De zorg voor kwetsbare ouderen: perspectieven en uitdagingen Prof. Dr. Chantal Van Audenhove

1. De zorg voor kwetsbare ouderen:perspectieven en uitdagingenProf. Dr. Chantal Van Audenhove Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

2. Perspectieven • Persoonlijke benadering • Krachtige omgeving • Humane en integrale zorg • Waardig levenseinde • Sterke werkomgeving • Positieve beeldvorming van WZC Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

3. Persoonlijke benadering • Zolang mogelijk thuis, minder woonzorgcentra • Thuis is voor iedereen verschillend • Weg van standaardpaketten • Geen routines • Geïndividualiseerd • Eigen keuze zolang als mogelijk • Als dat niet meer kan: zoveel mogelijk zoals thuis, zo huiselijk mogelijk Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

4. Normalisatie als leidraad in woonzorg Uitgangspunt = NORMALISATIE Werkingsprincipes = bijkomende voorwaarden 1. Integratie en participatie 2. Zorg op maat 3. Kwaliteit van leven 4. Kwaliteit van de relaties 5. Tussen autonomie en geborgenheid Kleinschaligheid= noodz. maar geen voldoende voorwaarde Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

5. Krachtige omgevingstimulerend voor een gewoon leven • Wonen in een gewoon huis in de rij met een voor- en een achterdeur en een brievenbus • Beschikken over een ruimte die de persoon zelf naar eigen smaak kan inrichten • Het eigen dagritme bepalen • Een eigen menu samenstellen • Ingebed zijn in een wijk of dorp en gebruik maken van de diensten die men er heeft zoals de kapper, de buurtwinkel, de kerk • Deelnemen aan de activiteiten uit de wijk of de straat • Samen eten bereiden Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

6. Kleinschaligheid • Weg van de grote instellingen met reusachtige zalen • Naar huiselijke omgevingen en zorg in de eigen woning of service flats • Nog geen voldoende vereiste om van een goede kwaliteit te spreken • Soms is deze krachtige omgeving van een woonzorgcentrum beter dan in de eigen woning blijven: rust, struktuur, activiteiten die uitdagen om actief te blijven... • Tussenvormen ontwikkelen ! Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

7. Midden tussen • Autonomie – vrijheid - zelfbeschikking • Geborgenheid – veiligheid – verantwoord • Herkenbare omgeving, inrichting van eigen smaak • Eigen meubels • Toegankelijk voor rolstoel • Tuin – natuur – seizoenen • Aandacht voor geuren, kleuren, vormen, akoestiek • Licht ! • Mogelijkheid eigen maaltijd te maken Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

8. Integratie en participatie in het maatschappelijke leven • Gedragen zijn door de omgeving • Deelnemen aan het maatschappelijk leven buiten de eigen woning: multigenerationeel • Bezoek van schoolkinderen, eigen zomerfeest, kunstnamiddagen... • En de woning staat altijd open voor bezoekers • Aantrekkelijk voor bezoekers ! • Geen bezoekuur: altijd welkom • Deelnemen aan activiteiten in de leefruimte • Samen leven met bewoners: nieuwe familie Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

9. Humane en integrale zorg • Zorg is ondergeschikt aan kwaliteit van leven • Eigen gewoontes van de bewoner flexibiliteit • Persoon = centrale vertrekpunt van alles • Integrale – holistische benadering • Volwaardig burger ook in kwetsbare fasen • Strijd tegen verkleutering van ouderen Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

10. Waardig levenseinde • Leven geven aan de dagen ipv dagen toevoegen aan het leven • Advanced care planning • Goede patiëntgerichte informatie • Familieleden betrekken als partners • Zorgzaam afscheid nemen • Overgangsfase in het leven van velen respecteren • Rouw en verdriet respecteren en accepteren Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

11. Sterke werkomgeving • Meer tijd voor persoonlijke aandacht • Minder tijd voor registratie, routine zorgen • Transdisciplinariteit - teamspelers • Management by walking around • Personeel met sterke competenties: • Interpersoonlijke sensitiviteit • Respectvolle omgang • Creativiteit • Ontmoeting met de ander • Positieve ingesteldheid Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

12. Positieve beeldvorming • Is niet “ontkenning” van ouder worden • Wel erkenning van ouder worden met keuzes die daarbij horen • Woonzorgcentrum als positieve optie in die situaties waarin het wenselijk is • Eigen professionaliteit en ambitie van verzorgers op de voorgrond plaatsen • Bewoners zo mooi mogelijk aankleden en verzorgen Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

13. Uitdagingen voor de toekomst • Betaalbaarheid • Competent personeel • Stop de betutteling • Pas de regelgeving aan !

14. Uitdaging 1betaalbaarheid • Met meer diversiteit, individuele aanpak, maken we het ons niet gemakkelijker • Hoe vinden we dan nog het juiste midden tussen betaalbaarheid en kwaliteit? • En vooral kwaliteit van leven? Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

15. Uitdaging 2 competent personeel • Voldoende personeel vinden, met de goede attitude en de juiste competenties om idealen van zorg op maat te realiseren • Zorgberoepen niet bepaald in de lift en men neigt naar toegenomen specialisatie • Bewonersgerichtheid, vraaggerichtheid is nog te weinig een aandachtspunt • We moeten nog de omslag maken in onze hoofden en mentaliteit. Dit zal de grote uitdaging zijn • Onderwijs en opleiding spelen hierin een belangrijke rol: vaak achter op de ontwikkelingen op het terrein. Bijbenen ! • En ook levenslang leren op de werkvloer : teamcompetenties ontwikkelt men ter plekke ! Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

16. Interpersoonlijke sensitiviteit De vaardigheid om signalen op te vangen en ze accuraat te interpreteren Vooral signalen die uitdrukking zijn van iemands emotionele, cognitieve en fysieke toestand. “U ziet er toch zo verdrietig/vrolijk uit vandaag…” Luisteren met de ogen, opmerkzaam zijn, empathie “Listen with your eyes !” Persoonlijke aandacht geven, praten met iemand die het niet begrijpt, een stemming creëren waarin de persoon zich positief aangesproken voelt “Hable con ella” Focus op herstel Leven met de nadelige gevolgen van de ziekte, maar laat de ziekte niet domineren. “Focus on capacity not on disability” De persoon in zijn waardigheid laten Vooral bij manifest falen en beschamende situaties: altijd zelf de fout op zich nemen of doen alsof het allemaal niet zo erg is.. Humor hanteren… Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

17. Uitdaging 3Stop de betutteling ! “Haar levenslange afkeer van ziekenhuizen en bejaarden (‘al die oude mensen’) is merkwaardig getemperd – of afgestompt? Misschien is ze vooral opgelucht dat ze niet meer vastgebonden wordt.” Tom Lanoye, Sprakeloos, 2010 p.190 “Ze laat zich zonder respons de betutteling welgevallen van sommige verpleegsters. (Hoe voelen we ons vandaagskes? Gaan we ons soepke opeten of hebben we alleen goesting in ons speculaaske?)” Tom Lanoye, Sprakeloos, 2010 p.191 Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

18. Naar empowerende voorzieningen ! • Luisterende en betrokken stafleden die vertrekken van hun eigen levenservaring • Een waaier aan ondersteuningsmogelijkheden: keuze mogelijkheid ! • Goede informatie die zelfmanagement ondersteunt en herstel bevordert • Optimistische attitude van hulpverleners, mogelijkheid om positieve risico’s te nemen • Gebruikers worden betrokken bij de hulpverlening en bij de planning: een model van coproductie • Mensen worden niet klein en hulpbehoevend gehouden, maar wel uitgerust om wat ze nog kunnen zelf te doen • De voorziening sluit aan bij lokale dienstverlening – maakt sociale inclusie mogelijk. Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

19. Waardigheid in zorg Dignity in care network UK http://www.scie.org.uk/publications/guides/guide15/index.asp • Hanteereennultolerantie tov allevormen van misbruik. • Ondersteun de mensen met hetzelfde respect dat je zouwensenvoorjezelf of vooreenfamilielid. • Behandeliederepersoonalseenindividu door gepersonaliseerdehulpaantereiken. • Bevorderdatmenseneen maximum aanonafhankelijkheid, eigenkeuze en controlekunnenbewaren. • Luister en help de mensenomhunnoden en voorkeurenuittedrukken. • Respecteer het recht op privacy. • Verzekerdatmenseneenklachtkunnenformulerenzondervreesvoorvergelding • Omgaan met familie en informelezorgverstrekkersalszorgpartners • Bevorder het zelfvertrouwen en het positievezelfwaardegevoel. • Help vereenzaming en isolatietegentegaan. Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012

20. Uitdaging 4:pas de regelgeving aan! • Flexibele en multidisciplinaire inzet van personeel in zorg: • Multidisciplinair (ook ergotherapeuten, kinesisten, ..) • Competentiemanagement ! • Zorgcontinuïteit ! • Goede praktijken • Zichtbaar maken • Ondersteunen in hun werking • Multipliceren • Regelgeving aanpassen aan basisprincipes van zorg die kwaliteit van leven ondersteunt Naar een dynamische ouderenzorg in 2020 Congres 20 jaar FOS – 23 november 2012