.7%) • Als in absoluut aantal oprichtingen (-3.3% p.a.) BRON: RSVZ

Limburgse problemen: Infrastructuur Kanaal / waterweg Spoortracé Autosnelweg Gewestweg D Limburg is onvoldoende ontsloten, en dit zowel voor personen- als goederentransport • Ijzeren Rijn is niet in gebruik • Er is geen Noord-Zuidverbinding via autosnelweg (N74) • Sluizencomplex De Blauwe Kei in Lommel en De Stop in Lozen verhinderen de toegankelijkheid van grote schepen (>1,350 ton) • Capaciteit E313 is beperkt (slechts 2 baanvakken) • Capaciteit E314 tussen Lummen Nederlandse grens is beperkt • Spoorlijn 18 en 20 zijn niet in gebruik • Constructie bruggen over Albertkanaal hindert containerschepen (met 4 lagen aan containers) • Ontsluiting door openbaar vervoer doorheen de regio (trein, bus en tram) is eveneens suboptimaal • Sint-Truiden is niet aangesloten op E40 • Gebrek aan ontsluiting hindert zowel het verkeer met de omliggende regio’s als de mobiliteit binnen de Limburgse provincie BRON: POM; Agentschap Ondernemen

Actief aanbod In ontwikkeling In planning Totaal1 Limburgse problemen: Infrastructuur D Grote beschikbaarheid aan bedrijventerreinen, maar onvoldoende afgestemd op de vraag • Oppervlakte • Ha, 2012 • Haspengouw / Zuid-Limburg • Midden-Limburg • Maasland • Noord-Limburg • West-Limburg • Totaal 17 50 104 0 37 208 19 22 12 83 166 302 86 121 66 333 89 695 122 193 182 416 292 1,206 • Gemiddelde vraag is ±80 ha/jaar; reserves lijken dus voldoende voor komende ±15 jaar. Er zijn echter 2 belangrijke knelpunten • Er zijn gebieden binnen Limburg met relatieve of absolute schaarste aan bedrijventerreinen (Houthalen, Hasselt, Tongeren-Oost en Sint-Truiden) • Er is een tekort aan KMO-gronden, voornamelijk in het Maasland, NO-Limburg en Zuid-Limburg 1 Houdt geen rekening met reserves in privéhanden (432 ha) en het mogelijks beschikbaar komen van de Ford Genk terreinen (130 ha) BRON: Agentschap Ondernemen; POM

Bankfinanciering: Limburgse bedrijven ondervinden een stijging van … Percentage van Limburgse bedrijven dat afgelopen kwartaal in contact kwam met de bank en … als reden aangaf, 2012 Limburgse problemen: Financiering E Limburgse ondernemers ondervinden strenger bankenbeleid; huidige financieringsmiddelen ontoereikend voor hen om inhaalbeweging te kunnen maken • Huidige financieringsklimaat heeft sterke impact in Limburg in vergelijking met Vlaanderen omdat • Het economisch weefsel zich minder heeft ontwikkeld • De bedrijven veelal nog een te kleine dimensie hebben • De kapitaalaccumulatie binnen de privé sector kleiner is geweest Kostprijs investeringskrediet Bankeisen voor aanlevering bedrijfsinformatie Geëiste waarborgen Behandelingstermijn kredietaanvraag BRON: VKW bevraging POL januari 2012; Analyse experten

SALK visie & doelstellingen Limburg heeft een unieke kans om de huidige situatie aan te grijpen als een opportuniteit door in te zetten op vernieuwing VISIE • Limburg heeft een unieke en centrale ligging. Door het uitbouwen van samenwerking met de omringende regio’s kan Limburg kapitaliseren op de sterktes en inspelen op de concrete noden van die regio’s • Limburg dient een vernieuwend beleid te voeren gebaseerd op community formation, in navolging van andere succesvolle regio’s Duurzame groei door interregionale samenwerking & community formation 1 Er wordt geopteerd voor de bewoording community formation ipv community vorming omwille van de mogelijke verwarring met onderwijsterminologie

SALK visie & doelstellingen “De Limburgse 6-hoek”: bouwstenen voor een sterker economisch weefsel • Netto 10,000 nieuwe jobs creëren op 5 jaar of een totaal van 278,000 arbeidsplaatsen in Limburg realiseren tegen 2017 • Ambitie om het welvaartsniveau van 2017 te laten aansluiten bij dat van 2011 (€ 26,000 BBP/capita) Duurzame jobs creëren Gericht ontsluiten Beter opleiden Inter-regionale samenwerking & community formation • Gemiddelde productiviteitsgroei ambiëren van 1.1% p.a. in de komende 5 jaar Sterker ondernemen Doelgericht innoveren • Evolutie aantal starters opnieuw laten aansluiten bij Vlaamse gemiddelde Ruimer exporteren

SALK visie & doelstellingen Limburg zal zijn welvaartsniveau niet op peil kunnen houden zonder productiviteitsverhoging Nulgroei Negatieve groei Positieve groei Creatie van welvaart Participatie aan de arbeidsmarkt Werktijd1 Productiviteit BBP Proportie beroepsgeschikte bevolking Gewerkte uren BBP Tewerkstellings-graado.b.v. scenario 2 (Percentage) Capita (€) (Percentage) Werkenden (Uren) Gewerkte uren (€/uur) 2011 26,006 Historische groei van afgelopen 5 jaar 2017 op basis van historische productiviteits-groei -1.1% p.a. -0.6% p.a. -0.5% p.a. 0% p.a. 0% p.a. 24,357 2017 met productiviteits-verhoging 0% p.a. -0.6% p.a. -0.5% p.a. 0% p.a. 1.1% p.a. 26,006 Het beleid moet zich ook richten op innovatie en export om productiviteit te doen groeien: 1.1% jaarlijkse productiviteitsgroei is vereist om de huidige welvaart aan te houden 1 Werktijd stabiel gehouden o.b.v. van historische cijfers BRON: Team analyse

GDP/capita, voortzetting gemiddelde productiviteitsgroei (van 2006-11)€ duizend, 2001-2017 SALK visie & doelstellingen Door jobcreatie en productiviteitsgroei kan het vergroten van de welvaartskloof tussen Limburg en Vlaanderen beperkt worden CAGR² (Procent) Welvaartskloof 34 Vlaanderen 0.7 32 1.3 -23% 30 -20% 28 3.9 -18% Limburg, met productiviteitsgroei 0 26 0.9 -1.1 Limburg, zonder Productiviteitsgroei(historische prestatie) 24 3.2 -15% + 10000 job in vijf jaar + 1.1% p.a. productiviteit zijn strikte minimum 22 20 0 20011 20061 2011 2017 Stijging in welvaart voornamelijk door sterke productiviteitsgroei (+3.5% p.a. in Vlaanderen, +2.8% in Limburg) Matigere stijging in welvaart door lagere productiviteitsgroei (+0.9% p.a. in Vlaanderen, 0% in Limburg) • Welvaart in Vlaanderen blijft toenemen door doorzetting productiviteitsgroei en bijkomende werkgelegenheid • Zelfs met productiviteitsgroei van 1.1% p.a. en 10,000 nieuwe jobs in Limburg, zal de welvaartskloof vergroten 1 Berekeningen aangepast t.o.v. vorige berekeningen omwille van bottom-up calculaties vs. aanwenden gegevens FOD economie (licht verschil in “arbeidstelling”) 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: Team analyse

SALK – Inhoud 1 • Limburgse problemenDiagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg • SALK visie & doelstellingenVernieuwend beleid om te komen tot sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling. Netto 10,000 nieuwe jobs en productiviteitsstijging nodig om welvaart te behouden • Doelgerichte acties in 4 pijlers • Acties op korte termijn met directe impact op tewerkstelling: versnelde uitvoer van bestaande plannen • Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren, in functie van de noden van de regionale activiteiten (V²O principe): maatregelen die echt het verschil kunnen maken • Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren in functie van de randvoorwaarden van economische groei: maatregelen die het juiste klimaat creëren • Centraal gevoerd beleid met lokale accenten en sterke verankering in lokale instellingen • Tot slot • Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur 2 3 3.1 3.2 3.3 3.4 4

Doelgerichte acties in 4 pijlers – korte termijn 3.1 Twee concrete pistes om werkgelegenheid op korte termijn te stimuleren • Concreet engagement van de Federale en Vlaamse regering in een aantal lopende investeringsdossiers met grote en directe impact op werkgelegenheid • Hertewerkstelling van medewerkers Ford en toeleveranciers versnellen en Limburgse bedrijven ondersteunen • Versneld realiseren van een aantal buitenlandse investeringsdossiers die momenteel in de pipeline zitten, e.g., Ikea • (Deel van) grote investeringsprojecten van de overheid / overheidsbedrijven in Limburg realiseren, e.g., realisatie nieuwe gevangenissen, NMBS herstelplaats, renovatie van overheidsbedrijven door Vlaams Energiebedrijf starten in Limburg • Extra inspanning leveren om hindernissen in lopende projecten van Limburgse bedrijven op te heffen • Limburgse projecten in uitvoering verder ondersteunen en uitvoering binnen geplande termijn verzekeren e.g., Be-Mine, C-Mine, THOR-park, Terhills • Starten met de bouw van bijkomende sociale woningen om wachtlijsten (deels) weg te werken • Wegwerken knelpunten in aantal infrastructuur-dossiers, e.g., Noord-Zuid verbinding; zowel uitvoeren van de werken als het resultaat leiden tot jobcreatie • Centraal punt aanduiden voor bedrijven die interesse hebben voor werknemers Ford & toeleveranciers: 1 centrale account manager bij VDAB • Herplaatsingsloket oprichten om werknemers Ford & toeleveranciers te begeleiden naar nieuw werk: 1 centraal punt voor vragen, loopbaangesprekken en opleidingen • Transferonderneming oprichten (privé intermediairs) die groep Ford werknemers vast in dienst neemt en via interim tewerk stelt om zo via heroriëntering en opleiding toe te leiden naar vast werk (cf. Joroca bij sluiting Renault) • Subsidieaanvraag bij Europees globalisatiefonds indienen om heroriëntering en herscholing van werknemers van Ford en toeleveranciers mee te financieren • Bijkomende starterscoaches aanstellen om medewerkers van Ford en toeleveranciers te begeleiden naar het opstarten van een eigen zaak • Meldpunt opstarten & bemiddelaars aanduiden om Limburgse ondernemers te helpen bij het oplossen van specifieke knelpunten zodat ze hun groeiplannen kunnen realiseren Federale en Vlaamse regeringen kunnen op basis van reeds lopende dossiers 4,000 tot 5,000 jobs creëren in Limburg!

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 3.2 Typologie van activiteiten: introductie van het V²O principe Ontwikkelingscyclus activiteiten Versterk (V) Versnel (V) Hoog Focus: vernieuwen van (delen van) activiteiten om jobs te behouden en duurzaam te maken; indien mogelijk ook jobs te creëren Focus: groei versnellen om nieuwe en duurzame jobs te creëren 5,000 werknemers1 Jobs binnen sector Ontwikkel (O) Focus: maximaal ontwikkelen om nieuwe en duurzame jobs te creëren op lange termijn Laag Stabiel / negatief Beperkt (1% p.a.) Groot Verwachte groei in tewerkstelling binnen sector 1 Komt overeen met ±1.5% van de arbeidsplaatsen in Limburg

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 3.2 V²O principe als leidraad om een gericht beleid uit te werken naargelang het type activiteit • Versterk • Versnel • Ontwikkel Behouden / verder uitbouwen tewerkstelling op basis van creëren juiste randvoorwaarden, in het bijzonder het ondersteunen van innovatie Uitbouwen tewerkstelling op basis van creëren juiste randvoorwaarden, in het bijzonder stimuleren innovatie & export, oplijnen talent, beschikbaarheid kapitaal, actieve acquisitie en aangepaste infrastructuur Versneld uitbouwen USP1 en tewerkstelling op basis van creëren juiste randvoorwaarden, in het bijzonder stimuleren ondernemershap, ondersteunen O&O, aangepaste infrastructuur, oplijnen talent, beschikbaarheid kapitaal en actieve acquisitie • Doelstelling “De sector slimmer maken” “De sectorgroei maximaal benutten” “Opties op de toekomst creëren” • Maakindustrie • Logistiek, transport & groothandel • Bouwen • Petrochemie & grondstoffen • Voedsel & dranken • Innovatieve zorg • Professionele & financiële diensten • Vrijetijdseconomie • ICT & digitale media • Green energy • Recyclage & cleantech • Biotech / medtech • Creatieve industrie • Innovatieve tuinbouw • Activiteiten 1 Unique Selling Proposal

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, V²O principe 3.2 V²O principe: eerste aanzet tot uitwerking van actiefiches voor een selectie van sectoren • Context • Criteria • Er werden een aantal sectorfiches opgesteld als toepassing van het V²O principe • Elke fiche werd uitgewerkt volgens een standaard set van kenmerken en categorieën van aanbevelingen • Deze fiches werden opgesteld op basis van de aanwezige kennis in de expertengroep, de input verkregen tijdens de hearings en gerichte bronnen. De fiches zijn dan ook slechts een eerste basis voor discussie, en zij dienen verder verfijnd en gevalideerd te worden • Kenmerken: “wat is er reeds?” • Activiteit: de te versterken, versnellen of te ontwikkelen activiteit • Competitief voordeel: onderscheidende eigenschap(pen) t.o.v. andere regio’s – reeds aanwezig of versneld verder te ontwikkelen • Aanbevelingen • Scholing en arbeidsmarkt: wat moet er ondernomen worden om de talentvraag – en aanbod op elkaar af te stemmen? • Innovatie, export & ondernemerschap: welke initiatieven zijn nodig om de innovatiekracht te versterken en bedrijven ondernemender en meer exportgericht te maken? • Infrastructuur: hoe kan de infrastructuur verder uitgebouwd worden in functie van de noden van de sector? • Pilootproject: welk project kan een inspirerend voorbeeld zijn? • Owner: wie is er verantwoordelijk om het actieplan verder te verdiepen en uit te voeren?

Doelgerichte acties in 4 pijlers – lange termijn, randvoorwaarden 3.3 Het beleid moet ook inzetten op transversale acties om via de randvoorwaarden een optimaal economisch klimaat te creëren Duurzame jobs creëren Gericht ontsluiten Beter opleiden Inter-regionale samenwerking & community formation Sterker ondernemen Doelgericht innoveren Ruimer exporteren

Tot slot Vervolgstappen & bestuursstructuur • Vervolgstappen • Bestuursstructuur – ontwerpprincipes • Verdiepen van het plan • De strategische voorstellen moeten verdiept en omgezet worden in concrete uitvoeringsplannen • Beslissen over de uitvoering en de middelen • Op basis van de uitvoeringsplannen, moeten beslissingen genomen worden door de juiste organen m.b.t. de effectieve implementatie en toe te wijzen budgetten • Dat zal ook moeten leiden tot een toewijzing van de uitvoeringsopdrachten en bijhorende middelen aan de bevoegde instellingen • Uitvoeren van de beslissing • De opdrachten zullen door de bevoegde instellingen uitgevoerd moeten worden, wat kan leiden tot aanpassingen in decreten en beheersovereenkomsten • Een centraal uitvoeringsorgaan zal nodig zijn om de coördinatie te regelen • Superviseren van de vooruitgang • Het is essentieel dat er om de zes maanden een voortgangsrapport gemaakt wordt, zodat de realisatie van de doelstellingen van SALK kan opgevolgd worden • Maak zoveel mogelijk gebruik van bestaande instellingen en organen • Zorg voor gestructureerd overleg tussen betrokken instellingen • Betrek alle stakeholders om een draagvlak te creëren voor de implementatie, • Veranker bepaalde beslissingen in decreten om uitvoering te vergemakkelijken / versnellen • Stel Key Performance Indicators (KPIs) op, formuleer concrete doelstellingen in functie van de Limburgse zeshoek en ontwikkel een projectplanning met duidelijke “milestones” • Implementeer een strakke opvolging van de vooruitgang en communiceer regelmatig over de resultaten • Laat de monitoring van de KPIs uitvoeren door een onafhankelijke expert

Tot slot Conclusie Limburg staat voor een hele uitdaging: de sluiting van Ford Genk is een harde dobber en de lokale economie vertoont een aantal zwakheden. De regio heeft echter ook een unieke kans om de huidige situatie om te buigen tot een opportuniteit. Via een gerichte en vernieuwende aanpak kan Limburg terug aanknopen bij de economische groei en op lange termijn een duurzamer economisch weefsel uitbouwen. Dit is moment bij uitstek om aansluiting te zoeken bij de nieuwste economische en maatschappelijke trends, iets waar de SALK strategie ook duidelijk op aanstuurt. Limburg moet haar troeven waaronder de centrale ligging en de beschikbaarheid aan ruimte gericht uitspelen. Door meer samenwerking met andere regio’s op vele fronten, creëert Limburg nieuwe groei- opportuniteiten voor zichzelf, kan het kapitaliseren op synergieën evenals voorbouwen op de sterktes van anderen om zelf snel vooruitgang te boeken. Tijdens dit traject van verandering, is het ook belangrijk dat Limburg het juiste imago uitdraagt, zowel binnen de eigen provincie als naar de andere regio’s toe. Limburg Sterk Merk, dat staat onder meer voor gastvrijheid, lekker fruit en mooie natuur… In de toekomst moet Limburg ook een synoniem zijn voor innovatie en vernieuwing … een goede regio om in te werken en te wonen! Duurzame jobs creëren Gericht ontsluiten Beter opleiden Inter-regionale community formation Sterker ondernemen Doelgericht innoveren Ruimer exporteren

Analyse en outlook voor de Limburgse economie Prof. dr. Piet Pauwels

Analyse en outlook voor de Limburgse economie Prof. dr. Piet Pauwels