Promotoren M. Lacante, R. Van Esbroeck, W. Lens, M. De Metsenaere Navorsers

1. Allochtonen in het hoger onderwijs: Factoren van studiekeuze en studiesucces bij allochtone eerstejaarsstudenten Promotoren M. Lacante, R. Van Esbroeck, W. Lens, M. De Metsenaere Navorsers M. Almaci, M. De Schryver

2. Inhoud • Probleemstelling/Doelstellingen • OnderzoeksmethodologieIdentificatie allochtonen Heranalyse bestaande databanken Nieuw onderzoek • Conclusies en aanbevelingenNuancering probleemstelling Familiale en achtergrondkenmerken: SES en etniciteit Vaardigheden en mogelijkheden Keuzeproces Academische en sociale integratie • Slotbeschouwingen

3. Probleemstelling/Doelstellingen (1) • Probleemstelling:Deelname en rendement allochtone studenten in HO is problematisch. • Verklaring vanuit model Tinto: • Familiale en achtergrond kenmerken (SES, beroepsactiviteit,…) • Vaardigheden en mogelijkheden (cognitief, motivationeel, affectief, gedragsvariabelen) • Eerdere schoolopleiding • Keuzeproces • Academische en sociale integratie

4. Probleemstelling/Doelstellingen (2) • Doelstellingen • Deelname allochtone jongeren aan H.O. • Studieloopbaan allochtone jongeren in S.O. en H.O. • Socio-economische profiel van allochtonen • Persoonskenmerken en achtergrondgegevens van allochtonen in het H.O. • Studiekeuzeproces en -motieven einde S.O. • Analyse van het integratieproces in H.O. • Aanwezigheid en omvang risicofactoren • Profiel van slagen en mislukken in H.O.

5. OnderzoeksmethodologieIdentificatie allochtonen • Op basis van • Nationaliteit • Geboorteplaats • Familienaam • Afkomstig uit SO in België • Efficiënt bij niet-Europese allochtonen • Slechts 14% fout • Niet efficiënt bij Europese allochtonen en buurlanden

6. Onderzoeksmethodologie Heranalyse bestaande bestanden (1) • Loso-databank: studieloopbaan SO (start ‘89)

7. Onderzoeksmethodologie Heranalyse bestaande bestanden (2) • Drop out-databank: overgang SO-HO/integratie HO (1999-2000) • Enkel universiteitsstudenten

8. Onderzoeksmethodologie Heranalyse bestaande bestanden (3) • SOHO-databank: keuzeontwikkelingsprofiel in SO (2004-2006)

9. Onderzoeksmethodologie Nieuw onderzoek (2004-2005) (1) • Zeven pilootinstellingen (4 universiteiten – 3 hogescholen)

10. Onderzoeksmethodologie Nieuw onderzoek (2004-2005)(2) • Bevraging : • half oktober 2004 – keuzeprofiel + aanvangsprofiel HO • februari/maart 2005 - sociale en academische integratie • oktober/november 2005 - studieresultaat • Verwerking: • vergelijking binnen allochtonen (Islamallochtoon vs. Euregio) • vergelijking autochtoon vs. Islamallochtoon • volledige groepautochtoon - allochtoon

11. Conclusies en aanbevelingen Nuancering probleemstelling (1) • Doorstroming • vanuit potentiële doorstromers: uit ASO/TSO/KSO/BSO – controlerend voor SES • vanuit HO: actuele situatie • Probleem: geringe aantallen per cel • Enkele vaststellingen bij doorstroming • Pilootinstellingen: 5.8 % is allochtoon • Relatief sterke doorstroming vanuit lage SES

12. Conclusies en aanbevelingen Nuancering probleemstelling(2) Studenten eerste jaar HO naar etniciteit en SES

13. Conclusies en aanbevelingen Nuancering probleemstelling(3) • Adviezen rondom doorstroming • remediërende acties voor autochtonen en allochtonen met lage SES • op voorwaarde dat ze over • intrinsieke mogelijkheden beschikken • willen doorstromen • brede waaier aan interventies om tot vereist aanvangsprofiel te brengen

14. Conclusies en aanbevelingen Nuancering probleemstelling (1) • Rendement

15. Conclusies en aanbevelingenNuancering probleemstelling (2) • Reden laag rendement: • Samenspel van kenmerken • Familiale en achtergrond kenmerken: (SES, beroepsactiviteit,…) • Vaardigheden en mogelijkheden: cognitief, motivationeel, affectief, gedragsvariabelen • Keuzeproces • Academische en sociale integratie

16. Conclusies en aanbevelingen Familiale en achtergrondkenmerken • SES en etnische identiteit • Islamallochtonen: - lage SES- hoge beroepsinactiviteit (SO: 76,4 % vaders inactief - HO: 49,7%) • SES en objectieve etniciteit: - onderlinge relatie- beide in relatie met studieresultaten • Binnen allochtonen: SES niet gerelateerd aan studieresultaat • Binnen autochtone groep: SES wél gerelateerd aan SR

17. Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden • Vroegere schoolloopbaan : type SO

18. Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden Vertraging in schoolloopbaan

19. Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden • Cognitieve vaardigheden en mogelijkheden • Cognitieve tests begin SO:allochtone leerlingen betekenisvol lager op • Verbale • Numerieke • Ruimtelijke proeven • Taal (HO):- groep met Nederlands als moedertaal: slaagt 36 %- groep met andere taal als moedertaal: slaagt 22 %

20. Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden • Adviezen Taal • Probleem niveau gebruik moedertaal laag (cf. economisch/cultureel kapitaal) • Aandacht vanuit onderwijs alle niveaus • Aandacht vanuit alle leerkrachten (bijzondere activiteiten) • Standaarden per onderwijsniveau opstellen en bekendmaken • Toetsing en duidelijke feedback • Tandem project • Remediërende taalcursussen HO (ATHOS) • Tellen als credits • Adviezen cognitieve vaardigheden • Flexibele leertrajecten SO (cf. Brussels programma) • Flexibele leertrajecten HO • SOHO model (spreiden over 3 jaar + 20 SP remediërende cursussen) • College Basic Studies model (Boston University)

21. Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden • Leervaardigheden en attitudes • Start SO: • geen verschil in motivatie of belangstelling leertaken • wel lagere inzet voor leertaken • minder positief ten aanzien van huiswerk • HO: • onderschatten “belang van inzet” • minder tijdsinvestering in studies • minder les volgen • wel bereidheid tot zelftoetsing • geen goede teststrategieën

22. Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden • Adviezen leervaardigheden en attitudes • in SO werken aan huiswerkattitudes en inzet • In HO stimuleren inzet via didactische en organisatorische aanpak (vb. monitoring via ICT en leerplatformen) • Kennis bijbrengen over gangbare teststrategieën • Trainen in teststrategieën

23. Conclusies en aanbevelingen Keuzeproces • Unieke bijdrage ter verklaring van de studieresultaten • Verschillen • Minder informatie verzamelen • Minder keuzeactiviteiten • Realiteitstoetsing • Meer twijfel door de omgeving • Zelf positief beeld over eigen resultaten SO • Negeren meer adviezen • Keuzemotieven • Meer materieel • Kiezen meer economische richtingen • Keuzetevredenheid • Minder tevreden over hun keuze • Meer twijfel • Minder identificatie met keuze

24. Conclusies en aanbevelingen Keuzeproces– Adviezen (1) • Adviezen keuzeproces • Sensibiliseren keuzeproces in derde graad • Brede verkenning studie- en beroepsmogelijkheden • Stimuleren en monitoring • Integratie in vakken SO (transfereerbaarheid) • Inzicht verwerven in de specificiteit van HO onderwijsvormen • Waarde van de verschillende HO onderwijsvormen leren waarderen • Realiteitstoetsing eigen profiel • Overeenstemming met keuze • Leren omgaan met feedback en twijfel • Heroriëntatie is geen mislukking • Keuzedossier aanleggen • Bijzondere aandacht voor keuzetevredenheid • Bijsturing (indirecte sanctionering) bij onvoldoende exploratie

25. Conclusies en aanbevelingenKeuzeproces – Adviezen(2) • Relevante rolmodellen essentieel • Buddy systeem • vanuit HO naar SO • vanuit beroepswereld naar SO en HO • Betrekken van ouders en sociale groep bij proces • Bewust belang realiteitstoetsing • Onbevooroordeelde kennis van HO en eigenheid • Aanvaarden rol van professionele begeleiders • Essentiële rol voor middenveld • ouderavonden

26. Conclusies en aanbevelingen Academische en sociale integratie • Sociale integratie • Geen betekenisvolle verschillen noch in SO, noch in HO ten aanzien van o.a. • Welbevinden • Relatie met leerkracht, enz.. • NochtansIslamallochtonen sterkere identificatie met “eigen” cultuur • Subjectieve etnische identiteit en studieresultaat: • Slaagcijfer binnen groep die zich Belg noemt = 35% • Slaagcijfer binnen groep die zich Islam noemt = 21%

27. Conclusies en aanbevelingen Academische en sociale integratie • Adviezen academische en sociale integratie • In SO versterken van cross-culturele groepactiviteiten • In het kader van lessen • Extra curriculaire keuzeactiviteiten • Met een buddy systeem binnen SO (oudere leerlingen SO of HO) • Voorbeeld: BRUTUS project

28. Slotbeschouwingen • Veelheid van onderling verweven risicofactoren • “Statisch” moeilijk remedieerbare factoren gerelateerd aanremedieerbare factoren (vb. (taal)vaardigheden, attitudes, keuzeproces… • Interventie kan verandering brengen • Randvoorwaarden • Pilootprojecten toetsen op effect • Structurele ondersteuning (middelen – personeel)

29. Met dank aan • Vlaamse minister van Onderwijs • Medewerkers Departement Onderwijs • Stuurgroep project • Co-promotoren: Rik Pinxten, Jozef Verhoeven, Jan Van Damme, Mieke Van Haegendoren • Deelnemende onderwijsinstellingen en hun leerlingen/studenten • Vice rector Onderzoek VUB • Koning Boudewijnstichting