GDO NEDIR

1. GDO NEDIR? Genleri bir canlidan alip baska bir canliya nakletme isine �Genetigi Degistirilmis Organizma (GDO)� deniyor. Ama� sicaga, soguga, b�ceklere ya da vir�slere karsi diren�li yeni �t�r�ler yaratmak. Kisacasi a�liga ��z�m. ��nk� GDO teknolojisiyle, �ok daha fazla �r�n elde edilmesi ve besin degerlerinin artirilmasi hedefleniyor. Ancak genetigi degistirilmis gidalarin sagliga zararlari t�m d�nyada tartisma konulari arasinda en �nemli yer tutuyor. Farkli gen t�rlerinin karistirilmasi yoluyla elde edilen yeni organizmalar, GDO karsitlarinca, �Frankestayn gida� olarak tanimlaniyor. GDO�lar �zerinde �ok sayida y�ntem ve kimyasal madde kullanildigi i�in daha �ok az gelismis ve gelismekte olan �lkeler �zerinde denendigi iddia ediliyor. Kisaca GDO'larin deneme laboratuvarlari fakir �lkeler... 

3. ANTIBIYOTIGE DIRENCI VE ALERJIYI ARTIRIYOR GDO'lu tohumlar, antibiyotiklere karsi diren�, agir alerji, uzun s�reli hayvan deneylerinde organ hasari, organlarda k���lme, kan biyokimyasinda bozulma, kisirlik, �l� dogum oraninda ciddi artis, gelecek nesillerde boy ve tarti eksikligi gibi olumsuzluklara yol a�tigi ortaya �ikariyor.

4. ANTIBIYOTIGE KARSI DAYANIKLILIK OLUSTURMASI GDO lerin �retimi sirasinda belirte� gen olarak kullanilan antibiyotik diren� genlerinin en b�y�k tehlikesi, ortamda bulunan bakteriler araciligi ile yayilmasi.Bakteriler arasinda dogal yollarla gen alisverisi yapildigi biliniyor.Antibiyotik diren� genlerinin hastalik yapan mikroorganizmalar ge�isi, bu bakterilerin neden oldugu enfeksiyonlarin kontrol altina alinmasimi g��lestiriyor. Bu t�r �r�nleri t�keten canlinin sindirim sisteminde bulunan bakterilerin, o �r�n�n yapisinda bulunan antibiyotik diren� genini almasi m�mk�n.

5. TOKSIN (ZEHIRLEYICI ) ETKILER Arastirmalar GDO lu patateslerin fareler i�in toksik etki yaptigini, bagisiklik sisteminde bozukluklar,viral enfeksiyonlar gibi bir�ok etkileri oldugunu ortaya koyuyor.(1980 lerin sonunda bir Japon firmasi triptofan adli bir aminoasidi bir bakteriye �rettirerek bbesin takviyesi olarak ABD de satisa sundu.Aylar i�inde �r�n� kullanan kisilerde sinir sistemini etkileyen, kas agrilari ve kandaki bazi h�crelerin sayisinda artis ile seyreden eozinofili-miyalji sendromu ortaya �ikti. Bu sorunlari yasayan 155 kisside kalici hasar meydana geldi,37 hasta yasamini yitirdi.Mayeno ve Gleich,1994 . Yapilan incelemne sonucu genetigi degistirilmis bakterideki artmis triptofan �retiminin toksik bir yan �r�n olusumuna yol a�tigi ve sendromun toksik madde nedeniyle ortaya �iktigi anlasildi.)

6. BT NIN ( BACILLUS THURINGIENSIS) ETKILERI Tarimda uzun zamandir b�cek �ld�r�c� olarak kullanilan Bt spreyi toprakta par�alaniyor. Ayrica t�ketilen �r�n yikanarak Bt spreyinden arindirilabiliyor. Ancak Bt geni aktarilmis �r�nlerde Bt toksininin par�alanmasi ya da �r�n�n yikanarak temizlenmesi s�z konusu degil. Bu durumda Bt toksini b�t�n etkisini �r�n t�ketilene kadar, hatta belki de t�ketildikten sonra da s�rd�r�yor.Bt geni aktarilmis �r�nlerin t�ketiminde bireyin maruz kaldigi Bt toksini miktari Bt spreyindekinin 10-100 kati. Hayvanlar �zerinde yapilan deneyler Bt toksininin memelilerde aktif oldugunu, sindirim sisteminde par�alanmadigini, bagirsaklarda baglanabildigini ve insan sagligi a�isindan tehdit olusturabilecegini ortaya koyuyor.( Filipinlerdeki bir Bt misir ekim alaninin yakininda yasayan k�y halkinda solunum yolu, sindirim sistemi, cilt reaksiyonlari ve atesle seyreden hastaligin, misirin polen sa�tigi d�nemde ortaya �iktigi fark edildi. Bu bireylerin kan �rneklerinde Bt toksinine karsi antikorlar saptandi-Travik ,2004)

7. SAGLIKSIZ HAYVANLAR VE HAYVANSAL �R�NLER �rnegin s�t verimini arttirmak i�in ineklere GD� l� �r�nler veriliyor. Bu hayvanlarin sagliklari bozuluyor.Meme enfeksiyonlari, rahim, sindirim sistemi bozukluklari, yumurtalik kistleri g�r�l�yor. Gebelik orani d�s�yor.Antibiyotik kullanma sikligi artiyor.Bilim insanlari ayrica iki t�r potansiyel tehlikeye dikkati �ekiyor; durgun vir�sleri yeniden harekete ge�mesi ve vir�sler arasinda yeni bulasici diziler olusturabilecek kombinasyonlar!...

8. Bitki h�cresine yerlestirilen her gen bir protein �retiyor. Bu proteinler bug�ne kadar insanin besin zincirinde yer almayan, her biri alerji yapabilecek potansiyele sahip kimyasal maddeler. Nitekim soya fasulyesine karsi alerjisi olmadigi halde 'raundupR' isimli herbiside diren�li soya fasulyesine alerjik olan insanlar vardir. Bu t�r alerjilerle ilerde �ok daha fazla karsilasilacaktir. - Bu yabanci genlerin sindirim sisteminde t�m�yle metabolize edildigi iddia edilirdi. Gerek hayvan deneylerinde gerekse de insan �alismalarinda bu yabanci genlerin bazi fragmanlarinin veya t�m�n�n bozulmadan kalin bagirsaga kadar ulasabildigi hatta kalin bagirsaktaki bakterilerin i�ine girip bakterilerin genetik yapisini degistirdigi ve genin �retmekle y�k�ml� oldugu proteinin (toksin ya da herbisit direnci) �retildigi saptanmistir.

9. FARELER ARTIK �REYEMIYOR ORGANLARI K���L�YOR - Her ne kadar GDO'larin insanlar �zerindeki etkileri hen�z bilinmese de hayvanlar �zerindeki etkileri belirlendi. Isko�ya Rowett Enstit�s�'nden Dr Arpad Pusztai'nin GDO patates ile besledigi farelerin t�m�n�n i� organlarinda k���lme, sindirim sistemlerinde bozukluk, bagisiklik sistemlerinde ��kme, kan yapilarinda bozulma ve mide �eperlerinde kalinlasma g�r�lm�st�r. - Avusturya Tarim ve Saglik Bakanligi'nin finansmani ile Viyana �niversitesinin ge�en yil yaptigi bir �alismada ise GDO gidalarla beslenen farelerin ��, d�rt nesil sonra b�y�k �l��de �reme yeteneklerini kaybettikleri belirlenmistir.

10. T�RKIYE'DE ZATEN VAR, RAFLARDAKI EN AZ 900 �R�NDE MEVCUT Avrupa Birligi �lkelerinin bir �ogunda yasaklanmis olan bu �r�nleri, T�rkiye'de insanlar farkinda olmadan t�ketiyor. Uzmanlar, su anda raflarda yer alan en az 900 �r�nde, GDO�larin kullanildigini s�ylerken, ODT�'de yapilan bir �alisma farkli illerden alinan 28 domatesten 22'sinin genetiginin degistirilmis oldugunu g�steriyor. T�rkiye'ye 2003 yilinda toplam 1.818.131 ton misir ABD ve Arjantin�den girdi. Yine 2003 yilinda toplam 813.635 ton soya ABD ve Arjantin�den girdi. Arjantin ve ABD'de yetistirilen misir ve soyanin %70'den fazlasinin transgenik oldugu bilinen bir ger�ek. Oysa, T�rkiye'ye transgenik �r�nlerin ve tohumlarinin girmesi yasak. Ancak rakamsal ger�ekler, T�rkiye'ye GDO�lu �r�nlerin �stelik devlet eliyle sokuldugunu ortaya �ikariyor. T�rkiye, ithal edilen herhangi bir �r�n�n genleriyle oynanip oynanmadigini g�mr�kte analiz edecek laboratuvarlara sahip degil.

11. HANGI �R�NLER GDO LU OLABILIR? Pek �ok GDO lu �r�n var;Misir, patates, domates, pirin�, soya, bugday, kabak, balkabagi, ay�i�egi, yer fistigi, bazi balik t�rleri, kolza, kasava, papaya.Bunlarin disinda �alismala,rin devam ettigi �r�nler var;Muz, ahududu, �ilke, kiraz,ananas, biber, kavun, karpuz, kanola.�retimi sirasinda GDO kullanilmis pek �ok �r�n var,Misir ve soya genleri ile oynanan �r�nlerde ilk sirayi aldiklarinda bu bitkilerden �retilen yan �r�nlerin de GDO lu olma riski var.*Misir ve soyadan �retilen yag, un, nisasta,glikoz surubu, sakkaroz, fruktoz i�eren gidalar g�nl�k t�ketim maddeleri arasinda yer aliyor. �rnegin,;Bisk�vi, kraker, kaplamali �erezler,pudingler, bitkisel yaglar,bebek mamalari, sekerlemeler, �ikolata ve gofretler,hazir �orbalar,misir ve soyayi yem olarak t�keten tavuk ve benzeri hayvansal gidalar ile pamuk GDO lu olma riski tasiyor.* Sadece misirdan �retilen ve �esitli gidalarda bilesen veya katki maddesi olarak kullanilan yan �r�n sayisi 700'�, soyadan �retilen t�revlerinin sayisi ise 900'� buluyor. Yani bu yan �r�nleri i�eriginde kullanan her bir islenmis �r�n�n GDO'lu olma riski bulunuyor.

12. �ZELLIKLE SOYA, SUCUK, PIZZA GIBI KIRMIZI ETLI �R�NLERDE Soya ve misirin kullanildigi yerleri d�s�nd�g�m�zde herkesin GDO'lu �r�nleri t�kettigi asik�r. Soya; soya yagi, Sucuk, salam, sosis, Pizza, hamburger gibi Kirmizi etli �r�nler ve et suyu tabletlerinde, k�fte, Soya etli kiyma, soya unu, Findik, fistik ezmesi, S�t tozu, Kozmetik sanayiinde, hayvan yemlerinde, misir ise; misirdan elde edilen nisasta bazli tatlandiricilarda, misir yaginda, bebek mamalarinda, hazir �orbalarda ve yine hayvan yeminde kullaniliyor.

13. T�RKIYE'DE DENETIM YOK! GDO lu tohum yasaklanmis olsa da bu tip �r�nlerin ithalatinin kontrol� yok ve girisler sadece beyana dayali...Gen aktarilmis �r�n yetstiriciligi yasak, Bakanlik kontroll� olarak bazi sahalarda GDO lu bitki yetistiriciligi yapiyor.GDO i�eren �r�nlerin T�rkiye'ye ithali serbest.T�rkiye'de GDO i�eren �r�nleri satilma riski �ok y�ksek. ��nk� bu konuda yasal d�zenleme yok. Riski en y�ksek olan �r�nler i�eriginde misir ve soyadan elde edilen yan �r�nleri i�erenler. ��nk� T�rkiye misir ve soya ithalatinin b�y�k b�l�m�n�, en b�y�k GDO lu misir ve soya �reticileri olan ABD ve Arjantin'den aliyor.

14. GIDA SE�IMINDE NELERE DIKKAT ETMELI? �r�nleri dis g�r�n�s�nden anlamaya imkan yok.Bu nedenle riski azaltmak gerek. Yukaridaki "Hangi �r�n GDO lu olabilir ?" b�l�m�n� iyi okuyun. B�ylecerisk gruplarini tespit edersiniz. Organik �r�nler yemeye dikkat edin.Bu �r�nlerin �retiminde ekolojik sertifikali tohumluk kullanilir. Her organik veya ekolojik denen �gr�ne itibar etmeyin.Mutlaka sertifikasini g�rmek isteyin. Alisveris yaptiginiz marketlerde organik �r�n talep edin. Gidalari mevsiminde t�ketin. Mevsimi disinda yetistirilen sebze ve meyveler i�in dogal olmayan zorlama y�ntemler kullanilmaktadir. Dogal y�ntemlerin kullanilmadigi seralarda �ok fazla tarim ilaci kullanildigini da unutmayin. Gidalarinizi yerel olanlardan se�in.ABD veya Arjantin gibi d�nyada en �ok GDo �reten �lkelerden gelen �r�nlerin GDO lu olma riski y�ksek. �lkemizde �retilee ve kaynagini bildigimiz �r�nler t�keterek yerel �esitlerin korunmasina da katkidabulunun. Ayrica d�nyanin farkli b�lgelerinden gelen �r�nlerin ulastirilmasi i�in harcanan yakitin yarattigi kirliligi unutmayin.

15. GIDANIZIN KONTROL� I�IN NE YAPABILIRISINIZ? 1. Bilgi edinme hakkinizi kullanin.G�nl�k olarak en �ok t�kettiginiz gidalarin, s�phe duydugunuz tohum ve yemlerin listesini �ikararak Tarim ve K�yisleri Bakanligi'na Tarim Il ve Il�e M�d�rl�kleri kanaliyla bu gidalarin GDO lu olup olmadigini sorabilirisniz. Bilgi Edinme Yasasi'na g�re yetkililer size 15 g�n i�erisinde konuyla ilgili bilgi vermek zorundalar. Basvuruyu yapan sahislar www.adalet.gov.tr/gercek.doc , t�zel kisiliklerse www.adalet.gov.te/tuzel.doc adresindeki basvuru formunu kullanabilir.2. Alisverislerde magazalarin dilek sikayet kutularina mallarin �zerine GDO lu olup olmadigini belirten uyarilar konmasini talep edin.Gida firma t�ketici servisinden de bunu talep edin. B�t�n bunlar kamuoyu yaratmaniza sebep olur. Israrli talebiniz g�ndem ve arz yaratir.3. S�phe duydugunuz �r�nlerde bizzat Ankara Il Kontrol Laboratuvari ( 0 312 315 00 89 ) ya da Bursa Gida Merkez Arastirma Enstit�s�' ne ( 0 224 246 47 21)analiz ettirebilirsiniz. Ancak analizler �cret mukabili yapiliyor.4. GDO ya Hayir Platformu'nun "YASAM PATENTLENEMEZ" baslikli kampanyasina imzalarinizla destek verebilir, kampanyada g�n�ll� olarak yer alabilirsiniz. 

16. T�ketici Haklari Dernegi'nin istegi ile Ankara Tarim Il M�d�rl�g� ve Isvi�re'deki laboratuvarlarda yapilan analizlerde farkli� firmalara ait, misir unu, soya etli kiyma, yemlik misir, soya ve misir karisimi tavuk yeminin GDO�lu oldugu belirlendi.