1 / 39

Klanken 1

Klanken 1. Tekst en spraak. Representatie van spraak vereist representaties van gedeeltes die kleiner dan woorden zijn. spraaksynthese (tekst-naar-spraak) rijtje letters  akoestische golfvorm http://www.fluency.nl/ spraakherkenning akoestische golfvorm  rijtje letters. Dit college.

kairos
Download Presentation

Klanken 1

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Klanken 1

  2. Tekst en spraak Representatie van spraak vereist representaties van gedeeltes die kleiner dan woorden zijn. spraaksynthese (tekst-naar-spraak) rijtje letters  akoestische golfvorm http://www.fluency.nl/ spraakherkenning akoestische golfvorm  rijtje letters

  3. Dit college • Fonetiek en fonologie • Klanken: termen, beschrijving, alfabet • Syllabestructuur

  4. Colleges en hoofdstukken • 28 april: Klanken 1 (Fonetiek, fonologie) J&M Chapter 7, Chapter 2 • 3 mei: Klanken 2 (Eindige automaten en transducers) J&M Chapter 11 • 10 mei: Woorden (Morfologie) J&M Chapter 3

  5. Fonetiek vs fonologie • Fonetiek: natuurwetenschappelijk studie van spraakklanken • studie van de akoestische eigenschappen van taalgeluid, en de productie en perceptie ervan. • Fonologie: taalkundige studie van klanksystemen • studie van de akoestische elementen van talen onder het woordniveau – klanken, syllabes, intonatie, rijm.

  6. Fonetiek: Drie soorten • Articulatorische fonetiek productie door spraakorgaan • Akoestische fonetiek natuurkundige eigenschappen • Auditieve fonetiek waarneming McGurk-effect: http://www.youtube.com/watch?v=I1XWDOwH47Y

  7. Fonologie als kennissysteem Eerste betekenis: het klanksysteem van een taal. • een verzameling klanken • regels voor de combinatie van klanken Component van het menselijk taalsysteem

  8. Fonologie als discipline Tweede betekenis: studie van het klanksysteem. • Wat zijn de klanken van een taal? • Hoe worden ze gecombineerd? • Wat voor realisaties vinden we dan? Vakgebied van de taalkunde

  9. Fonologie en creativiteit • Oneindig gebruik van eindige middelen • Een eindig assortiment van klanken • Een eindig aantal regels om een onbeperkte verzameling vormen te maken

  10. Fonologie en fenomenen { a, b, k, r } - Mogelijke en onmogelijke woordenbrak - kark - *rbak - Klankveranderingbrak - krab - krabben - crab - Meer klankvariatie, ook tussen sprekerskar - rak

  11. Fonologie in twee delen Nu (Klanken 1): Fonologische elementen en structuren • Klanken • Lettergrepen Volgende week (Klanken 2): Fonologische processen en regels • Hoe klanken gerealiseerd worden • Eindige automaten en transducers

  12. Klanken: Fonen en segmenten • Min of meer synonieme termen: klank, klanksegment, segment, foon • = de opeenvolgende eenheden waarin je een woord kunt opdelen.

  13. Fonetisch alfabet • IPA: International Phonetic Alphabet • Speciale symbolen om spraakklanken te kunnen noteren • bang – [ŋ] • the / thin – [ð] / [] • ten/ net – [th]/ [t¬] • IPA site: http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/IPA_chart_(C)2005.pdf • Met geluid: http://web.uvic.ca/ling/resources/ipa/charts/IPAlab/IPAlab.htm ARPAbet: kleinere set met ASCII-symbolen

  14. Letters en klanken • Spelling verschilt van klankvorm • eng versus [ŋ] • taxi versus [tksi] • teken versus [tekən]

  15. Xhosa

  16. Indeling van consonanten

  17. Indeling van consonanten Manier van articulatie: hoe vloeit de lucht door het spraakkanaal?

  18. Indeling van consonanten Plaats van articulatie: waar in de mond wordt de luchtstroom onderbroken?

  19. Indeling van consonanten Stem (‘voicing’): trillen de stembanden bij het produceren van de klank?

  20. Indeling van vocalen

  21. Indeling van vocalen Hoogte: hoeveel verticale ruimte is er tussen tong en gehemelte?

  22. Indeling van vocalen Stand van de tong: voor of achter in de mond?

  23. Indeling van vocalen Ronding: wat is de vorm van de lippen?

  24. Nederlandse consonanten palataal

  25. Nederlandse klinkers Tweeklanken: Geen echte tweeklanken: [εi] tijd [ai] baai [ʌu] fout [yu] duw [œy] buik [ɪu] schreeuw (enz)

  26. Foneem • Foneem: klank met een contrastieve waarde in een taal • Elke taal heeft z’n eigen verzameling fonemen (bv. /s/, /t/, /p/, //) • Achter elkaar gezet om woorden te maken (bv. /stp/, ?, …)

  27. Minimale paren • Fonemen zijn distinctief of contrastief: ze onderscheiden woorden • Minimaal paar: een tweetal woorden dat slechts in één foneem verschilt • /ben/ - /pen/  minimaal paar, dus /b/ en /p/ twee Nederlandse fonemen • /e:/ als in [bet] (beet) and /ɪ:/ als in [bɪ:r] (beer) – geen verschillende fonemen, ze onderscheidennooit tussen woorden, bijv *[bɪ:t] en *[ber].

  28. Fonemen en allofonen • Een foneem kan op verschillende manieren als klank gerealiseerd worden. • Dit noemen we de varianten of allofonen van dat foneem.

  29. Verschillen tussen talen • Talen verschillen zowel in de foneeminventaris als in de mogelijke allofonen van elk foneem • Bijvoorbeeld: de /l/

  30. Vrije variatie • Vrijevariatie: verschillende klankvarianten op één positie (bv. verschillende ‘erren’, de /t/ in verschillende varianten van het Engels) Voice recognition elevator: http://www.youtube.com/watch?v=5FFRoYhTJQQ

  31. T in het Engels

  32. Complementaire distributie • Vergelijk: wat, werk, duw, meeuw • Labiodentalew: woordbegin Bilabialew: woordeinde • De twee w-klanken zijn in complementaire distributie: ze komen in verschillende omgevingen voor • Engels: /stIp/ - /thIp/ (na s / niet na s)

  33. Klanken: Notatie • Fonemen: /pst/ /stp/ • Realisering: [phst] [stp] • De Engelse /p/ heeft o.a. [p] en [ph] als allofonen. • De Nederlandse /ʋ/ heeft [ʋ] en [w]als allofonen.

  34. Syllaben: Groepering • Een woord is meer dan een willekeurige reeks klanken. • Elk woord kan verdeeld worden in een of meer lettergrepen of syllaben. • ar.beids.ver.de.ling • Punten of streepjes worden gebruikt om de lettergrepen te scheiden.

  35. Syllaben: Structuur • Lettergreep: onset + rhyme • (Rhyme: nucleus + coda)

  36. Syllaben: Taalverschillen • Elke taal heeft z’n eigen regels voor wat in onset, nucleus of coda kan (phonotactics) • Nederlands: klomp, *sklomp, *klormp • Endo: sukuul, kilaas, tiraam • Engels: school, glass, drum • strike > sutoraiku (Japans)

  37. Syllabe: Notatie • Consonanten (medeklinkers) en vocalen (klinkers) afgekort als C en V • Syllabestructuur kan als CV-patroon worden weergegeven: • klomp CCVCC • strike CCCVVC > sutoraiku CV.CV.CV.V.CV

  38. Syllaben: Effect onset • Bij het syllabificeren van een woord (in lettergrepen opdelen) wordt de onset gemaximaliseerd (onset maximization). • katrol, frustratie, controle • ka.trol, fru.stra.tie, con.tro.le • Afhankelijk van de syllabestructuur van de taal in kwestie.

More Related