280 likes | 523 Views
MORFOLOX Í A NOMINAL. SUSTANTIVOS ADXECTIVOS. AS DECLINACI ÓNS. PRIMEIRA DECLINACI ÓN (temas en a ) SEGUNDA DECLINACIÓN (temas en o/u ) TERCERA DECLINACIÓN (temas en C ) Temas en *y>i ) CUARTA DECLINACIÓN (temas en *w>u ) QUINTA DECLINACIÓN (temas en e ).
E N D
MORFOLOXÍA NOMINAL SUSTANTIVOS ADXECTIVOS
AS DECLINACIÓNS • PRIMEIRA DECLINACIÓN • (temas en a) • SEGUNDA DECLINACIÓN • (temas en o/u) • TERCERA DECLINACIÓN • (temas en C) • Temas en *y>i) • CUARTA DECLINACIÓN • (temas en *w>u) • QUINTA DECLINACIÓN • (temas en e)
OS ADXECTIVOS • CLASIFICACIÓN: • Adxectivos de 3 terminacións (1ª e 2ª declinacións • Adxectivos de dúas terminacións (3ª declinación en -y > -i) • Adxectivos de unha terminación (3ª declinación en -C)
O enunciado dun sustantivo está integrado, neste orden, polo seus nominativo e xenitivo: rosa, (ros)-ae. Co enunciado dun sustantivo determinamos a que declinación pertence e, nalgunhas ocasións, podemos taménsaber de que xénero é.
A declinación de sustantivos consiste en engadir á raíz do sustantivo en cuestión a terminación de cada un dos casos, seguindo o modelo da declinación á que pertenza o sustantivo.
A raíz dun sustantivo áchase tirándolle a terminación ao caso xenitivo: • Ex.: • puella, puellae: • Xenit.: puell-ae; raíz: puell-. • ager, agri: • Xenit.: agr-i; raíz: agr-. • lex, legis: • Xenit.: legi-s; raíz: leg-.
Para saber a declinación á que pertence un sustantivo basta con mirar o xenitivo (segunda forma do enunciado): • 1ª:-ae (rosae) • 2ª:-i(domini) • 3ª:-is(urbis) • 4ª:-us(fructus) • 5ª:-ei(rei)
O adxectivo enúnciase co nominativo singular nos tres xéneros. • bonus, -a, -um: masc., fem., nt. • fortis, -e.: animado (masc./fem.), inanimado (nt.).
O adjectivo ten que concertar co sustantivo en: xénero, número caso.
Como en galego, o adxectivo en latínpode sustantivarse, é dicir, ocupar na oración o lugar dun sustantivo. A sustantivación prodúcese, máis que nada, coas formas masculinas e neutras: • sapiens numquam irascitur • O-sabio nunca se-enfurece. • sol efficit ut omnia floreant • O-sol fai que todo floreza.
As funcións sintácticas que pode desenvolver un adxectivo son as seguintes:
Adxacente ou atributivo: o adxectivo que modifica directamente un sustantivoformando un sintagma nominal. • Pueri poetas-Graecos recitabant • Os-nenos os-poetas-gregos recitaban.
Atributo: trátase do adxectivo que modifica un sustantivo a travésdo verbo copulativo 'sum': • Via longa erit • O-camiño longo será
Predicativo: é o adxectivo que modifica un sustantivo a travésdun verbo non copulativo, calificando ademais o proceso verbal en relación co sustantivo co que concerta. • homines caecos reddit cupiditas • Aos-homes cegos volve o-desexo
A primeira declinación dos temas en -a, está integrada case na súa totalidade por sustantivos de xénero feminino. • Existen uns poucos sustantivos de xénero masculino, máis que nadanomes de oficios propios de varón: • agricola, -ae (labrego, campesiño), • nauta, -ae (mariñeiro, nauta, mariño), • poeta, -ae (poeta).
Algúns sustantivos da primeira declinación para distinguirse dos seus correspondentes masculinos, toman no dativo-ablativo plural a terminación -abus: - dea, -ae (deusa) - filia, -ae (filla) - liberta, -ae (liberta)
Existen sustantivos na primeira declinación que só teñen plural: divitiae, -arum (riquezas) Athenae, -arum (Atenas).Outros, cambian de significado ao cambiaren de número, comocopia, -ae (abondanza) / copiae, -arum (tropas).
Na segunda declinación hai sustantivos masculinos, femininos, e neutros. A meirande parte son de xénero masculino ou neutro. Uns poucos sustantivos en -us son de xénero feminino, máis que nada nomes de árbores: pinus, -i (pino), malus, -i (maceira).
Todos os sustantivos neutros, pertenzan á declinación que pertenzan, teñen sempre os tres primeiros casosiguais, sendo invariabelmente a terminación para estes tres casos no plural-a.
En latín o vocativoé sempre igual ao nominativo, agás os nominativos en -us da segunda declinación que fan un vocativo en -e. • Os sustantivos terminados en -ius fan un vocativo en -i.
Algúns sustantivos só se declinan en plural (pluralia tantum): • arma, -orum (armas) • castra, -orum (campamento).