TOPRAK REFORMU ve ARAZI TOPLULASTIRMA ILISKILERI

1. TOPRAK REFORMU ve ARAZI TOPLULASTIRMA ILISKILERI 081205016 TAHA GÜRKAN

2. içindekiler • Arazi toplulaştırması nedir? • Toprak reformu nedir? • Geçmişten Günümüze Toprak Sistemi • Toprak Reformuyla ilgili yasalar • Toprak Reformu Nerden Nereye • Arazi toplulaştırma-Toprak reformu ilişkisi • Öneriler • Sonuç • Kaynakça 081205016 TAHA GÜRKAN

3. Arazi toplulaştırma nedir? • Arazi toplulaştırması,tarım ve orman alanında üretim ve çalışma koşullarını iyileştirmenin yanı sıra tarımsal kültürü ve kırsal gelişmeyi desteklemeyi amaçlayan kırsal alanı yeniden düzenleme yöntemidir. 081205016 TAHA GÜRKAN

4. Dağınık yada ekonomik işlemeye uygun olmayan parselleri birleştirerek ve amaca uygun biçimde yeniden düzenleyerek yeterli ulaşım,sulama ve öteki kamusal yapıların gerçekleştirilmesi,toprağın korunması yada iyileştirilmesi ve kırsal görünümün biçimlendirilmesi,köy yenileme ve öteki önlemler yardımıyla üretimin ölçülü ,hesaplı,usa uygun düzenlenmesi ve tarımsal yapının iyileştirilmesidir 081205016 TAHA GÜRKAN

5. Toprak reformu nedir? • Genel olarak toprak reformu; • tarım arazilerinin, bu arazileri işleyenlere mal etmek,toprakta mülkiyet dağılışını adil bir hale getirmek,tarımsal arazi mülklerinin parçalanmasını önlemek ve işçilerin durumlarını iyileştirmek ve sosyal güvenlik haklarını sağlamak prensiplerinden hareket eder. • Tarım üretiminde çalışan topraksız veya az topraklı kişilere devlet arazisinden veya büyük özel mülklerden dağıtılması ve bu kimselerin geçimlerini tarımla sağlamak amacını oluşturmuştur. 081205016 TAHA GÜRKAN

6. Geçmişten günümüze toprak sistemi • Türklerin ilk yurdu olan Orta Asya’daki göçebe Türk topluluklarında, henüz yerleşik düzen yoktur. Yine de kabile reisi ve akrabalarının oluşturduğu bir hiyerarşik düzen vardır ve bu düzen içinde koca bir topluluğu sürüleri ve mülkleri ile birlikte bir yerden bir yere sürekli göçtürebilecek düzenleme çok önemlidir. 081205016 TAHA GÜRKAN

7. Anadolu’da Türkler tarafından kurulan Selçuklu Devleti; eski Türk boylarının geleneksel yapı ve ekonomik temellerinden doğmuş mülk anlayışını, 11.yy da kabul ettikleri İslam dinin kuralları ve Bizans toplumunun işleyişi ile birleştirerek yeni bir toprak düzenini “Askeri İkta Sistemi”ni oluşturmuştur. • Genel çizgileriyle Askeri İkta sistemi; iyeliği devlette olan bir toprak parçasından sağlanan gelirin, toprağın yönetimiyle görevli bir memur-askere bırakılması; bu gelir karşılığında, devlet istediği zaman onun, toprağı işleyenlerle birlikte savaşa gitmekle yükümlü olmasıdır.Selçuklulardan devralınıp yaşatılan, daha da geliştirilen bu sistem Osmanlı Devleti‟nin çok güçlü bir ordu sahibi olmasını sağlamıştır 081205016 TAHA GÜRKAN

8. Geçmişten günümüze toprak sistemi • Selçuklulardan devralınıp yaşatılan, daha da geliştirilen bu sistem Osmanlı Devleti’nin çok güçlü bir ordu sahibi olmasını sağlamıştır • Osmanlı Devleti; 17. yüzyılın sonlarına doğru Avrupa’daki yapısal dönüşümlere ve savaş teknolojisindeki gelişmelere ayak uyduramamış, toprak düzenine bağlı ordu yapısı ile yıkılışa doğru gitmiştir. Osmanlı’nın geri kalma süreci nedenlerinin, Toprak sisteminin mutlak iyelik ve özgür egenime elvermeyen kurallarında bulunması, Tanzimat Döneminde toprak iyeliği ile ilgili kimi tüzel değişikliklerin yapılmasına yol açmış ve bu süre içinde toprakların önemli bir bölümü özel iyeliğe dönüşmüştür. • Osmanlı Toprak Düzeni, Medeni Kanunun kabulü ile birlikte1926 yılında kaldırılmıştır 081205016 TAHA GÜRKAN

9. 1923 Cumhuriyetin İlanı Sonrası • Cumhuriyetin ilanından (1923), Çiftçiyi Topraklandırma Yasası (ÇTY)’nın yürürlüğe girdiği tarihe (1945) kadar olan dönemde, toprak düzeni ve iyelik sisteminde kayda değer bir işlem ve değişiklik yapılmamıştır. Bu süreçte; hazine arazisi olarak görünen ya da boş bulunan toprakların, topraksız köylülere ve göçmenlere verilmesi çeşitli yasalarla sağlanmıştır. • 4753 Sayılı Çiftçiyi Topraklandırma Yasası (1945) • 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Yasası (1973) • Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu(1984) 081205016 TAHA GÜRKAN

10. 081205016 TAHA GÜRKAN

11. 1. 4753 Sayılı Çiftçiyi Topraklandırma Yasası (1945) • Çiftçiyi Topraklandırma Yasası'nın amaçları 1. maddede şöyle sıralanmıştır: a) Arazisi olmayan veya yetişmeyen çiftçilerle bu kanun gereğince topraklandırılmaları kabul edilenleri, aileleri ile birlikte geçimlerini sağlayacak ve işgüçlerini değerlendirecek ölçüde araziye sahip kılmak, b) Kendilerine arazi verilenler ile yeter arazisi olup da üretim araçları eksik olan çiftçilerden muhtaç bulunanlara kuruluş, onarma ve çevirme anaparası, canlı ve cansız demirbaş vermek, c) Yurt topraklarının sürekli olarak işlenmesini sağlamaktır. • Yasa‟ya göre, topraksız çiftçilerin topraklandırılması için öncelikle: a) Devletin hüküm ve tasarrufu veya özel mülkiyeti altında bulunan arazi, b) Köy, kasaba veya şehrin orta malı olan arazisinin ihtiyaç fazlası, c) Sahibi bulunmayan arazi ve d) Bataklıkların kurutulması, göllerin kuruması ve nehirlerin doldurulmasıyla elde edilecek topraklar dağıtılacaktır. 081205016 TAHA GÜRKAN

12. 2. 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Yasası (1973) • Türkiye’de geniş kapsamlı bir toprak reformundan söz edilmeye 27 Mayıs 1960 devriminden sonra başlanmıştır. 1961 yılında kabul edilen Anayasanın, 37. maddesi, toprak reformu deyimini kullanmadan “Devlet, toprağın verimli olarak işletilmesini gerçekleştirmek ve topraksız olan veya yeter toprağa sahip bulunmayan çiftçiye toprak sağlamak amacıyla gereken tedbirleri alır. Kanun bu amaçlarla değişik tarım bölgelerine ve çeşitlerine göre toprağın genişliğini gösterebilir” hükmünü getirmiştir. 081205016 TAHA GÜRKAN

13. 2. 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Yasası (1973) • 1963 yılında Planlı Kalkınma dönemine giren Türkiye’de Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuş, hazırlanan 5 yıllık kalkınma planlarında toprak mülkiyet dağılımının iyileştirilmesi, arazi toplulaştırması yapılması, arazi kullanma sistemlerinin düzenlenmesi gibi hususlara yer verilmişse de 1973 yılına kadar toprak reformu tartışma ortamında kalmıştır. 081205016 TAHA GÜRKAN

14. 2. 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Yasası (1973) • Ancak 1973 yılında 1757 sayılı “ Toprak ve Tarım Reformu Yasası ” kabul edilerek ilk uygulamalara Şanlıurfa ilinde başlanmıştır. Oldukça kapsamlı olarak hazırlanan TTRY toprak ve tarım reformunu “ toprak mülkiyet dağılımının, tasarruf (kullanım) ve işletme şeklinin ve işletmelerle ilgili yapının, verimlilik ve sosyal adalet ilkelerine uygun olarak düzenlenmesi ” şeklinde tanımlamıştır. 081205016 TAHA GÜRKAN

15. 2. 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Yasası (1973) • Yasa genelde üç temel amacı gerçekleştirmeyi hedeflemiştir: 1. Ekonomik amaç: Toprağın verimli bir şekilde işletilmesini sağlayarak tarımsal üretimi sürekli olarak artırmak, artan üretimin değerlendirilmesini sağlamak ve kalkınma için zorunlu olan sanayinin gelişmesine ortam hazırlamak. 2. Sosyal amaç: Tarım kesiminde toprak ve gelir dağılımındaki dengesizliği gidermek, istihdam olanağı yaratmak ve mülk güvenliğini sağlamak. 3. Siyasal amaç: Çalışanlara Anayasa‟nın öngördüğü hakları özgürce kullanma olanağı yaratmak. 081205016 TAHA GÜRKAN

16. 3. Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu (1984) • Toprak ve Tarım Reformu Yasası 1978 yılında yürürlükten kaldırılmıştır. Daha sonra 01.12.1984 tarihinde 3083 sayılı “Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Yasası” yürürlüğe girmiştir. Artık “Toprak Reformu” ismi yasada yer almamıştır. Yasa’nın amacı 1. maddesinde şöyle açıklanmıştır: 081205016 TAHA GÜRKAN

17. a) Toprağın verimli şekilde işletilmesini, işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkanlarının artırılmasını, b) Yeterli toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile işletmeleri kurabilmeleri için Devletin mülkiyetinde bulunan topraklarla topraklandırılmalarını, desteklemelerini, eğitilmelerini, c) Ekonomik üretime imkan vermeyecek şekilde parçalanan tarım topraklarının gerektiğinde ve imkanlar ölçüsünde genişletilmesi suretiyle de toplulaştırılmasını, tarım arazisinin ailenin geçimini sağlamaya ve aile iş gücünü değerlendirmeye yeterli olmayacak derecede parçalanmasını ve küçülmesini önlemeyi, 081205016 TAHA GÜRKAN

18. d) Yeni yerleşme yerleri kurmayı, mevcut yerleşme yerlerine eklemeler yapmayı, e) Zorunluluk halinde tarım arazisinin diğer amaçlara tahsisini düzenlemeyi, f) Dağıtılmayan tarım arazisinin değerlendirilme şeklini belirlemeyi, g) Bakanlar kurulunca gerekli görülen diğer bölgelerde taşınmazların Milli Güvenlik nedeniyle mülkiyet ve tasarruf şekillerinde ve yerleşme yerlerinde düzenlemeler yapmayı sağlamaktır. 081205016 TAHA GÜRKAN

19. Bu yasayla; Güneydoğu Anadolu Bölgesinde (Şanlıurfa’da) Toprak ve Tarım Reformu Yasası’nın iptal edilmesiyle yarım kalan işlemlerin sürdürülmesi amaçlanmıştır. • Gerek 4753, gerek 1757 sayılı yasalar ilk kabul edildikleri hali ile oldukça kapsamlı kamulaştırmalar yapılmasını öngören ve mülkiyet hakkının küçük çiftçiler ile tarım işçileri lehine düzenlendiği toprak reformuna odaklanmış yasalardır. 081205016 TAHA GÜRKAN

20. 3083 sayılı yasa ise “Toprak Reformu” kavramı ile birlikte, tarımın bünyesindeki temel aksaklıkları gidermeye yönelik tedbirleri ihtiva eden, teknolojik gelişme ve iktisadi verimliliği dikkate alan, çiftçi gelirlerinin yükseltilmesini amaçlayan Tarım Reformu kavramını da kapsamaktadır. 081205016 TAHA GÜRKAN

21. TOPRAK REFORMU NERDEN NEREYE? • Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda nüfusun çoğunluğunu köylü oluşturmaktaydı.Büyük araziler az sayıda kişinin mülkiyeti altındaydı ve bu nedenle bir toprak reformunun yapılması zaruriydi. Nüfusun çoğunluğunu yeni kurulan rejime bağlayabilmek için de toprak reformu bir araçtı. Yalnız, toprak reformu ile köylü kesim kalkındırılmak istenirken büyük toprak sahiplerinin varlığı da milli burjuvazi olarak bir güç gibi görülmekteydi. 081205016 TAHA GÜRKAN

22. Yani hem feodal yapı kırılmak isteniyor, az topraklı veya topraksız çiftçi topraklandırılmak isteniyor; hem de büyük toprak sahibi kimseler yeni devletin milli burjuvazisinin bir parçası olarak görülüyordu. Devlet bu ikilemde toprak reformunu gerçekleştirmek istemiştir.Çıkarılan yasalar ve tüzük dikkate alındığında şuan uygulayıcı kurumlar göz önüne alındığında toprak reformu konusunda en büyük adımı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü (TRGM) yapmaktadır. 081205016 TAHA GÜRKAN

23. 081205016 TAHA GÜRKAN TRGM Bölgeleri

24. Memleketimizde ne kadarlık bir alanın toprak reformuna ne kadarlık bir alanında tarım reformuna tabi tutulması gerektiği konusunda bir incelemenin yapılıp yapılmadığını bilmiyorum.Örneğin bazı Avrupa ülkelerinde bu durum 1963 yılı için şöyledir; 081205016 TAHA GÜRKAN Daha iyi bir reformun için bunlar bize örnek değil,bizi daha iyiye sevk edecek birer örnek olmalıdır.

25. Arazi toplulaştırma-toprak reformu ilişkisi • Toprak reformu ve devletin tarım kesimini kalkındırmaya yönelik girişimleri modern devletlerin yapmakla mükkelif oldukları faaliyetlerdir. • Gelişmiş ülkeler bu faaliyetlerini daha erken zamanda yaparak kapitalist gelişmeye daha hızlı ayak uydurmuşken gelişmemiş veya az gelişmiş ülkelerde bu faaliyetler daha geç yapılmıştır. 081205016 TAHA GÜRKAN

26. 081205016 TAHA GÜRKAN Toplulaştırma öncesi Toplulaştırma sonrası

27. Kalkınma Planlarında toprak reformu, tarımsal bünyenin temelindeki aksaklıkların giderilmesi ile ilgili tedbirler dizisi olarak kabul edilmiş ise de tedbirler kısmında tarımsal bünyenin ıslahında çok önemli bir tedbir olan arazi toplulaştırmasına yer verilmemiştir. Halbuki Türkiye de işletmelerin ekserisi çok küçük olduğu gibi zirai mülklerin çoğu fazla parçalı ve dağınıktır. 081205016 TAHA GÜRKAN

28. Arazi toplulaştırması ya da toprak reformu için, toprakların eski bölünüş durumundaki büyüklük ve sahiplerinin bilinmesi, yani kadastro gereklidir ama Türkiye’deki altlıkların durumu göz önüne alındığında ilk başta bunun yapılması gerekir. 081205016 TAHA GÜRKAN

29. Arazi toplulaştırması yapılmadan işletmelerin düzenlenmesi veya rasyonel ve verimli işletme kurulması, ileri ve elverişli tarım metodları ve vasıtalarının kullanılması güç olduğu, tarım üretimi arzu edildiği kadar artırılamadığından tarım reformu kısmında arazi toplulaştırmasına da yer verilmesi gerekir. • Etkili bir toprak reformu sayesinde, kooperatifleşme ve köy-kentler aracılığı ile yeni bir yerleşim düzeninin oluşturulması kırsal kalkınmanın en büyük araçlarıdır. 081205016 TAHA GÜRKAN

30. Olayı çok farklı boyutlara taşıyacak olursak; • Toprağın tarımsal verimini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen faktörler sıralarsak arazi toplulaştırmanın neresinde ve ne kadar etkili olduğunu görebiliriz; a)Toprağın kimyasal ve fiziksel yapısı b)Dengesiz ve yetersiz yol ve sulama durumu c)Tarıma elverişli olmayan geometrik şekli ve korumu d)Mülkiyet ilişkilerinde aksaklıklar ve mülkiyetteki ufalanmadır. 081205016 TAHA GÜRKAN

31. İşte bu faktörlerin olumlu bir tarzda düzeltilmesi toprak reformunun temel ödevi sayılır. Bu arada değişik yollardan kazanılan (verimli hale getirme, kamulaştırma) topraklar; topraksız veya toprağı az olan çiftçiye dağıtılır. Bu şekilde dağıtılmış ve toplulaştırılmış arazilerin tekrar ufalanmaması için gerekli kanunî tedbirler alınır. 081205016 TAHA GÜRKAN

32. Toprak Reformunun hedefine ulaşabilmesi için, arazi kültür tekniğine; • uygun bir yol ağı ile kaplanır, • Yerine göre tesis edilecek sulama veya kurutma yapıtlarıyla su durumu optimal bir denge altına alınır. • Yıllardan beri miras alım satım vb. nedenlerle parçalanmış, ufalanmış parseller geometrik şekil bakımından muntazam tarım birimleri halinde toplulaştırılırsa iş başarıya ulaşılmış sayılmalıdır. 081205016 TAHA GÜRKAN

33. Peki biz bu konuda ne yapmalıyız veya bu işin neresindeyiz,orasını pek bilmiyorum ama ülkemizdeki tarım alanlarının yavaş yavaş azaldığını ve kentsel alanların giderek artığını düşünürsek bir şeyler yapmamız lazım…. 081205016 TAHA GÜRKAN

34. Tarım reformunda alınması gereken tedbirleri sıralayacak olursak; • Türkiye'de herhangi bir ailenin bölgelere ve toprağın cinsine göre tesbit edilecek bir büyüklükten fazla toprağa sahip olmasını engelleyecek «Toprak Reformu Ön Tedbirler Kanunu’nun çıkarılması olacaktır. • Toprak reformunun uygulanmasında buna paralel olarak uygulanacak bir tarım vergisi sistemi olmalıdır. • Kadastro çalışmaları hızlandırılacak ve toprak reformu çalışmalarıyla koordine edilecektir. 081205016 TAHA GÜRKAN

35. SONUÇ • Ülkemizde toprak uygulamaları değişen şartlar ve ihtiyaçlara göre şekillenmiştir. Bu bağlamda oluşturulan kanunlar, 1945 yılında çıkarılan 4753 sayılı Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, 1973 yılında çıkarılan 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Kanunu ve 1984 yılında çıkarılmış olan 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanunlarıdır. Söz konusu kanunlar ilk kabul edildikleri hali ile oldukça kapsamlı kamulaştırmalar yapılmasını öngören ve mülkiyet hakkının küçük çiftçiler ile tarım işçileri lehine düzenleyen, toprak reformuna odaklanmış yasalardır. 3083 sayılı yasanın adı Tarım Reformu olmakla birlikte, sahibine bırakılacak arazi başlığı altındaki 5. maddesi ile toprak reformunu da içermektedir. 081205016 TAHA GÜRKAN

36. Geçmişten günümüze uygulamadaki yasalar ve örnekler göstermiştir ki kamulaştırmaya dayalı toprak reformu uygulamaları beklenen sonuçları verememektedir. Kamulaştırma yerine; vergilendirme, vergi muafiyeti, teşvik, kredilendirime, destekleme alımları, sübvansiyon uygulamaları gibi ekonomik araçların kullanılması çok daha etkili olabilecektir. Toprak reformuna dayalı her üç yasada da kamulaştırma, toplulaştırma, dağıtım ve tahsis uygulamaları önerilmiş olmasına karşın uygulamalarında ülkemizde amaca ulaşılamamıştır. 081205016 TAHA GÜRKAN

37. Mustafa Kemal Atatürk, bir konuşmasında toprak reformu konusundaki görüşlerini şöyle ifade etmekteydi: ‘‘Efendiler! Milletimiz çiftçidir. Milletin çiftçilikteki çalışmasını yeni ekonomik tedbirlerle son hadde eriştirmeliyiz. Köylünün çalışmasının neticeleri ve verimleri kendi menfaati lehine son hadde çıkarmak ekonomik siyasetimizin temel ruhudur. Onun için, bir yandan çiftçinin emeğini arttıracak ve semereli kılacak bilgi, vasıta ve fenni aletlerin kullanma ve yapılmasına, öte yandan onun çalışmalarının neticelerinden azami derecede faydalanmasını temin edecek iktisadi tedbirlerin alınmasına çalışmak lazımdır.’’ 081205016 TAHA GÜRKAN

38. KAYNAKÇA • TÜRKiYE’DE TOPRAK REFORMU VE UYGULAMALARI… Zerrin DEMiREL , Fatma Zehra GÜLSEVER • YAŞANABİLİR BİR KIRSAL OLUŞTURMAK “ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI”…ZİYA PARLAK 2010 • TÜRKİYE’DE TOPRAK REFORMU • 7.BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI • :: Tarım Reformu Genel Müdürlüğü - Anasayfa :: www.tarimreformu.gov.tr • Tarımreforu.org.tr • Planlı Dönemde Türkiye’deki Kırsal Kalkınma Politika ve Uygulamaları Üzerine Bir Değerlendirme….Zühre ÇELİK • TÜRKİYE. DE ARAZİ DÜZENLEME ÇALIŞMALARINDA HEDEFLER VE UYGULAMALAR 081205016 TAHA GÜRKAN

39. TEŞEKKÜR EDERİM…T.G 081205016 TAHA GÜRKAN