AİLE TUTUMLARI VE DAVRANIŞ KAZANDIRMA

1. AİLE TUTUMLARI VE DAVRANIŞ KAZANDIRMA TEB ATAŞEHİR İLKÖĞRETİM OKULU GÜLDENİZ ÇOLAKER PSK. DAN VE REH. ÖĞRT.

2. AİLE TUTUMLARIMODEL: ÇEKİRDEK AİLE YETKECİ (OTORİTER) AİLE TUTUMU EV, ANNE –BABAYA AİTTİR, BAZEN SADECE BİRİNİN DE OLABİLİR. ANNE- BABAYA, İNANILIR, İTAAT EDİLİR, SAYGI GÖSTERİLİR. KURALLARI EBEVEYN KOYAR. KURALLARA AYKIRI DAVRANIŞ SERT BİR TUTUMLA KARŞILANIR. İLERİDE ÇOCUKTA ORTAYA ÇIKABİLECEK KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ. KARASIZLIK GÜVENSİZLİK BAŞARISIZLIK DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI ANNE BABA ÇOCUK ÇOCUK

3. DEMOKRATİK AİLE TUTUMU • EV HERKESİNDİR • EVDE YAŞAYAN BİREYLERİN KENDİLERİNE AİT ÖZEL DÜNYALARI OLABİLİR • EVDE YAŞAYAN HERKES KİŞİSEL SINIRLARINI BİLİR. • EVİN KURALLARI BERABER OLUŞTURULUR. • KURALLARIN ESNEME PAYI VARDIR. İLİŞKİLER YUMUŞAKTIR, ÖRSELEYİCİ DEĞİL YAPICIDIR. ÇOCUKTA ORTAYA ÇIKABİLECEK KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ: KENDİNE GÜVEN BAĞIMSIZLIK AKADEMİK BAŞARI ANNE BABA ÇOCUK ÇOCUK

4. İZİN VERİCİ AİLE TUTUMU • EV DAHA ÇOK ÇOCUKLARINDIR. • KURALLAR YOKTUR VEYA GELİŞİ GÜZELDİR. KONTROL EDİLMEZ. • DİSİPLİN UYGULAMALRINDA ANNE- BABA TUTARSIZDIR. • ÇOCUKLARIN EBEVEYNLERDEN NE KAZANDIKLARI BELİRSİZDİR. RASLANTISAL BİR GELİŞİM VARDIR. ÇOCUKTA ORTAYA ÇIKABİLECEK KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ: KENDİNE İLİŞKİN BİR BENLİK SAYGISI YOK AŞIRI GİRİŞKEN ŞİŞİRİLMİŞ BİR ÖZGÜVENE SAHİP AKADEMİK BAŞARI DEĞİŞKEN ANNE BABA ÇOCUK ÇOCUK

5. MODEL: GENİŞ AİLE*KURALLAR GENELLİKLE YA AİLE BÜYÜKLERİ TARAFINDAN YADA BAZEN BABA TARAFINDAN BELİRLENİR.*ANNE- BABA DA ARTIK ÇOCUK KONUMUNDADAIR VE ONLARA DA KURALLAR DAYATILIR.*ÇOCUK MODEL ALACAĞI YETİŞKİNİ BELİRLEMEKTE ZORLANIR.*ANNE- BABA ÇOCUK TARAFINDAN YAŞIT OLARAK ALGILANABİLİR.*ANNE- BABAL OLUMSUZ DUYGULARINI ÇOCUKLARINA YANSITIRLAR*KARAR LAR TEK KİŞİ TARAFINDAN VERİLİR.ÇOCUKTA ORTAYA ÇIKABİLECEK KİŞİL ÖZELLİKLERİ: KARARSIZLIK SORUMSUZLUK OLGUNLAŞAMAMA AKADEMİK BAŞARISIZLIK BENCİLLİK ANNEANNE BABANNE DEDE ANNE Büyük çocuk BABA Büyük çocuk ÇOCUK ÇOCUK

6. Anne veya baba Anne veya baba MODEL: DAĞILMIŞ AİLE *SABİT BİR ‘EVİM’ KAVRAMI YOKTUR *MODEL OLUCU EBEVEYN SAYISI AZALMIŞTIR. *KURALLAR TUTARSIZDIR, SÜREKLİ UYMASI BEKLENİR ANCAK DENETLEYİCİ DEĞİLDİR VE SÜREKLİ DEĞİŞİR. *ÇOCUKTA ZAMAN ZAMAN İSTENMEME DUYGULARINA NEDEN OLABİLİR. ÇOCUKTA ORTAYA ÇIKABİLECEK KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ: İÇE KAPANIM VE KARASIZLIK GÜVENSİZLİK SEVİLME-KAYBETME KAYGISI SALDIRGANLIK BENCİLLİK SUÇA EĞİLİM çocuk Anneanne veya babaanne

7. Çocuklarla İletişimin Temel Kuralları SAKIN YAPMAYIN Yargılamayın Kesmeyin Çok konuşmayın Yorum yapmayın Dinlerken başka bir işle uğraşmayın Zıtlaşmayın Tartışmayın

8. ÇOCUK İÇİN YAPICI OLAN EN BELİRGİN TUTUMLAR: • TUTARLI OLMAK • SEVGİ ODAKLI OLMAK • DOLU TARAFA BAKMAK • PLANLI OLMAK • ADİL OLMAK • KATILIMCI OLMAK • MODEL OLMAK

9. Çocuğumuza doğru davranışlar kazandırmaya mı çalışıyoruz ?

10. Cevabımız EVET ise peki biz nasıl davranıyoruz?

11. Onlar nasıl davranıyor?

12. 1-Model oluruz.... • Çocuklar başkalarını gözlemleyerek ve onların yaptığı davranışları taklit ederek davranış biçimleri geliştirirler. Onlar için herkes gizil bir modeldir. Çocuklar, genellikle , en çok sahip olmak istedikleri şeye sahip olan modeli gözlemlerler ve onu taklit ederler.

13. 2-Beden dilimizi kullanırız...... Babacım, benimle oynar mısın? Babam benimle oynar mı acaba? 1.deneme beklenti Babacımmm..... Baba.. 2.deneme 3.deneme

14. Oluşan algı... *Oğlunun farkında değil *Çocuk hayal kırıklığı yaşıyor *Aynı davranışı, kardeşine annesine , arkadaşına vb. yapma olasılığı yüksek. *Sizinle , kendisi için özel bir şey yapamayacağına dair inanç geliştiriyor. *İleride siz onunla konuşmak istediğinizde, umursamayabilir, dinlemeyebilir. Oynamaz, çünkü o hep meşgul ve yorgundur.

15. Beden dilimiz..... Yaptığım resmi annem de beğenir mi ki? 1.deneme Anne bak resim yaptım beklenti Anne, öğretmen de beğendi Anne... 2.deneme 3.deneme Yemeği yetiştirmeliyim içses

16. Oluşan algı... *Çocuklarımızı duymazsak, fark etmeksek, onların yeteneklerini ve ilgilerini göremeyiz. *Sonucunda, kızgın olurlar. *Değersiz hissettikleri için yansıtır ve saldırgan tutumlar sergilerler. *Davranışları pekiştirilmeyen çocuk dağınık ve dikkatsiz olabilir. Güzel olmamıştı zaten

17. 3-Ödüllendiririz.... • Ödül: 1-istenen bir davranışın yapılması koşuluyla kişiye vaad edilen haz ve keyif verici obje veya haktır. 2- İstenen bir davranış yapıldıktan sonra , kişiye verilen maddi ya da manevi katkıdır. • Çocuğun istenen davranışı yapması için genellikle önceden söz verilir çocuk davranışı yapar ve ödülünü alır. Davranışa verilen ödüller habersiz olduğu için daha çabuk hedefe ulaşır. “ Bu gün ders çalışırsam....... yı alacaksın değil mi?” Çocuk artık , o davranışı ödül için yapmaya başlar. Ödül çekiciliğini kaybettiğinde anne-baba daha etkili bir ödül bulmaya çalışır.

18. Ödül; küçük çocuklarda , iyi davranış alışkanlıklarını geliştirmek için ve ölçülü olarakkullanılmalıdır. Dikkat edilmesi gereken nokta; ebeveynin, ödülle beraber davranışı açık bir dille takdir etmesi, ne kadar beğendiğini belirtmesi ve kabul edilen davranışı teşvik etmesidir.

19. Cezalandırırız...... • Çocukluğunuzda yapmış olduğunuz bir davranıştan dolayı cezalandırıldığınız bir olayı hatırlıyor musunuz? • Kim? Nasıl cezalandırdı?

20. Neler hissetiniz? • Sizi cezalandıran kişiye karşı neler hissetiniz? • Sizi cezalandıran kişiye karşı neler hissetiniz?

21. Cezalandırılan davranışı tekraretmek istediniz mi? Ne yaptınız? • Şu anda genellikle hangi davranışınızı saklamak için yalan atıyorsunuz?

22. Ceza: Söndürülmek istenen bir davranışın tekrar edilmemesi için uygulanan yöntemdir.Çoğunlukla acı verici veya korkutucu olur. Reflex olarak aniden uygulanabilir. Bazen de mahrum bırakıcıdır.“ “ karnende zayıf not olursa döverim,..... hiç bana görünme,......eve gelme, vb” “ bir daha ellersen oyuncağını vermem, .....tek ayakta bekletirim,.....yemek yiyemezsin,vb.”

23. BİLİŞSEL FARKINDALIK YARATMA SÜRECİ • Çocuk davranışı yapmadan önce: 1) Önleyici açıklama: Davranış hiç oluşmamışken erbest sohbet ortamında beklentilerin bazen dolaylı bazen de direkt olarak söylenmesi. örn: “Salonun her zaman temiz olması ne güzel değil mi? Bazen özel eşyalarımız burayı çok dağınık gösteriyor. Senin oyuncakların, abinin ders notları, içtiğimiz suyun bardağı...gibi. Ne yapalım sence?” Çözümün çocuğa bırakıldığı sorular daha kolay davranış değişikliğine neden olur.

24. 2) Ortamı Değiştirmek: Çocuğa kımamak ve ceza vermemek için önceden önlem almak. Örn: Küçük kardeş ,büyüğü ders çalışırken rahatsız ediyorsa, ders saati öncesi küçüğü oyalayacak bir iş yaratmak.( resim, puzle, vb) 3) Örnek olmak: Ebeveyn çocuğundan beklediği davranışa önce kendisi örnek olmalıdır. Örn:“Ben sana kardeşine vurma demedim mi? Şrakkkk ........” “ Küfür etme seni salak çocuk...”

25. 4) Çocuğun iyi alışkanlıklar geliştirmesine yardımcı olmak: Çocuklar, genellikle kendilerinden beklenen davranışı nasıl hayata geçireceklerini bilmezler. Henüz yeterli deneyim ve donanıma sahip değildirler. Anlatmak, göstermek ve bir kaç kere örenek olmak gerekir. Örn: “ hadi gel odanı toplayalım; ders kitapları için en uygun yer dolap galiba. Oyuncakları ise sepetine koyalım. Kirli kıyafetler sen ce de banyoya mı gitmeli? Evet.. İstersen sen kirlileri götür ben oyuncakları kaldırayım...vb.” El yıkama, diş fırçalama, banya yapma, yemek yeme, ders çalışma vb davranışlar için yapılabilir.

26. B) Sorun olan davranış sırasında: 5) Kabul edilemeyen davranışın nedenini düşünmek: “ Bu davranışın yaramazlıktan, tembellikten, umursamazlıktan, dikkatsizlikten vb.... Farklı nedenleri olabilir” diyebilmek. Örn:“yemek yemiycem anne” “ sen de hep böyle yapıyorsun, büyüyemezsin......” DEMEYİP * Karnı ağrıyor olabilir, yediği bir şey rahatsız etmiş olabilir, tok olabilir,vb. Diye düşünmek gerekir. * Sürekli kardeşinin oyuncaklarını alıyor ve odasını dağıtıyorsa kardeşini kıskanıyor olabilir. * Ödevlerini yapmıyor ve defterleri eksik geliyorsa, disleksik olabilir. * Öğretmeni duymuyor ve konuşulanları kaçırıyorsa, işitme sıkıntıları olabilir, dikkati dağınık olabilir. * Yalan atıyorsa, sizden korkuyor olabilir. vb

27. 6) Alternatif sunmak: kabul edilemez davranışın yerine yapabileceği istenir bir davranışı sunmak. Örn: *Abisinin defter ve kalemlerini elliyor ve alıyorsa, ona bir kalem ve defter vermek. * Okul defterlerinin köşeleri hep katlanıyor ve kirleniyorsa, ataş almak ve kullanmayı öğretmek. vb.

28. 7) Duyguların belirtilmesi: Kabul edilemez davranıştan sonra anne- baba nın bu davranıştan dolayı hissetiği olumsuz duyguyu ve etkisini belirtmesi. Örn: “ çıkardığın kıyafetleri odanın dışında heryerde bırakman beni kızdırıyor, bundan dolayı daha çok yoruluyorum. Ve sizlerle eğlenerek geçireceğim vakti bu işleri yapmaya ayırdığım için daha az vakit geçiriyoruz.”

29. C) Sorun olan davranıştan sonra: 8) Etkileri göstererek pişmanlık duyurma: Çocuğun yaptığı davranışların, kendisine ve çevreye verdiği zararı fark etmesi gerekir. Böylece sebep- sonuç ilişkisini kurar. Pişmanlık ve suçluluk duyabilir. Bu durum iç denetimi geliştirir. Örn: “Acele ederken öçarptığın kapının camı kırıldığı için arkandan gelen arkadaşının eli kesildi ve canı çok yandı. Bu durumda yaptığın davranışı yeniden gözden geçirmen gerek miyor mu?”

30. 9)Davranışın sonuçlarını yaşamasına izin vermek: Bütün çabalar rağmen değişmiyorsa, çocuk davranışının sonuçlarını yaşamalıdır.Bu yapılan davranışın şiddetiyle eş güdümlü olmalıdır. Örn: salonda top oynayan bir çocuğun topu artık alınabilir.

31. TEŞEKKÜR EDERİZ