Wat is taalkunde?

1. Wat is taalkunde? En wat doet taalkunde in het programma van CKI?

2. Wat is taalkunde? • Taalkunde is de wetenschappelijke studie van de natuurlijke taal van mensen. • Zie: The sci.lang FAQ: 1 - 7 • Talen: Nederlands, Engels, Russisch, Chinees, Swahili, Sanskrit, Nederlandse gebarentaal, …

3. Dus niet: dieren Verschillen • Compositionaliteit • Functionaliteit • Conventie/natuurlijk • Zie: semiotiek

4. Dus niet: kunstmatige talen • Esperanto • 1e orde predikatenlogica • Prolog, Java Zie: semiotiek

5. Taalkunde als wetenschap (1) • Taalkunde wordt bedreven door wetenschappers. Frank Wijnen Eric Reuland Michael Moortgat

6. Taalkunde als wetenschap (2) • Taalkunde heeft een geschiedenis van wetenschappers: Panini ( 400 B.C), Plato. Panini plato

7. Taalkunde als wetenschap (3) • 19e eeuw: Darwinistisch gedachtengoed, evolutie en ontwikkeling van talen. • Begin 20e eeuw (V.S.): studie van Indianentalen door Bloomfield en Sapir. Bewustzijn dat talen sterk verschillen.

8. Taalkunde als wetenschap (4) • Grondleggers van de moderne taalkunde: Saussure, Chomsky. Ferdinand de Saussure Noam Chomsky

9. Taalkunde als wetenschap (5) • Taalkunde stelt wetenschappelijke vragen.

10. Wetenschappelijke vragen (1) • Waarin bestaat onze kennis van taal? • ‘Langue’ of competence • Hoe wordt onze kennis van taal gebruikt? • ‘Parole’ of performance • Hoe wordt kennis van taal geleerd? • taalverwerving of acquisitie • Saussure, en vooral Chomsky

11. Competence • Grammatica als mentale representatie van kennis van moedertaal (‘native speaker’) • Onbewuste kennis: belang van intuïties • Relatie tussen taalvermogen en andere cognitieve vermogens? Is taal ‘anders’? • Taal hoeft niet gesproken te zijn: gebarentaal.

12. Performance • Haspelen, onvolledige, ongrammaticale zinnen: ‘performance errors’. • Menselijke taalverwerking: robuust (vgl: computers). • Psycholinguïstiek: performance geeft inzicht in competence • Relatie taal en taalgebruik: soorten teksten, rhetorica, coherentie: communicatiekunde.

13. Taalverwerving • L1 acquisitie: moedertaal (± 0-4 jaar) • Verwerving van compleet systeem in korte tijd, zonder specifieke instructie. • Verwerven klanken: vanaf baarmoeder (ritme) • Verwerven woorden: ‘babbelen’ 7mnd • Verwerven grammatica: ± 14 mnd.

14. Logisch probleem • ‘Armoede’ van de stimulus: eindige verzameling zinnen. Kinderen leren in principe oneindige sekwenties produceren. • ‘Negatieve’ evidentie ontbreekt: geen ongrammaticale zinnen in input. • Is kennis van universele grammatica aangeboren??? • Relatie taalleren/leren andere cognitieve vaardigheden. Apart taalorgaan???

15. Taal en talen • Relatie tussen taal en talen (Nederlands, Engels, Chinees, Swahili, gebarentaal..) • Universele grammatica en taaltypologie • Taaltypologie: data! (‘bedreigde talen). • Variatie tussen talen werpt licht op universele eigenschappen van taal (en menselijke cognitie).

16. Taal en maatschappij • Relatie tussen taal en samenleving: man/vrouw verhouding, politiek discours, sociale klassen, murks • Sociolinguistiek • Taal en cultuur • Antropologische taalkunde

17. Indeling vakgebied (1) • Theoretische taalkunde • Hoe zit taal in elkaar? Kennis van taal bij ‘native speakers’ (moedertaal) • Descriptieve taalkunde • Neerlandistiek, Romanistiek, Slavistiek, Arabistiek, ..) • Historische taalkunde • Hoe ontwikkelen talen zich?

18. Toegepaste taalkunde • Taalonderwijs, vertalen. • Computationele taalkunde: representatie, verwerking, verwerving door computers (sprekende computers, automatisch vertalen, spelcheckers, kennisssytemen, corpora/databases, natuurlijke taal interfaces, etc). • Klinische taalkunde (afasie, stotteren, sli)

19. Indeling vakgebied • Fonetiek (fysische eigenschappen van spraak, geluidsgolven, intonatie) • Fonologie (klankleer, p/b, a/o) • Morfologie (vormleer, kind/kindje) • Syntaxis (grammatica, hij loopt/loopt hij?) • Semantiek (betekenisleer) • Pragmatiek (taal in contekst, ik/hier/nu:deixis)

20. Uitgangspunten • Taalkunde is descriptief, niet prescriptief • Theoretische taalkunde  Generatieve taalkunde  Chomskyaanse taalkunde • Taalwetenschap deel van cognitiewetenschap

21. Taalkunde binnen cki (1) Taalkunde in cognitiewetenschap • Taalkundige kennis is onbewuste kennis • Representatie van taalkundige kennis en andere soorten van kennis in brein en computer (architecturen voor cognitie)

22. Taalkunde binnen cki (2) Taalkunde in de cognitiewetenschap • Leren van taal door mens en computer • Taalkundige kennis en andere soorten kennis in cognitieve systemen (natuurlijke taal interfaces, kennissystemen, computerondersteund onderwijs, vertaalcomputers, …) • Perceptie van taal en spraakherkenning door mens en computer

23. Taalkunde binnen cki (3) Taalkunde in het cki programma • Inleiding taalkunde • Logisch en functioneel programmeren • Natuurlijke Taalverwerking • Semantiek, Variatie in Betekenis • Grammaticamodellen in de taaltechnologie

24. College inleiding taalkunde (1) • Boek: V. Fromkin (ed.) (2000). Linguistics: an introduction to linguistic theory, Oxford: Blackwell. • Webpagina: www.phil.uu.nl/~kraf/ito5/it05.html

25. Inleiding taalkunde (2) • Theoretische taalkunde: syntaxis, semantiek, fonologie/morfologie (hoorcollege) • Acquisitie (hoorcollege) • Typologie en taalvariatie (werkcollege project) • Taal en technologie (prolog practicum)